Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Штетните наративи во политичката комуникација создаваат токсична јавна сфера и придонесуваат кон продлабочување на поделбите и поттикнуваат нетолеранција. Демократска обврска е политичарите да работат на деполаризирање на јавниот дискурс, a комплексните прашања важни за општеството да ги решаваат преку дијалог, наместо преку популизам, напади на лична основа и поткопување на довербата во институциите.
Од друга страна, медиумите имаат одговорност кон јавноста која вклучува и обврска да избегнуваат креирање штетни наративи, но и да го оневозможат ширењето на штетните наративи кои ги произведуваат политичките актери. Одговорното новинарство мора да го постави јавниот интерес како приоритет, спротивставувајќи се на манипулативните практики со критичка анализа и професионални стандарди.
Ова се дел од препораките на публикацијата „Гордиевиот јазол на штетните наративи во политиката и во медиумите“, која беше промовирана на панел-дискусијата која се одржа во Скопје.
На дискусијата учествуваа голем број политички актери, новинари и медиумски експерти кои дискутираа за последиците од токсичната реторика врз јавниот дискурс.
Потпретседателката на Собранието, Весна Бендевска, која го отвори настанот истакна дека штетните наративи не се својствени само во анализираниот деветмесечен период, туку дека се одлика во политичката комуникација години наназад. Таа посочи дека најмногу ја загрижуваат ад хоминем – нападите со кои целосно се дискредитираа политичарот од спротивниот табор.
Штетните наративи имаат задача да манипулираат со емоциите, да поттикнат страв и чувство на небезбедност. Ја убива надежта и затоа не треба да се чудиме за иселувањето на луѓето. Граѓаните се прашуваат: До кога ќе живееме во целосно поделено општество?
Водичот е финале на големото истражување „Мерење на политичките штетни наративи“ (ШТЕТ-НА), спроведено од Институтот за комуникациски студии (ИКС) во соработка со голем број истражувачи и експерти од областа на комуникациите и на медиумите, новинари и медиумски професионалци. Тој има цел да ги претстави и објасни штетните наративи во македонскиот политички дискурс, користејќи различни студии на случај кои беа детектирани за време на деветмесечниот мониторинг. Во публикацијата детално се анализираат вкупно шеснаесет политички штетни наративи, се сублимираат согледувањата за прекршување на стандардите и начелата на политичката комуникација и медиумското известување, но истовремено се нудат и препораки наменети за политичките актери и за новинарите.
Еден од авторите на публикацијата, медиумскиот аналитичар, Михајло Лахтов подвлече дека овој Водич има за цел да ја истакне важноста на транспарентната и одговорна политичка комуникација, почитувањето на политичките соперници и различните мислења, како и негувањето култура на дебата заснована на аргументи.
„Од друга страна, медиумите не смеат да бидат само пасивни пренесувачи на политичките изјави, туку активни посредници кои ги анализираат и критички ги преиспитуваат изјавите на политичките актери. Некритичкиот пристап ги остава граѓаните без потребниот контекст и без разбирање на сложеноста на темите, што влијае на нивната информираност“, рече Лахтов.
Според претседателот на Здружението на новинари на Македонија, Младен Чадиковски, новинарството не треба да биде реакција на политичката агенда, туку двигател на вистинските прашања.
„Слободата на говор мора да се штити, но не смее да биде параван за говор на омрази и дискриминација. Медиумите не смеат да бидат мегафони на политичките актери, нивна задача е да проверуваат, анализираат и да контекстуализираат“, рече Чадиковски.
Политичарите кои присуствуваа на дебатата се согласија дека штетните наративи се најприсутни во предизборието, но не се оптимисти дека ситуацијата може да се промени пред локалните избори оваа година.
Никола Мицевски, координатор на пратеничката група на коалицијата „Твоја Македонија“ и пратеник на ВМРО-ДПМНЕ истакна дека политичарите ги користат и ќе ги користат сите алатки за да ги постигнат своите цели.
„Медиумите се тие кои треба да помогнат штетниот наратив да го сведеме на минимум и сите треба да работиме за подобрување на оваа состојба“, истакна Мицевски.
Од друга страна, координаторот на пратеничката група на коалицијата „За европска Македонија“ и пратеник на СДСМ, Оливер Спасовски, кажа дека резултатите од Истражувањето не треба да не изненадува зашто штетниот говор е наше секојдневие.
„Дали политичарите се свесни дека употребуваат ваков говор – мислам да, зашто најголем дел од нив свесно користат штетни наративи и ќе ги користат сè додека гледаат бенефит од нив. Резултатите од Истражувањето не треба да се негираат туку да се согледа реалноста како да го пресечеме Гордиевиот јазок“, истакна тој.
Координаторот на пратеничката група на Вреди и пратеник од Алијанса на Албанците, Халил Снопче, рече дека политичарите ќе го користат штетниот наратив сè додека тој им го подобрува политичкиот рејтинг. Сепак, апелираше „политичарите да се однесуваат како политички противници, но да не бидат противници како луѓе“.
Како заклучок од денешната дебата може да се извлече дека одговорноста за штетните наративи е споделена, односно дека политичарите, медиумите и граѓаните колективно го креираат јавниот говор и истовремено можат да го променат.
За сето тоа е клучна соработката, односно граѓанскиот сектор, медиумите и политичарите мора да соработуваат и покрај политичките разлики, почитта и човечноста не треба да бидат жртви во политичката битка.
Истражувањето ШТЕТ-НА и водичот „Гордиевиот јазол на штетните наративи во политиката и во медиумите“ се дел од проектот „Користи факти“, поддржан од Британската амбасада во Скопје.
-
Komunikimi politik dhe raportimi në media – një reflektim i pjekurisë së një shoqërie
Narrativat e dëmshme në komunikimin politik krijojnë një sferë publike toksike dhe kontribuojnë në thellimin e ndarjeve dhe intolerancës. Është detyrim demokratik që politikanët të punojnë për të depolarizuar diskursin publik, ndërsa adresojnë çështje komplekse të rëndësishme për shoqërinë përmes dialogut, në vend të populizmit, sulmeve mbi baza personale dhe minimit të besimit në institucione.
Nga ana tjetër, media ka një përgjegjësi ndaj publikut që përfshin detyrimin për të shmangur krijimin e narrativave të dëmshme, por edhe për të parandaluar përhapjen e narrativave të dëmshme të prodhuara nga aktorët politikë. Gazetaria e përgjegjshme duhet t’i japë përparësi interesit publik, duke iu kundërvënë praktikave manipuluese me analiza kritike dhe standarde profesionale.
Këto janë disa nga rekomandimet e publikimit “Nyja Gordiane e narrativave të dëmshme në politikë dhe media”, i cili u promovua në panelin e diskutimit të mbajtur në Shkup.
Në diskutim morën pjesë një numër aktorësh politikë, gazetarë dhe ekspertë të medias të cilët diskutuan mbi pasojat e retorikës toksike në diskursin publik.
Nënkryetarja e Kuvendit, Vesna Bendevska, që realizoi ngjarjen theksoi se narrativat e dëmshme nuk janë karakteristike vetëm në periudhën nëntë mujore të analizuar, por janë tipar i komunikimit politik për vitet me radhë. Ajo theksoi se ishte më e shqetësuar për ad hominem – sulmet që diskreditojnë plotësisht politikanin e kampit të kundërt.
Narrativat e dëmshme kanë për detyrë të manipulojnë emocionet, të nxisin frikën dhe ndjenjën e pasigurisë. Vrasin shpresën, kështu që nuk duhet të çuditemi për njerëzit që shpërngulen. Qytetarët pyesin veten: Sa kohë do të jetojmë në një shoqëri plotësisht të ndarë?
Udhëzuesi është përfundimi i sondazhit të madh “Matja e narrativave politikisht të dëmshme” (SHTET-NA), i kryer nga Instituti për Studime të Komunikimit (IKS) në bashkëpunim me një numër të madh studiuesish dhe ekspertësh në fushën e komunikimit dhe mediave, gazetarëve dhe profesionistëve të mediave. Ky udhëzues synon të paraqesë dhe shpjegojë rrëfimet e dëmshme në diskursin politik maqedonas, duke përdorur studime të ndryshme të rasteve që u zbuluan gjatë monitorimit nëntë mujor. Publikimi analizon në detaje gjithsej gjashtëmbëdhjetë narrative politikisht të dëmshme, përmbledh perceptimet e shkeljeve të standardeve dhe parimeve të komunikimit politik dhe raportimit mediatik, por në të njëjtën kohë ofron rekomandime të destinuara për aktorët politikë dhe gazetarët.
Një nga autorët e botimit, analisti i medias Mihajllo Lahtov, nënvizoi se ky Udhëzues synon të theksojë rëndësinë e komunikimit politik transparent dhe të përgjegjshëm, respektimin e rivalëve politikë dhe opinioneve të ndryshme, si dhe nxitjen e një kulture debati të bazuar në argumente.
“Nga ana tjetër, mediat nuk guxojnë të jenë vetëm transmetues pasivë të deklaratave politike, por edhe ndërmjetësues aktivë që analizojnë dhe rishqyrtojnë në mënyrë kritike deklaratat e aktorëve politikë. Qasja jokritike i lë qytetarët pa kontekstin e nevojshëm dhe pa kuptim të kompleksitetit të temave, gjë që ndikon në informimin e tyre”, thekson Llahtovi.
Sipas kryetarit të Shoqatës së Gazetarëve të Maqedonisë, Mlladen Çadikovski, gazetaria nuk duhet të jetë reagim ndaj agjendës politike, por nxitës i çështjeve të mirëfillta.
“Liria e fjalës duhet të mbrohet, por nuk duhet të jetë mbulesë për gjuhën e urrejtjes dhe diskriminimin. Mediat nuk duhet të jenë megafona të aktorëve politikë, detyra e tyre është të kontrollojnë, analizojnë dhe kontekstualizojnë”, tha Çadikovski.
Politikanët që morën pjesë në debat ranë dakord se narrativat e dëmshme janë më të përhapura në prag të zgjedhjeve, por nuk janë optimistë se situata mund të ndryshojë përpara zgjedhjeve të ardhshme lokale këtë vit.
Nikolla Micevski, koordinator i grupit parlamentar të koalicionit “Maqedonia tënde” dhe deputet i VMRO-DPMNE-së, theksoi se politikanët përdorin dhe do të përdorin të gjitha mjetet për të arritur qëllimet e tyre.
“I takon medias të ndihmojë ta mbajë narrativën e dëmshme në minimum dhe ne të gjithë duhet të punojmë për të përmirësuar këtë situatë”, tha Micevski.
Nga ana tjetër, koordinatori i grupit parlamentar të Koalicionit “Për Maqedoninë Evropiane” dhe deputeti i LSDM-së Oliver Spasovski tha se rezultatet e Anketës nuk duhet të na befasojnë sepse fjala e dëmshme është jeta jonë e përditshme.
“A janë të vetëdijshëm politikanët se e përdorin një gjuhë të tillë, mendoj se po, sepse shumica e tyre me vetëdije përdorin narrativa të dëmshme dhe do t’i përdorin ato për sa kohë që shohin përfitim prej tyre. Rezultatet e hulumtimit nuk duhet të mohohen, por duhet të shihet realiteti se si të shkurtohet hendeku Gordian”, theksoi ai.
Koordinatori i grupit Vlen dhe deputet nga Aleanca e Shqiptarëve, Halil Snopçe, tha se politikanët përdorin narrativën e dëmshme për sa kohë që ai përmirëson vlerësimet e tyre politike. Megjithatë, ai bëri thirrje që “politikanët të sillen si kundërshtarë politikë, por të mos jenë kundërshtarë si njerëz”.
Si përfundim nga debati i sotëm, mund të konkludohet se përgjegjësia për narrativat e dëmshme ndahet, domethënë se politikanët, mediat dhe qytetarët kolektivisht krijojnë fjalim publik dhe në të njëjtën kohë mund ta ndryshojnë atë.
Për të gjitha këto, u tha, më i rëndësishëm është bashkëpunimi – sektori civil, mediat dhe politikanët duhet të bashkëpunojnë pavarësisht dallimeve politike, ndërsa respekti dhe njerëzia nuk duhet të jenë viktima në betejën politike.
Hulumtimi i SHTET-NA dhe udhëzuesi “Nyja Gordiane e narrativave të dëmshme në politikë dhe media” janë pjesë e projektit “Përdor fakte”, të mbështetur nga Ambasada Britanike në Shkup.
