Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Кога во јавноста се зборува за дивоградби, неизбежно е да се спомене „Скопје 2014“, еден од најконтроверзните проекти во поновата македонска историја. Тој од проценетите 80, стигна до над 700 милиони евра, а експерти долго време алармираа дека се градеше рушејќи зеленило, јавни простори и стандарди, без консултација со стручната јавност. Оттука, новинарот што со години следи урбанизам, Бојан Блажевски во разговор со Радио МОФ, потенцира дека „Скопје 2014“ е обвиен со многу проблеми и претставува потсмев за посетителите, па апелира конечно да се најдат решенија за проектот.
Комисијата за справување со „Скопје 2014“ и Асоцијација на архитекти на Македонија веќе укажаa дека повеќе објекти и скулптури како „Порта Македонија“ и „Воин на коњ“ – се дивоградби. Подигнати се нелегално уште од старт, па властите да одлучат или да ги легализираат, или да ги урнат. Исто така, разни архитекти понудија идејни решенија за пренамена на функцијата на објектите и просторот.
Бојан Блажевски, добитник на наградата „Жан Моне“
Според Бојан Блажевски, стручната јавност веќе си го кажа своето. Сепак, изминативе години се појави поделба на она што укажуваат експертите, и она што го прават властите за да се решат проблемите од „Скопје 2014“.
„Еден од главните проблеми, всушност е тоа што е важно за обичните граѓани – движење во просторот. Вие, ако сте велосипедиста, не можете да возите по велосипедската патека по кејот на Вардар. Тоа се реални проблеми што постојат, пред се’ поради нерешавањето на сите неотворени прашања во однос на објектите кои се незавршени, или се завршени, а навистина сметаат во просторот во Скопје. Другото прашање е прашањето на фалсификување на историјата, која беше направена со ‘Скопје 2014’ со целата таа ‘антиквизација’, која се сервираше на домашната и меѓународната јавност, токму преку изградбата на дел од овие објекти“, нагласува Блажевски во емисијата Мегафон.
Прашањето, дополнува тој, е и колку од тие објекти се изградени од автори коишто добија меѓународни награди, или домашни награди, или било какво признание за тое што е направено.
Без закони, без простор, без изглед. За жал, вели Блажевски, затоа сме предмет на потсмев за „Скопје 2014“. И тоа претставува голем проблем, иако можеби не го гледаме. Пример дава со градот Букурешт, каде после децении од владеењето на Николае Чаушеску, објектите од 80-ите во центарот претставуваат потсмев за посетителите.
„Дали би сакале Скопје да биде таков град по 20 или 30 години? Луѓето да доаѓаат во градот и да се смеат со она што го има околу него? Да се смеат со просторот којшто го имаме, со изледот на објектите, со тие столбови што немаат почеток и крај на самиот објект. Со нивната шупливост, со кичот кој тие го шират. Дали е тоа вистински репрезент на нашата држава?“, прашува новинарот.
Освен тргнувањето на споменикот на Ќосето, оградата на Владата без столбoвите, основите на Панорамското тркало без мостот, другото се уште стои од „Скопје 2014“. Ваквото нетретирање, нереагирање со било каков економски или друг аргумент, е дополнителен проблем, смета Блажевски.
„Тоа се искривени вредности, според мене. Ако тие ги оставите како такви, тие ќе продолжат да виреат во општеството. Тие ќе претставуваат пример за младите за тоа што е исправно, а што не. Тоа е многу лоша работа, како што е многу лоша неказнивоста, која се провлекува исто така за „Скопје 2014“. Како што ќе излегуваат се’ повеќе истражувања, како што ќе излегуваат се’ повеќе написи за ‘Скопје 2014’ и во натамошниот период, целиот тој потсмев за она што се случувало со Скопје – ќе продолжи да расте“, констатира Блажевски.
Кога зборивме за рушење, вели тој, тогаш по дифолт некому тоа значи деструктивност. За да добиеме подобро Скопје, треба да се смени јавниот дискурс, за да зборуваме за обнова и измени на објекти и фасади. За ослободување и хуманизација на просторот, со цел граѓаните да го чувствуваат градот како свој.
Бојан Шашевски
*Аудио верзија од разговорот со Блажевски е дел од емисијата Мегафон
-
Bllazhevski: Vallë duam edhe pas 20 – 30 vjet, njerëzit të vinë dhe të qeshin për “Shkupi 2014”?
Kur në publik flitet për ndërtime informale, është e pa evitueshme mos përmendet “Shkupi 2014”, një nga projektet më kontroverse në historinë më të re maqedonase. Ai nga 80 të vlerësuarat, arriti deri në mbi 700 milion euro, ndërsa ekspertët kohë të gjatë alarmonin se ndërtohej duke shkatërruar gjelbërimin, hapësirat publike dhe standardet, pa konsultim me ekspertët. Së këndejmi, gazetari që me vite e monitoron urbanizmin, Bojan Bllazhevski në bisedë me Radio MOF, thekson se “Shkupi 2014” është i mbuluar me shumë probleme dhe paraqet mjet përqeshje për vizitorët, dhe apelon përfundimisht të gjenden zgjidhje për projektin.
Komisioni për ballafaqim me “Shkupi 2014” dhe Asociacioni i arkitektëve të Maqedonisë tani më sugjeroi se disa objekte dhe skulptura si “Porta Maqedonia” dhe “Ushtari në kalë” – janë ndërtime informale. Janë vendosur në mënyrë joligjore që në fillim dhe pushteti të vendosë ose ti legalizojë ose ti rrëzojë. Gjithashtu, arkitektë të ndryshëm ofruan zgjidhje ideore për ri dedikimin e funksionit të objekteve dhe hapësirës.
BojanBllazhevski, fitues i shpërblimit “Zhan Mone”
Sipas Bojan Bllazhevski, ekspertët e thanë të tyren. Megjithatë, vitet e kaluara u paraqit ndarja ndërmjet asaj që sugjeronin ekspertët, dhe atë që e bëjnë autoritetet për tu zgjidhur problemet nga “Shkupi 2014”.
“Një nga problemet kryesore, në fakt është ajo që është e rëndësishme për njerëzit e rëndomtë – lëvizja në hapësirë. Ju, nëse jeni çiklist, nuk mund të kaloni nëpër shtegun për çiklistë nëpër kejin e Vardarit. Këto janë problemet reale që ekzistojnë, para së gjithash për shkak të mos zgjidhjes së të gjitha çështjeve të pa hapura në lidhje me objektet të pa përfunduara, ose të përfunduara, ndërsa të cilat vërtet pengojnë në hapësirën në Shkup. Çështje tjetër është ajo në lidhje me falsifikimin e historisë, e cila u bë me “Shkupi 2014” me gjithë atë “antikuizim” i cili i servohej publikut vendas dhe ndërkombëtar, pikërisht nëpërmjet ndërtimit të një pjese të këtyre objekteve”, thekson Bllazhevski në emisionin Megafon.
Çështja, plotëson ai, është sa nga këto objekte janë ndërtuar nga autorët të cilët fituan shpërblime ndërkombëtare ose shpërblime vendore ose ndonjë mirënjohje për atë që është bërë.
Pa ligje, pa hapësirë, pa pamje. Për fat të keq, thotë Bllazhevski, prandaj jemi temë e përqeshjes për “Shkupi 2014”. Dhe kjo paraqet problem të madh edhe pse ndoshta nuk e shohim. Shembull jep me qytetin Bukuresht, ku pas dy dekadave të qeverisjes së Nikollae Çaushesku, objektet e viteve 80-të në qendër paraqesin përqeshje për vizitorët.
“Vallë do të kishit dashur Shkupi të jetë qytet i këtillë pas 20 ose 30 vjet? Njerëzit të vijnë në qytet dhe të qeshin me atë që e ka rreth tij? Të qeshin me hapësirën të cilën e kemi, me pamjen e objekteve, me ato shtylla që nuk kanë fillim as fund në vetë objektin. Me boshllëkun e tyre, me kiçin të cilin e përhapin. A është ky reprezentimi më i mirë i shtetit tonë?”, pyet gazetari.
Përpos heqjes së përmendores së Qoses, gardhit në Qeveri pa shtyllat, bazat e rrotës panoramike pa urën, tjetra ende qëndron nga “Shkupi 2014”. Mos trajtimi i këtillë, mos reagimi me çfarë do lloj argumenti ekonomik ose argument tjetër, paraqet problem plotësues, konsideron Bllazhevski.
“Këto janë vlera të shtrembëruara, sipas mua. Nëse ato i kanë lënë si të tilla, do të vazhdojnë të qëndrojnë në shoqëri. Ato do të paraqesin shembull për të rinjtë për atë që është e drejtë, dhe çfarë nuk është e drejtë. Kjo është gjë shumë e keqe, siç është shumë e keqe pa ligjshmëria, e cila paraqitet gjithashtu për “Shkupi 2014”. Siç do të dalin gjithnjë e më shumë hulumtime, siç do të dalin gjithnjë e më shumë shkrime për “Shkupi 2014” edhe gjatë periudhës në vijim, e gjithë ajo tallje, përqeshje për atë që ka ndodhur me Shkupin – do të vazhdojë të rritet”, konstaton Bllazhevski.
Kur flasim për rrënim, thotë ai, atëherë për dikë kjo tingëllon si destruktivitet. Që të kemi Shkup më të mirë, duhet të ndryshojë diskursi publik, që të flasim për rindërtim dhe ndryshime të objekteve dhe fasadave. Për çlirim dhe humanizim të hapësirës, me qëllim qytetarët të ndjejnë qytetin si të tyrin.
Bojan Shashevski
*Audio versioni nga biseda me Bllazhevskin është pjesë e emisionit Megafon.