Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Како што имаше протести и контрапротести, така сега покрај синдикат се прави контрасиндикат, рече денес професорката Мирјана Најчевска од Независниот академски синдикат (НАкС), кој на прес-конференција денеска реагираше дека е извршен упад од работодавачите – ректоратите.
Според НАкС, притисок и уцена е дописот на ректорите до деканите и одговорните да се формира синдикат, набрзина да се регистрира, за да може да се покачат на платите во високото образование за 10%. Ова НАкС го карактеризира како атак врз синдикалното организирање.
„Самиот овој допис и собирањето на ректорите од министерот за образование (Арбер Адеми н.з.), претставува прекршување на Законот за работни односи, на членот 195. Според законот, не смее работодавачот, а Универзитетите се работодавачи, да се меша во синдикалното здружение и во работењето на синдикатот. Ова претставува отворена закана која се базира на измама. Измамата се состои со тоа што се тврди дека ова не може да се направи без колективен договор со репрезентативен синдикат“, рече денес Најчевска.
Таа нагласи дека уште пред три месеци, НАкС веќе предложил и доставил до министерот колективен договор, составен од 45 страни.
„Овој нацрт-колективен договор, содржеше разработени принципи за градење на системски промени, не само за формирање на платите, туку и за заштита на сите вработени во високото образование, истовремено овозможувајќи автономија на Универзитетот“, потенцираше Најчевска.
За НАкС, ваквиот начин на формирање синдикат, кој го нарекоа „октроиран“, е обид да се направи синдикат кој во иднина би бил искористен во предизборно, постизборно, или пазарење за време на изборите меѓу политичките партии.
„Борбата почна со Професорскиот пленум, а потоа уште потешко беше да се формира Независен академски синдикат. Нема да ја заборавам процедурата и тие 16 верзии што ни ги враќаа од Централен регистар, за да го формираме ова тело. Нам не ни е јасно како ќе биде формиран нов синдикат, веќе е побарано да ни се праќаат пристапници, а ние не знаеме дали има некое барање во Министерство за труд и социјала? Дали во Централен регистар воопшто е регистрирано ова тело? За што ќе потпишете пристапница?“, праша професорката Мира Беќар.
Според Беќар, за автономија се зборува одамна, а е погубно кога сфаќаат дека ректорите ја уништуваат.
„Ако се продадеме за 10%, да не им се смееме на пензионерите што се продавале за 5 стотки, затоа што, кога ќе дојде за нас да бидеме во пензија, може ќе бараат да се продадеме и за 3 стотки“, нагласи Беќар.
Горан Јанев од НАкС потенцираше дека се случува импровизација по импровизација, лепенка по лепенка. Смета дека веројатно е преседан за ваков случај кога државата, односно работодавачот формира синдикат.
„Дијалог е неопходен помеѓу вработените и вработувачите, но на ваков начин да се урниса идејата за синдикално организирање – е срамно. Притоа, да не споменуваме уцената од 10% кои се мизерни. Ние имаме многу прашања кои треба да ги решиме во високото образование, а сега сме принудени, со едностран чин, со 10%, како што рече колешката Беќар – да се продадеме“, потенцираше тој.
Нагласи дека во здравството и судството платите отишле далеку повеќе, а академската фела се вртка со просечната плата.
„Во ваков однос кон високото образование, кои сите некако го третираат како пазарна мерка, која треба да се изрази во задоволство во поголеми или помали плати, укажува дека немаме свесност, елементарна свесност дека високото образование е етоа што може да повлече едно општество напред“, констатираше Јанев.
Од НАкС веќе правеа истражувања со кое алармираа дека средствата кои се издвојуваат за образование се меѓу најниските во Европа. Изнесуваат околу 3,7% од БДП и само четири европски земји имаат пониско ниво. Над 30 европски земји вложуваат повеќе во образование и високо образование. Исто така, дека 10% од Буџетот што се издвојува за образование – не се користи.
Средствата што се издвојуваат од буџетот за образование меѓу најниските во Европа
НАкС ги критикуваше и кадровските политики во високото образование. Односно, дека старосната структура на двата, своевремено единствени, универзитети во државата е крајно загрижувачка. Синдикатот реагираше и за платите, дека се формираат произволно и политички, што е тло за системска корупција во високото образование.
Во Косово, пример, редовен профор има плата од 1.400 евра, додека просечната плата таму е нешто над 350 евра. Во Македонија – професорите земаат нешто над просечна плата. Просекот за редовен професор е 550 евра. Во Албанија, пак, дупло од просечната плата и ја преминуваат „фамозната“ граница од 1.000 евра. Во Србија – околу 1.000 евра, а Црна Гора далеку над оваа сума.
Сега, откако критикуваа разни состојби, од НАкС прашуваат – дали се некому трн во око?
Инаку, според ректорот на УКИМ, Никола Јанкуловски, зачленувањето во синдикат е доброволно, а е дозволено и синдилано организирање на ниво на работодавач.
Јанкуловски во дописот-писмото тврди дека во моментов, на сите јавни универзитети се формираат синдикати на ниво на работодавач, а потоа тие ќе се здружат во повисока форма на организирање – синдикат на јавни универзитети.
Бојан Шашевски
-
SPA: Me kundër sindikatë kryhet shantazh mbi organizimin sindikal
Siç ishte protesta dhe kundër protesta, ashtu tani përpos sindikatës u bë kundër sindikatë, tha sot profesoresha Mirjana Najçevska nga Sindikata e Pavarur Akademike (SPA), e cila në konferencë për shtyp sot, reagoi se është bërë ndërhyrje nga punëdhënësit – rektoratet.
Sipas SPA, presion dhe shantazh paraqet shkresa e rektorëve drejtuar dekanëve dhe përgjegjësve të formohet sindikatë, shpejt e shpjet të regjistrohet, në mënyrë që të rriten pagat në arsimin e lartë për 10%. Nga SPA e karakterizojnë si sulm mbi organizimin sindikal.
“Vetë kjo shkresë dhe mbledhja e rektorëve nga ministri i Arsimit (Arber Ademi) paraqet shkelje të Ligjit për marrëdhënie pune, neni 195. Sipas ligjit, punëdhënësi nuk guxon, ndërsa Universitetet janë punëdhënës, të përzihen në shoqërimin sindikal dhe në punën e sindikatës. Kjo paraqet kërcënim të hapur, që bazohet mbi mashtrim. Mashtrimi konsiston në atë që thuhet se kjo nuk mund të bëhet pas marrëveshje kolektive me sindikatë reprezentative”, tha sot Najçevska.
Ajo theksoi se që para tre muaj, SPA ka propozuar dhe paraqitur te ministri marrëveshjen kolektive, të përpiluar në 45 faqe.
“Kjo draft marrëveshje kolektive, përmbante parime të përpunuara për ndërtimin e ndryshimeve sistemore, jo vetëm për formimin e pagave, por edhe për mbrojtjen e të gjithë të punësuarve në arsimin e lartë, njëkohësisht mundëson autonominë e Universitetit”, theksoi Najçevska.
Për SPA mënyra e këtillë e formimit të sindikatës, të cilin e quajtën “oktroiran” është përpjekje të bëhet sindikatë e cila në të ardhmen do të shfrytëzohej në periudhën parazgjedhore, pas zgjedhore ose për pazarllëqe gjatë zgjedhjeve, ndërmjet partive politike.
“Lufta filloi me Plenumin e profesorëve, ndërsa më pas ishte më vështirë të formohet Sindikata e pavarur akademike. Nuk do ta harroj procedurën dhe ato 16 versione, që na i kthente Regjistri Qendror, për ta formuar këtë trup. Për ne nuk është e qartë si do të formohet sindikatë e re, tani më është kërkuar të na dërgohen formularë aplikimi, ndërsa ne nuk e dimë vallë ka kërkesë në Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale? A është regjistruar në Regjistrin qendror, në përgjithësi, ky trup? Për se do të firmosni formularë aplikimi?” pyet profesoresha Mira Beqar.
Sipas Beqar, për autonomi flitet kohë më parë, ndërsa është humbëse kur kuptojnë se rektorët e shkatërrojnë.
“Nëse shitemi për 10%, mos tallemi me pensionistët se janë shitur për 5 qindarka, sepse, kur do të jemi ne në pension, mund të kërkojnë të shitemi edhe për 3 qindarka”, theksoi Beqar.
Goran Janev nga SPA theksoi se ndodh improvizim pas improvizimi, etiketë pas etikete. Konsideron se me siguri parqet presedan për rast të këtillë kur shteti, përkatësisht punëdhënësi formon sindikatë.
“Dialogu është i nevojshëm ndërmjet të punësuarve dhe punëdhënësit, por në këtë mënyrë të rrënohet ideja për organizim sindikal – është e turpshme. Gjatë kësaj, mos e përmendim shantazhin prej 10% të cilat janë mizore. Ne kemi shumë çështje të cilat duhet t’i zgjidhim në arsimin e lartë, ndërsa tani jemi detyruar, me akt të njëanshëm, me 10% siç tha kolegia Beqar – të shitemi”, theksoi ai.
Tha se në shëndetësi dhe gjyqësor, pagat kanë shkuar shumë më lartë, ndërsa kasta akademike, ngeli me pagën mesatare.
“Në raport të këtillë ndaj arsimit të lartë, të cilin të gjithë e trajtojnë disi si masë për të bërë pazar, e cila duhet të shprehet në kënaqësinë për paga më të larta ose më të vogla, sugjeron se nuk kemi vetëdije, vetëdije elementare se arsimi i lartë është ai që mund ta çojë një shoqëri përpara”, konstaton Janev.
Nga SPA tani më kanë bërë hulumtime me të cilën alarmojnë se mjetet të cilat akordohen për arsim janë ndër më të ulëtat në Evropë. Përbëjnë rreth 3,7% të BPV dhe vetëm katër vende evropiane kanë nivel më të ulët. Mbi 30% e vendeve evropiane investojnë më tepër në arsim dhe në arsimin e lartë. Gjithashtu, se 10% e Buxhetit që akordohet për arsim – nuk përdoret.
SPA i kritikoi edhe politikat kadrovike në arsimin e lartë. Përkatësisht, se struktura e moshës në dy, universitetet një kohë të vetmit, në shtet është tejet shqetësuese. Sindikata reagoi edhe për pagat, se formohen në mënyrë vullnetare dhe politike, që është truall për korrupsion sistemor në arsimin e lartë.
Në Kosovë, për shembull, profesor i rregullt merr pagë prej 1.400 euro, ndërsa paga mesatare atje është diçka nën 350 euro. Në Maqedoni – profesorët marrin diçka nën pagën mesatare. Mesatarja për profesor të rregullt është 550 euro. Në Shqipëri, nga ana tjetër, dyfishi i pagës mesatare dhe e kalojnë kufirin “të famshëm” prej 1.000 euro. Në Serbi – rreth 1.000 euro, ndërsa Mali i Zi shumë më tepër se kjo shumë.
Tani, pasi kritikuan gjendje të ndryshme, nga SPA pyesin – a janë gjemb në sy për dikë?
Për ndryshe, sipas rektorit të UKM, Nikolla Jankullovski, anëtarësimi në sindikatë është vullnetar, ndërsa lejohet edhe organizimi sindikal në nivel të punëdhënësit.
Jankullovski në shkresën – letër, njoftoi se për momentin, në të gjitha universitetet publike janë formuar sindikata në nivel të punëdhënësit, ndërsa më pas ato do të bashkohen në formë më të lartë të organizimit – sindikatë e universiteteve publike.
Bojan Shashevski