Пишува: Елена Николоска
Во свет каде што преоптоварувањето со информации е новото нормално, да се биде медиумски писмен повеќе не е луксуз, туку неопходност. Можеме да пристапиме до вести и медиуми од целиот свет со само неколку кликања, но дали навистина разбираме што консумираме? Дали поседуваме вештини да ги разликуваме фактите од фикцијата, вистината од пропагандата и вестите од забавата?
За жал, одговорот често е не. Цената на нашето незнаење е висока и тоа влијае не само на нас, туку и на целото општество. Недостигот од медиумска писменост стана сериозен проблем кој ја загрозува нашата демократија, нашата благосостојба и нашата иднина.
Една од главните последици од нашето незнаење е ширењето на дезинформации. Лажните вести, пропагандата и теориите на заговор се раширени на социјалните мрежи и тие можат да имаат страшни последици. Видовме како дезинформациите можат да влијаат на јавното мислење, да поттикнат омраза, па дури и да поттикнат насилство. Кога немаме вештини за критичко оценување на она што го читаме, стануваме ранливи на манипулација и експлоатација.
Истото влијае и на нашата лична благосостојба. Бомбардирани сме со пораки за убавина, здравје и начин на живот кои можат да бидат погрешни и штетни. Може да паднеме на измами или шеми за брзо збогатување кои го ловат нашето незнаење. Може да пропуштиме и важни можности за личен раст и образование ако не сме свесни за нив.
Нашата држава во последно време ги доживува последиците од медиумската неписменост. Политичкиот пејзаж на земјата е нарушен со лажни информации, пропаганда и говор на омраза, кои ги поттикнаа тензиите и ги поделија заедниците. Недостигот на медиумска писменост кај општата популација им олесни на политичарите и на засегнатите групи да манипулираат со јавното мислење и да сеат недоверба во медиумите. Ова доведе до маѓепсан круг на дезинформации и поларизација што се заканува да ја поткопа кревката демократија во земјата вклучувајќи ги и ботовите. Ситуацијата во Македонија служи како остар потсетник за итната потреба од едукација на населението за медиумска писменост и кампањи за подигање на свеста.
Значи, што можеме да направиме? Одговорот е едноставен: треба да станеме медиумски пописмени. Треба да научиме како да ги оценуваме изворите, да препознаваме пристрасност и да ги проверуваме информациите. Треба да разбереме како функционираат алгоритмите и како тие ги обликуваат нашите онлајн искуства. Треба да бидеме свесни за опасностите!
Медиумската писменост не е само вештина, тоа е начин на размислување. Тоа е посветеност на критичкото размислување и интелектуалната љубопитност. Тоа е начин на поврзување со светот кој ја цени вистината и точноста над сензационализмот и клик-бејтот. Тоа е начин на преземање одговорност за сопствената благосостојба.
Цената на нашето незнаење е превисока за да се игнорира. Не можеме да си дозволиме да бидеме пасивни корисници на медиумите. Треба да станеме активни, ангажирани и критички настроени учесници во дигиталниот свет. Со инвестирање во медиумска писменост, можеме да се заштитиме себеси, нашата демократија и нашата иднина. Запомнете, цената на незнаењето е превисока за да се плати, но придобивките од медиумската писменост се бесценети!
Елена Николоска, член на УРА тимот и студентка
*Проектот на УСАИД за медиумска писменост “Младите размислуваат“ е имплементиран од ИРЕКС заедно со Младинскиот образовен форум (МОФ), Македонскиот институт за медиуми (МИМ) и Институтот за комуникациски студии (ИКС).
Оваа колумна е овозможена со поддршка од американскиот народ преку Агенцијата на САД за меѓународен развој (УСАИД). Содржината е одговорност на ИРЕКС и локалниот партнер Младински образовен форум (МОФ), и не ги изразува ставовите на УСАИД или Владата на Соединетите Американски Држави.
