-
Ненад Јолдески е дипломиран економист, магистер по Општа и компаративна книжевност, а работи како програмер. Тој неодамна ја доби наградата за литература што ја доделува Европската Унија, за својата книга раскази „Секој со своето езеро“. Оваа награда претставува пресврт во неговата писателска кариера, бидејќи неговото дело ќе се чита и надвор од македонските граници, на сите важни европски саеми на книгата.
Во интервју за Радио МОФ, Јолдески вели дека за само ден по прогласувањето на наградата, тој добил понуди од издавачки куќи во Бугарија, Албанија и Турција за да ја преведат неговата книга. За него, наградата е поттик и му дава сила за да продолжи да пишува.
„Наградата ја чувствувам како огромна одговорност и ја прифаќам како предизвик за да продолжам да пишувам. Тоа ми е и најважното, можеби и поважно од самата награда. Од друга страна, значи и огромна промоција, бидејќи токму тоа е и поентата на наградата – преводи, промоции на саеми на книгата, што е нешто што многу недостасува, особено во земји со помал книжевен пазар како Македонија“, вели Јолдески.
Всушност, наградата дошла сосема неочекувано, бидејќи за неа не мора да се аплицира, туку ја доделува Национална комисија, во овој случај составена од писателите Гоце Смилевски, како претседател на жирито и добитник на наградата во 2010, Владимир Мартиновски и Катица Ќулавкова. Наградата се доделува на автор кој има издадено две до четири книги, првото прозно дело кое го има напишано да е пет или шест години старо до денот на завршувањето на конкурсот.
Овој млад стружанец вели дека го радува фактот што младите сè повеќе се осмелуваат да пишуваат и не се откажуваат од својата страст и покрај тешката ситуација во државата.
„Тоа е таа генерација од 80-тите која според мене промени некои работи на книжевната сцена, којашто долго време стоеше неистапкана, како некоја баричка што по малку смрди“, рече тој, потсетувајќи на проблемот со отсуство на промоција, книжевен пазар и квалитетна критика.
„Фидбекот се сведува на тоа кои ти се пријатели од постарите писатели, за да можеш да направиш книжевен муабет. Медиумите одамна не ја негуваат критиката, а тие малку списанија и портали кои имаа ентузијазам, згаснаа, бидејќи никој не ги поддржи или не заработуваа“, забележа Јолдески.
Според него, Министерството за култура дава поддршка за книги кои не ги ни чита, се прави политичка селекција на кои издавачки куќи да им се помогне финансиски, а како резултат на тоа, појаснува Јолдески, се катастрофалните преводи.
„Трагичното е што никогаш повторно тие дела нема да се преведат, тие се капитални дела. Особено тој модернистички бран на Џојс, Бро, Вирџинија Вулф и ткн. Тие книги се страшно тешки за превод. Не дека немаме преведувачи, само што се штанца само за да се прикаже дека се грижиме за културата, а всушност нанесуваме три пати поголема штета“, смета младиот Јолдески.Што се однесува на читателската публика, пак, тој вели дека секогаш може да се најде публика за секоја книга. Тој смета дека е нормално луѓето да читаат и лесни книги, во зависност од возраста и професијата.
„Јас никогаш не губам доверба во читателот. Има луѓе кои навистина многу читаат, имам фидбек од публика и за првата и за втората книга. Мислам дека писателите за тоа и живеат, за тој мал фидбек“, вели Јолдески.
Неговата кариера ја почнал како активен блогер на поранешното блогерај.мк, каде всушност и ја објавил неговата прва книга „Штамата на Енхалон“, со која ја освои наградата „Новите!“ за најдобар дебитантски прозен ракопис.
Во неговата биографија, се спомнува и како еден од организаторите на Фестивалот за алтернативна уметност „ДримОН“ во Струга, кој петмина ентузијасти веќе три години по ред сами го финансираат, поради недостиг од слух кај надлежните. Средства побарале и годинава, но иднината на фестивалот е неизвесна, вели Јолдески. Тој обвини дека директори на институции формираат невладини организации и добиваат проекти, а за возврат ништо не прават, додека луѓе кои вистински се грижат за културата се максимално игнорирани.
Она што е карактеристично за Јолдески е тоа што дипломирал како економист, магистрирал како книжевник, а работи програмерство. Овој спој на три сосема различни професии вели дека му нуди флексибилност, токму она што му е потребно на еден писател. Па така, додека го спрема својот нов роман, заработува од веб-дизајн. Од друга страна, пак, жали што голем број од неговите пријатели си заминале од државата, или се принудени да работат нешто за што не учеле.
„Или си партиски војник, или снаоѓај се и бегај“, кусо подвлече тој.
„На секој чекор има неправди, особено во поглед на работата. И мене ме одбивале поради партиски книшки од работни места, но сметам дека младите треба да го следат тоа што го сакаат, но секогаш искрено, особено кон уметноста“, додава Јолдески.
Емилија Петреска
-
Nenad Jolldeski:Duhej të fitoja shpërblim evropian që të promovohesha si shkrimtar
Nenad Jolldeski është ekonomist i diplomuar, magjistër i Letërsisë së përgjithshme dhe komparative, ndërsa punon si programues. Ai para disa kohe e fitoi shpërblimin për letërsi, të cilën e ndan Bashkimi Evropian, për librin e tij me tregime ”Secili me liqenin e tij”.Ky shpërblim paraqiste një kthesë në karrierën e tij si shkrimtar, për shkak se vepra e tij do të lexohet edhe jashtë kufijve maqedonas, në të gjitha panairet e rëndësishme të librit.
Në intervistë për Radio MOF, Jolleski thotë se vetëm për një ditë pas shpalljes së shpërblimit, ai ka marrë oferta nga shtëpi botuese të Bullgarisë, Shqipërisë dhe Turqisë, për përkthimin e librit të tij. Për të, shpërblimi është nxitje dhe i jep fuqi që të vazhdojë të shkruaj.
“Shpërblimin e ndjej si përgjegjësi të madhe dhe e pranoj si sfidë që të vazhdoj të shkruaj. Kjo është më me rëndësi për mua, ndoshta edhe më e rëndësishme se vetë shpërblimi.Nga ana tjetër, do të thotë edhe promovim të madh, për shkak se pikërisht kjo është esenca e shpërblimit- përkthime, promovime në panairet e librit, diçka që mungon tepër, në veçanti në shtetet me treg më të vogël letrat si Maqedonia”, thotë Jolldeski.
Në fakt shpërblimi ka ardhur fare pa pritur, për shkak se për të nuk duhet të aplikoni, e ndan Komisioni Nacional, në këtë rast në përbërje: shkrimtari Goce Smilevski, si kryetar i jurisë dhe fitues i shpërblimit në vitin 2010, Vlladimir Martinovski dhe Katica Qullavkova. Shpërblimi i ndahet autorit i cili ka botuar dy deri në katër libra, veprën e parë prozë të cilën e ka shkruar të jetë botuar pesë ose gjashtë vjet përpara deri në ditën e përfundimit të konkursit.
Ky strugar i ri, thotë së e gëzon fakti që të rinjtë gjithnjë e më tepër marrin guximin të shkruajnë dhe nuk heqin dorë nga pasioni i tyre edhe përpos situatës së vështirë në shtet.
“Kjo është ajo gjeneratë e viteve 80-të, e cila sipas mua ndryshoi disa gjëra në skenën letrare, e cila kohë të gjatë ngecte në vend, si ndonjë pellg i vockël e cila kundërmon nga pak”, tha ai, duke përkujtuar problemin me mungesën e promovimit, tregun letrar dhe kritikën cilësore.
“Fidbeku është rezultat i asaj cilët shkrimtarë më të moshuar i ke miq, që të mund të bësh ndonjë muhabet letrar.Mediat u bë një kohë që nuk e kultivojnë kritikën, ndërsa ato pak revista dhe portale të cilat ishin plot entuziazëm, u shuan, sepse askush nuk i mbështeti ose nuk kishin fitime”, thotë Jolldeski.Sipas tij, Ministria e Kulturës mbështet libra të cilat nuk lexohen, bëhet seleksionim politik, se cilat shtëpi botuese do të ndihmohen financiarisht, ndërsa si rezultat i kësaj, sqaron Jolldeski, përkthimet janë katastrofë.
“Është tragjike që asnjëherë më ato vepra nuk do të përsëriten, ato janë vepra kapitale.Në veçanti ajo vala moderniste e Xhojs, Bro, Virxhinija Ullf etj. Ato libra janë tmerrësisht të vështira për përkthim. Jo se nuk kemi përkthyes, por vetëm shtypës sa të kemi të tregojmë se kujdesemi për kulturën, ndërsa në fakt shkaktojmë dëm tre fish më të madh”, konsideron i riu Jolldeski.
Sa i përket publikut lexues, nga ana tjetër, ai thotë se çdo herë mund të gjinden lexues për çdo libër. Ai është i mendimit se është normale, njerëzit lexojnë libra më të lehtë, në varësi të moshës dhe profesionit.
“Unë asnjëherë nuk humb besimin te lexuesi.Ka njerëz të cilët vërtet lexojnë shumë, kam fidbek nga publiku edhe për librin e parë edhe për të dytin. Mendoj se shkrimtarët jetojnë për këtë, për atë fidbek të vogël”, thotë Jolldeski.
Karrierën e tij e ka filluar si blloger aktiv në ish bllogeraj.mk, ku në fakt edhe e ka publikuar librin e tij të parë “Heshtja e Enhalonit”, me të cilin fitoi shpërblimin “Të rinjtë”!Si dorëshkrim më i mirë në prozë i një debutuesi.
Në biografinë e tij, përmendet edhe si një nga organizuesit e Festivalit për Art Alternativ “DrimOn” në Strugë, të cilin pesë entuziastë tani më tre vjet me radhë e financojnë vetë, për shkak të neglizhencës nga kompetentët. Mjete kanë kërkuar edhe këtë vit, por e ardhmja e festivalit nuk është e sigurt, thotë Jolldeski.Ai akuzoi se drejtorë të institucioneve formojnë organizata joqeveritare dhe fitojnë projekte, ndërsa për kthim nuk bëjnë asnjë gjë, ndërsa njerëz të cilët vërtet kujdesen për kulturën maksimalisht janë të injoruar.
Ajo që është karakteristike për Jolldeskin është ajo se ka diplomuar për ekonomi, ka magjistruar si shkrimtar, ndërsa është programues. Kjo ndërthurje e tre profesioneve krejtësisht të ndryshme, thotë se i ofron fleksibilitet, pikërisht ajo që i nevojitet një shkrimtari. Kështu, derisa ai përpilon romanin e tij të ri, fiton nga ueb- dizajni. Nga ana tjetër, ndjen keqardhje që numër i madh i miqve të tij janë larguar nga shteti, ose janë të detyruar të punojnë diçka për të cilën nuk kanë studiuar.
“Ose je militant partiak, ose gjendu dhe ik” , shkurt u shpreh ai.
“Në çdo hap ka padrejtësi, në veçanti në drejtim të punësimit.Edhe mua më kanë refuzuar për shkak të librezës partiake nga vendi i punës, por jam i mendimit se të rinjtë duhet të ndjekin atë që e duan, por çdo herë sinqerisht, në veçanti ndaj artit”, shton Jolldeski.
Emilija Petreska