Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Целокупната централизација во државата и генерално лошата економска и културна слика се основните причини зошто младите непрестајно мигрираат од своето родно место на живеење, за Радио МОФ потврдија претставници од младински организациии од повеќе градови низ Македонија.
„Квалитетот на животот во Битола во последните 10 години е опаднат за два пати во споредба со претходно. Општо земено се’ е во опаѓање, квалитетот на културниот и социјалниот живот пред се’. Нема отворање на нови кина, театри и слично“, вели Милчо Дули, претставник од „Сфера Интернешнал“ од Битола.
На прашањето што конкретно им недостасува на младите луѓе во општините надвор од главниот град, па се одлучуваат за живот најчесто во Скопје, но и во странство, тој вели:
„На младите луѓе во Битола им недостасува квалитетен живот кој е опаднат поради политичкиот систем и недемократските вработувања. Ова се случува генерално во државата, но се отсликува и на општинско ниво. Моментално во општината имаме две политички страни кои не можат ништо да одлучат и цело време се’ се кочи. Младите ја гледаат оваа кочница“.
Меѓутоа, ситуацијата во Битола не е толку едноставна.
„Според фокус-групите што сме ги правеле за тоа што им е потребно на младите, тие, пред се’, ги наведуваат недостатоците од трговски центар и базен, поради тоа што моменталниот е затворен и никаков. Понатаму, голема потреба имаат од скејт парк кој веќе многу време го бараат, како и многу други работи од кои постојано чувствуваат недостиг. Општината не ги гледа младите како дел од општеството, ги гледа само како бројка, не и како вистински играчи кои треба да останат и да можат да творат. Не ги слушаат. Можно е само за некој настан да бидат повикани за да се види дека постојат, но реализации за нив нема. Овој феномен на иселување и промени многу доаѓа до израз во Битола поради културната историја на градот“, додава Дули.
Тој објаснува дека културата во Битола живнува само за време на летниот период, како и за поголемите празници, поради тоа што тогаш доаѓаат повратниците и градот се исполнува со поквалитетна публика, а бесцелно е да се прави настан доколку нема кој да го исполни капацитетот.
Од друга страна, во Струга се’ повеќе се губи магијата на „летната традиција“. Во радарот на младите веќе одамна не се наоѓа овој туристички град, ниту како летна дестинација, ниту пак како место за живот на еден млад човек.
За тоа што недостасува во Струга, Здружението за развој и активизам „Аква“ спровело фокусни групи и на нив биле воочени следните главни проблеми: „Младите во Струга имаат недостиг од опции за работа, културен и ноќен живот, но им пречи и корупцијата во градот“, истакна Славица Јовческа.
Сепак, иако се исти, секоја општина сама за себе се сносува со предизвиците и нивните последици.
Во Пробиштип, според фокус-групите на организацијата „Грит“, првична причина за преселување на младите е немањето факултети во градот. Потоа, доминираат економските причини, како и фактот дека нема разновидност во можностите за работа.
„Моментално има неколку странски инвестиции кои ги направија, но можностите се ограничени и младите немаат опција да одберат поспецифично нешто доколку сакаат, а сакаат. Исто така, немаме театар. Имаме кино, но се користи за проекција на некои поспецифични филмови, а не за блокбастери кои се популарни и сакаат да ги гледаат. Нема ниту дискотека, што значи дека ноќен живот по 1 часот по полноќ нема. Има и млади кои имаат сфатено дека сакаат тивок живот, но има и поотворени млади кои сакаат поотворено општество. Ние не сме ултраконзервативни, но ниту најотворени, па оние кои се малку поразлични први си одат“, ја опиша ситуацијата Мартина Јачевска од младинската организација „Грит“.
Младоста со себе го носи поривот за експериментирање низ толпата и принудна борба за место во заедницата, трагајќи кон смислата, подоброто, позначајното. А подоброто, често, може воопшто и да не е на територијата на Македонија, сметаат дел од организациите.
„Младите од Струмица, всушност, најмалку мигрираат во Скопје. Тие повеќе се иселуваат во странство или работат во Солун или Софија. Најпрвин, овдешната миграција на младите е приморана поради недостатокот од факултети, па откако ќе се запишат на студии во Софија, Скопје или друг град, остануваат таму да работат на струка. Во Струмица можностите за квалитетно работно место се ограничени, нема голем број на фирми, ниту поголеми корпорации кои им даваат шанса на младите“, објаснува Ѓорѓи Милушев од организацијата „Новус“.
Тој, исто така, додава дека феноменот на отворање разни курсеви во последните години, најмногу во Скопје, допринел за дополнителна миграција на младите.
На сето ова, пркоси интересен момент во Струмица. Младите таму, токму со Ковид пандемијата наишле на зголемени перспективи за работа, поради можноста за онлајн работење и добар дел од нив токму затоа одлучиле да останат дома.
Додека пак, битолчани по пандемијата забележуваат дополнително опаѓање на младинскиот активизам поради принудното затворање внатре и сега наидуваат на потешкотии да се вратат и учествуваат во разни активности.
„Централизираноста е првата и најголема причина што ги предизвикува младите да се иселат надвор од нивните градови“, констатира Милушев од организацијата „Новус“.
Дека иселувањето на младите меѓу 15 и 29 години е горлив проблем покажа и последниот Попис. Во Македонија пред 20 години имало 480.828, а сега 326.733 млади, што значи 154.000 помалку, односно минус 32%.
Алармантна е состојбата со помалите општини од западот и истокот на Македонија, каде изминативе две децении „исчезналa“ повеќе од половина од младата популација.
Во Гостивар има 9.368 помалку, Битола минус 7.345, во Куманово бројот на млади опаднал за 7.051, таа бројка за Струга е 6.036, за Прилеп 5.418, Велес 4.951, додека за Струмица е забележано опаѓање за 4.942.
Единствените општини каде има раст на младата популација се Кичево со 10, Арачиново со 69 и Студеничани со 244 повеќе млади отколку пред две децении.
Ангела Петкова
-
Puna, arsimi dhe kultura i detyron të rinjtë të zhvendosen në Shkup apo jashtë shtetit
Centralizimi i përgjithshëm në shtet dhe në përgjithësi pasqyra e keqe ekonomike dhe kulturore janë arsyet kryesore se pse të rinjtë migrojna vazhdimisht nga vendi i tyre i lindjes, konfirmuan për Radio MOF, përfaqësues të organizatave rinore nga më shumë qytete në Maqedoni.
“Cilësia e jetës në Manastir në 10 vitet e fundit ka rënë dyfish në krahasin me më herët. Marrë në përgjithësi gjithçka është në rënie, cilësia e jetës kulturore dhe sociale para së gjithash. Nuk ka hapje të kinove të reja, teatrove dhe ngjashëm”, tha Milço Duli, përfaqësues i “Sfera International” nga Manastiri.
Në pyetjen çka konkretisht u mungon njerëzve të rinj në komunat jashtë kryeqytetit dhe vendosin për jetë në Shkup, por edhe jashtë, ai tha:
“Të rinjve në Manastir u mungon jeta cilësore që ka rënë për shkak të sistemit politik dhe punësimeve jodemokratike. Kjo ndodhë në përgjithësi në shtet, por reflektohet edhe në nivelin komunal. Momentalisht në komunë kemi dy palë politike të cilët nuk mund të vendosin asgjë dhe gjithë kohës gjithçka bllokohet. Të rinjtë e shohin këtë bllokadë”.
Megjithatë, situata në Manastir nuk është aq e thjeshtë.
“Sipas fokus – grupeve që i kemi bërë për atë se çfarë u nevojitet të rinjve, ata, para së gjithash, i theksojnë mungesat e qendrave tregtare dhe pishinave, për shkak se momentalisht ajo është e mbyllur dhe nuk është në gjendje të mirë. Më tej, kanë nevojë të madhe për skejt park të cilin e kërkojnë tash më kohë të gjatë, si dhe shumë çështje të tjera për të cilat ndjejnë vazhdimisht mungesë. Komuna nuk i sheh të rinjtë si pjesë të shoqërisë, i sheh vetëm si numra, jo edhe si lojtar të vërtetë të cilët duhet të mbesin dhe të mund të veprojnë. Nuk i dëgjojnë. Mund t’i ftojnë vetëm për ndonjë ngjarje që të shihet se ekzistojnë, por nuk ka realizime për to. Ky fenomen i migrimit dhe ndryshimeve, vjen shumë në shprehje në Manastir, për shkak të historisë kulturore të qytetit”, shton Duli.
Ai sqaron se, kultura në Manastir gjallërohet vetëm gjatë periudhës së verës, si dhe festat më të mëdha, pasi që atëherë vijnë ata që janë larguar dhe qyteti mbushet me publike më kualitative, ndërsa është e pakuptimtë të bëhet një ngjarje nëse nuk ka kush t’i mbush kapacitetet.
Nga ana tjetër, në Strugë gjithnjë e më shumë humbet magjia e “traditës verore”. Në radarin e të rinjve tashmë kohë të gjatë nuk gjendet ky qytet turistik, as si destinacion veror, as si vend për jetë të një të riu.
Për atë se çfarë mungon në Strugë, Shoqata për zhvillim dhe aktivizëm “Akva”, ka realizuar fokus grupe dhe në to janë identifikuar këto probleme kryesore: “Të rinjtë në Strugë kanë mungesë të opsioneve për punë, jetë kulturore dhe të natës, por u pengon edhe korrupsioni në qytet”, theksoi Sllavica Jovçevska.
Megjithatë, edhe pse janë të njëjtë, secila komunë i bartë vetë sfidat dhe pasojat e tyre.
Në Probishtip, sipas fokus grupeve të organizatës “Grit”, arsyeja parimore për largimin e të rinjve është mungesa e fakultetit në qytet. Më pas, dominojnë shkaqet ekonomike, si dhe fakti se nuk ka llojlloshmëri të mundësive për punë.
“Momentalisht ka disa investime të huaja që i kanë bërë, por mundësitë janë të kufizuara dhe të rintjë nuk kanë mundësi të zgjedhin gjëra më specifike nëse duan, ndërsa duan. Gjithashtu, nuk kemi teatër. Kemi kino, por shfrytëzohet për projeksion të disa filmave më specifik, dhe jo për blockbuster të cilët janë të njohur dhe duan t’i shohin. Nuk ka as disko, që do të thotë se nuk ka jetë të natës pas orës 1 pas mesnate. Ka dhe të rinj të cilët e kanë kuptuar se duan jetë të qetë, por ka edhe të rinjë më të hapur të cilët duan shoqëri më të hapur. Ne nuk jemi ultrakonservativ, por as më të hapur, dhe ata të cilët janë pak më të ndryshëm shkojnë të parët”, e përshkroi situatën Martina Jaçevska nga organizata rinore “Grit”.
Rinia bartë në vete nxitjen për eksperimentim nëpër turmën dhe luftën e detyruar për vend në komunitet, duke kërkuar kuptimimin, më të mirën, më domethënësen. Ndërsa më e mira, shpesh, mund edhe aspak të mos jetë në territorin e Maqedonisë, vlerësojnë një pjesë e organizatave.
“Të rinjtë në Strumicë, në të vërtetë, më së paku migrojnë në Shkup. Ata më shumë zhvendosen në shtete të huaja apo punojnë në Selanik apo Sofje. Fillimisht, migrimi i këtushëm i të rinjve është i detyruar për shkak të mungesës së fakulteteve dhe pasi të regjistrohen në studime në Sofje, Shkup apo qytet tjetër, mbesin aty të punojnë në profesionin e tyre. Në Strumicë, mundësitë për vend pune më kualitativ janë të kufizuara, nuk ka numër të madh të kompanive, as korporata të mëdha që u japin mundësi të rinjve”, sqaron Gjorgji Millushev nga organizata “Novus”.
Ai po ashtu, shton se, fenomeni i hapjes së kurseve të ndryshme në vitet e fundit, më së shumti në Shkup, ka kontribuar edhe më shumë për migrim shtesë të të rinjve.
Përkundër gjithë kësaj, ka një moment interesant në Strumivë. Të rinjtë aty, pikërisht me pandeminë Covdi kanë hasur në rritje të perspektivave për punë, për shkak të mundësisë për punë online dhe një pjesë e mirë prej tyre pikërisht për këtë kanë vendosur të qëndrojnë në shtëpi.
Ndërkaq, manastirasit pas pandemisë vërejnë rënie në mënyrë shtesë të aktivizmit rinor për shkak të mbylljes së detyrueshme brenda dhe tani hasin në vështirësi që të kthehen dhe të marrin pjesë në aktivitete të ndryshme.
“Centralizimi është shkaku primar dhe më i madh që i sfidon të rinjtë të zhvendosen jashtë qyteteve të tyre”, konstaton Millushev nga organizata “Novus”.
Se largimi i të rinjve mes 15 dhe 19 vite është problem i hidhur tregon edhe regjistrimi i fundit. Në Maqedoni para 20 viteve ka pasur 480.828, ndërsa tani 326.733 të rinj, që do të thtoë 154.000 më pak, përkatësisht minus 32%.
Alarmante është situata me komunat më të vogla nga perëndimi dhe linjda në Maqedoni, ku dy dekadat e fundit janë “zhdukur” më shumë se gjysma e popullsisë së re.
Në Gostivar ka 9.368 më pak, Manastir minus 7.345, në Kumanovë numri i të rinjve ka rënë për 7.051, ai numër në Strugë është 6.036, për Prilepin 5.418, Velesin 4.951, ndërsa për Strumicën është vërejtur rënie për 4.942.
Komunat e vetme ku ka rritje të popullsisë së re janë Kërçova me 10, Haraçina me 69 dhe Studeniçani me 244 më shumë të rinj sesa para dy dekadave.
Angela Petkova
