-
Јавното зеленило полека исчезнува од мапата на центарот на Скопје, каде на местата на зелените површини, никнуваат згради и нови објекти. Архитекти и активисти алармираат, доколку ваквиот тренд на градење и сечење на дрвја продолжи, Скопје ќе ги изгуби своите „бели дробови“. Од Град Скопје, пак, неодамна ветија дека до крајот на 2016 година, сите дрвја во градот ќе бидат избројани, нешто што со години се бара и очекува.
Урбаното зеленило го сочинуваат парковите, зелените површини кај булеварите и дворот пред секоја зграда. Според податоците на градските власти, Скопје располага со површина од околу 600 хектари јавно зеленило или 12,5 квадратни метри на жител, без заштитените парк-шума Водно и парк-шума Гази Баба. Оттаму велат дека сегашната состојба со зеленилото ги задоволува европските критериуми.
Наспроти ова, архитектката Мила Искреновиќ за Радио МОФ вели дека Скопје е на работ да го изгуби зеленилото.
„На никој не му треба цвеќина на булевар. Нам ни требаат дрвја за заштита од прашина, бучава и издувни гасови. Потребно е да се разликува што е декоративно, а што е заштитно зеленило. Кај нас сите поими се мешаат“, вели Искреновиќ.
Според европските стандарди, секој жител треба да има 25 метри квадратни зелена површина. Оваа бројка нема да може да се постигне ни до 2020 година, бидејќи според плановите на Град Скопје, во наредните четири години се најавува зголемување на зелените површини на 18,5 метри квадратни по жител.
ГУП на град Скопје 2012-2022 – План на намена на површините – наменски зониПроблемот со надлежните институции, особено локалната самоуправа, е што немаат слика за постојната состојба, смета активистката и архитект Ивана Драгшиќи, која додава дека последен пат зеленилото било бележано во 97-ма година, во ДУП „Мал ринг“.
Драгшиќи заедно со група волонтери во ноември организираа попис на дрвјата во населбите Карпош 4 и Дебар Маало. Главните забелешки од овие попис, појаснува таа, се недостигот од планска документација и слика за постојната состојба, како и неводење грижа кон животната средина.
Карпош 4
„Во оваа состојба во којашто сме, можеме да се потпреме само на плански посадените дрвја засадени по земјотресот во Скопје, кога градот го има тоа урбано оживување, кога плански се гради, тогаш плански и се сади. Всушност, ова се најздравите, најкорисните зелени дрвја бидејќи се по 50-60 години стари. За Карпош 4 избројавме 3008 дрвја и би рекла дека најголем дел од нив се плански садени дрвја, меѓутоа со новопредложениот ДУП голем дел од нив можат да бидат исечени“, рече Драгшиќи.
Во 2013 година, граѓанската иницијатива „Плоштад Слобода“ спроведе попис и на дрвјата во „Мал ринг“ во Центар и преку разни методи ја споредија состојбата од 2001 до 2013 година. Резултатите уште тогаш биле поразителни. Според овој попис дури 50 отсто од зелената површина се намалила во текот на 12 години, а до наредната година во центарот на Скопје, ако заврши изградбата на планираните објекти, се очекува да останат само Жена парк и некои и некои ситни зони.
„При градење на нови простори, никогаш не се земаат предвид алтернативни пристапи за зачувување на дрвја, за нивно преместување, засадување и вклопување во новите простори“, забележува Драгшиќи.
Искреновиќ, пак, додава дека од урбанистички аспект е недозволиво уништувањето и на зеленилото и интензивното градење на Водно процес со кој како што вели „се уништуваат белите дробови на градот“. Пренатрупаноста со згради е уште еден проблем, а градењето трговски центри на зелени површини, како е случајот со Сити мол, е срам за урбанистите, додава таа.
„Ти го губиш зеленилото и го оптеретуваш со возила. Трговски центар значи десет пати поголемо оптеретување, отколку вдомување. Урбанизмот веќе не постои. Срам ми е да кажам, го работам тоа. Нашата борба како урбанисти за да добиеме нешта е всушност баланс за да го добиеме она што ние го сакаме, иако сметаме дека тоа треба да биде од интерес на локалната самоуправа“, децидна е Искреновиќ.
Најавата за попис на дрвјата во Скопје не ги израдува премногу Искреновиќ и Драгшиќи, бидејќи според нив, тоа е нешто што одамна требало да се направи. Тие велат дека потребно е да се врши сериозен мониторинг на транспарентноста на процесот, на употребената експертиза и на достапноста на резултатите од пописот.
„Сега ќе се прави нешто што во коешто требало да се инвестира пред десетина години за да се направи. Овој чекор, се прави пред големи инвестициско-градежни подвизи како што имавме во нашиот град и се уште траат. Се ова тие што наведуваат дека ќе се направи, требало да се направи пред воопшто да се стави цигла каква било, на територијата на Скопје“, вели Драгшиќи.
Изготвувањто на Зелениот катастар се реализира во соработка со УНДП и за таа цел, Град Скопје одвои еден милион денари од својот буџет. Радио МОФ праша зошто досега не се спроведе оваа иницијатива.
„Иницијатива не беше реализирана во изминатиот период заради недостаток на финансиски средства, односно поради не постоење на можност за обезбедување на средства преку донации“, велат од Град Скопје.
Драгшиќи пак вели дека спроведување попис на зеленило не мора да биде скапа работа и може да се направи целосно волонтерски. Таа смета дека пописот најмногу зависи од добро организирана јавна институција и добра комуникација со граѓаните.
Е.П.
-
Shkupi po i humb “mushkëritë”, Qyteti premton se do t’i numërojë të gjitha pemët
Gjelbërimi publik është duke u zhdukur ngadalë nga harta e qendrës së Shkupit, ku në vendet e hapësirës së gjelbër, mbijnë ndërtesa dhe objekte të reja. Arkitektët dhe aktivistët po na alarmojnë, nëse vazhdon trendi i këtillë i ndërtimit dhe prerjes së pemëve, Shkupi do t’i humbë “mushkëritë” e veta. Kohët e fundit nga Qyteti i Shkupit, na premtuan se deri në fund të vitit 2016, të gjitha pemët e qytetit do të numërohen, diçka që pritet dhe kërkohet për vite të tëra.
Gjelbërimin urban e përbëjnë parqet, hapësirat e gjelbra te bulevardet dhe oborret përpara çdo ndërtese. Sipas të dhënave nga pushteti lokal, Shkupi disponon me një sipërfaqe prej rreth 600 hektarësh të gjelbërimit publik ose 12.5 metra katror për frymë, pa park-pyjet e mbrojtura Vodno dhe park-pyjet Gazi Baba. Ata thonë se situata aktuale me gjelbërim plotëson kriteret evropiane.
Përkundër kësaj, arkitektja Mila Iskrenoviq për Radio MOF tha se Shkupi është në prag të humbjes së gjelbërimit.
“Askujt nuk i nevojiten lulet në bulevard. Ne kemi nevojë për pemë për mbrojtje nga pluhuri, zhurma dhe emetimi i gazrave. Është e nevojshme të dallohet se çka është gjelbërim zbukurues dhe çka është gjelbërim mbrojtës. Te ne ngatërrohen të gjitha nocionet”, thotë Iskrenoviq.
Sipas standardeve evropiane, secili banor duhet të ketë 25 metra katror të sipërfaqes së gjelbër. Kjo shifër nuk do të mund të arrihet deri më 2020, sepse në bazë të planeve të Qytetit të Shkupit, në katër vitet e ardhshme paralajmërohet rritja e hapësirës së gjelbër në 18.5 metra katrorë për frymë.
Problemi me autoritetet përkatëse, veçanërisht vetëqeverisja lokale, është se nuk kanë një pasqyrë të situatës aktuale, konsideron aktivistja dhe arkitektja Ivana Dragsiq e cila ka shtuar se hapësira e gjelbër për herë të fundit ka qenë e shënuar në vitin 97 në PDU “Mal ring”.
Dragsiq së bashku me një grup vullnetarësh në nëntor organizuan një regjistrim të pemëve në vendbanimet Karposh 4 dhe Debar Maalo. Shqetësimet kryesore të këtij regjistrimi, sqaron ajo, janë mungesa e dokumentacionit të planifikimit dhe pasqyra e situatës së vazhdueshme, si dhe mos brengosja për kujdes ndaj mjedisit jetësor.
“Në këtë situatë që gjendemi, ne mund të mbështetemi vetëm në pemët e mbjella nga planifikimi pas tërmetit të Shkupit, kur qyteti e ka këtë ringjallje urbane, kur ndërtohet me plan atëherë edhe e mbjella bëhet me plan. Në fakt, këto janë pemët e gjelbra më të dobishme për shkak se janë 50-60 vjeçare. Për Karposh 4 numëruam 3008 pemë dhe do të thosha se shumica e tyre janë mbjellë me planifikimin e pemëve, megjithatë me PDU-në e ri propozuar shumë prej tyre mund të priten, ” tha Dragsiq.
Më 2013, iniciativa qytetare “Plloshtad Sloboda” realizuan regjistrimin e pemëve në “Mal ring” në Qendër dhe me anë të metodave të ndryshme krahasuan situatën nga 2001 deri në 2013. Rezultatet qysh prej atëherë ishin dëshpëruese. Sipas këtij regjistrimi madje deri në 50 për qind e zonës së gjelbër është zvogëluar gjatë 12 viteve, ndërsa deri në vitin e ardhshëm, nëse përfundojë ndërtimet e objekteve të planifikuara në qendër të Shkupit pritet të mbeten vetëm “Zhena Park” dhe disa zona të imëta.
“Gjatë ndërtimit të hapësirave të reja, kurrë nuk merren para sysh qasjet alternative për ruajtjen e pemëve, për zhvendosjen e tyre, mbjelljen dhe integrimin në hapësirat e reja,” vëren Dragsiq.
Iskrenoviq, shton se nga aspekti urban është i papranueshëm edhe shkatërrimi i gjelbërimit dhe ndërtimit intensiv në procesin Vodno me të cilin siç thotë ajo “shkatërrohen mushkëritë e qytetit”. Mbingarkesa me ndërtesa është një tjetër problem dhe ndërtimi i qendrave tregtare në hapësira të gjelbra, siç është rasti me City Mall, është turp për planifikuesit urban, shtoi ajo.
“Ju humbni gjelbërim dhe e mbingarkoni me automjete. Një qendër tregtare do të thotë dhjetë herë më shumë ngarkim, sesa strehim. Urbanizmi nuk ekziston më. Më vjen turp të them, unë e bëj atë punë. Lufta jonë si urbanistë për të fituar diçka në thelb është balanca për të fituar atë që ne duam edhe pse mendojmë se kjo duhet të jetë me interes për vetëqeverisjen lokale ” është e vendosur Iskrenoviq.
Paralajmërimi për regjistrimin e pemëve në Shkup nuk i gëzon aq shumë Iskrenoviq dhe Dragsiq, pasi sipas tyre, kjo është diçka që duhej të bëhej kohë më parë. Ata thonë se është e nevojshme të kryhet monitorim serioz i transparencës së procesit, i ekspertizës së përdorur dhe qasjes drejt rezultateve nga regjistrimi.
“Tani do të behet diçka të cilën ata duhej të investonin dhjetë vite më parë për ta bërë. Ky hap, bëhet para lëvizjeve të mëdha ndërtimore-investuese siç i kemi në qytetin tonë të cilat janë ende në vazhdim. Janë këta të cilët shpallin se do të bëhet, duhej të bëhet para se të vihej edhe një tullë e vetme në territorin e Shkupit, tha Dragsiq.
Përpilimi i Kadastrës së gjelbër është realizuar në bashkëpunim me UNDP-në dhe për këtë qëllim, Qyteti i Shkupit ndau një milion denarë nga buxhetit i vet. Radio MOF pyeti pse nuk është zbatuar kjo iniciativë deri tani.
“Nisma nuk ishte e realizuar në periudhën e kaluar për shkak të mungesës së mjeteve financiare, ose për shkak se nuk kishte asnjë mundësi për sigurimin e mjeteve përmes donacioneve,” thonë nga Qyteti i Shkupit.
Dragsiq megjithatë thekson se zbatimi i regjistrimit për gjelbërim nuk duhet të jetë një punë që kushton dhe mund të bëhet tërësisht në bazë vullnetare. Ajo beson se regjistrimi kryesisht varet nga institucionet publike të mirë-organizuara dhe komunikimin e mirë me qytetarët.
E.P.
Скопје ги губи „белите дробови“, Градот ветува дека ќе ги изброи сите дрвја
