Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Без особена фанфара, со два-три скромни говори за свечено да се одбележи пригодата, синоќа во Драмскиот театар беше отворено 10-тото издание на Интернационалниот театарски фестивал „Лица без маски“. Честа да го отвори јубилејното издание, ѝ припадна на „Претставата со четири актери и неколку свињи и крави и коњи и Премиер и Милка крава и неколку локални и меѓународни инспектори“ во изведба на гостинскиот театар Ќендра Мултимедиа од Приштина.
Ова бизарно, ужасно забавно за гледање, но некако разбирливо драмско дело, на уникатен начин успеа за мене да ја долови апсурдноста на политиката и секојдневието во земјите во транзиција, младите државички заробени од надворешниот свет, соседите, но и малограѓанштината на сопствениот народ.
Во претставата, како што експлицитно кажува и самиот наслов, има четири актери, неколку свињи, крави и коњи, една Милка крава како од чоколадите, еден инспектор, премиер, бенд на сцена, и безброј забуни и досетки.
Кршејќи го „четвртиот ѕид“, актерите директно ѝ се обратија на публиката, однапред изрично да ѝ кажат да не се труди да го сфати смисолот на претставата, бидејќи е бесмислена.
„Дури и суперинтелигентните во публиката ќе успеат да разберат само 25 проценти од оваа претстава. А, колкумина меѓу вас се суперинтелигентни? Сигурен сум дека ниту еден“, ни порача еден од актерите.
Како што кажаа и самите, претставата се пишувала сама. Нема автор, бидејќи првичниот автор се откажал од проектот кога „донаторите од Европската унија“ го условиле – или еден женски, или еден ЛГБТ лик, за да биде демократска.
Токму европските политики, стремежот кон либералност и демократија во државата заглавена меѓу сопствената неспособност за прогрес и лошите односи со соседите (Србија сè уште не го признава Косово како независна република), беа на урнебесно смешен (а на моменти и тажен) начин опишани во овие 95 минути динамична, одлично кореографирана и интелигентно напишана драма.
Главните ликови, месарот и неговата жена, која впрочем е и активистка за права на животните (?), се обидуваат да ја одржат во работа својата кланица и месарница, за што им треба печат – лиценца дека работат по европски стандарди. Имаат малку време да го добијат печатот, бидејќи тоа може да ги внесе во ЕУ, сега кога Велика Британија испразни едно место. Ако ова ви звучи нелогично и бизарно, ако некогаш ја гледате претставата, откажете се од очекувањето да наидете на логика, бидејќи ова е најблизу до нормала што ќе видите.
Низ нивната одисеја до печатот не водат видувањата на кравите, свињите и коњите кои ги колат, еден кентаур-административец, премиерот на Косово и уште еден куп ликови кои делуваат како да излегле од некоја чудна комбинација од басна и сатира. Сепак, секоја жртва на транзицијата многу лесно би се пронашла во тоа сценарио.
Она што ми беше особено драго во претставата чие име е подолго од објаснувањето кое сега го напишав, е што присутните во публиката некако беа сплотени со ликовите, актерите, и им беше многу познато сè што зборуваат. Велам, драго ми беше, бидејќи иако сме соседи, сè уште како народ гаиме неоправдани стереотипи и предрасуди за нив. Ова ги потсети сите дека обичните граѓани на било која земја, се како и нас, како и сите други обични граѓани – манипулирани, збунети, изгубени во лавиринтот на тежи и противтежи на власта.
За крај, мора да го пофалам косовскиот театар за малиот гест на поддршка за македонската публика, која се бунтува против нашиот сопствен систем – на задниците на животните кои ги глумеа, ги закачија портретите на Никола Груевски, Али Ахмети, Ѓорѓе Иванов и Гордана Јанкуловска. Мал, но гласен детаљ.
Накратко кажано, „Претстава со четири актери и неколку свињи и крави и коњи и Премиер и Милка крава и неколку локални и меѓународни инспектори“ беше одличен старт на јубилејното издание на „Лица без маски“. Доколку и останатите претстави на репертоарот се волку храбри, добро изведени и воопшто, забавен начин да се помине слободното време, топло препорачувам да си купите билет за наредната претстава.
Стефанија Тенекеџиева
-
(Recension) Start i shkëlqyer i “Fytyra pa maska” („Лица без маски“) me shfaqje me emër të gjatë dhe duartrokitje edhe më të gjatë
Pa fanfare të veçantë, me dy tre fjalime modeste që në mënyrë solemne të kremtohet ky eveniment, mbrëmë në Teatrin dramaturgjik u hap edicioni i 10- të i Festivalit Internacional të teatrit “Fytyra pa maska” („Лица без маски“). Nderin që ta hapë edicionin jubilar e kishte “Shfaqja me katër aktorë dhe disa derra dhe lopë dhe kuaj dhe Kryeministër dhe Millka lopa dhe disa inspektorë lokal dhe ndërkombëtar” me performancë të teatrit Qendra Multimedia nga Prishtina.
Kjo vepër teatrale tmerrësisht bizare dhe argëtuese për tu parë, por një vepër teatrale disi e kuptueshme, në mënyrë unike ia doli mua të ma bëjë të kuptueshme absurditetin e politikës dhe përditshmërinë në vendet në tranzicion, vendet e vockla të robëruara nga bota e jashtme, fqinjët, por edhe injoranca e popullit të këtyre vendeve.
Në shfaqjen, siç tregon në mënyrë eksplicite edhe vetë titulli, ka katër aktorë, disa derra, lopë dhe kuaj, një Millka lopë si nga çokollatat, një inspektor, kryeministër, orkestër në skenë, dhe huti pa numër dhe gjëegjëza.
Duke e thyer “murin e katërt”, aktorët në mënyrë të drejtpërdrejtë iu drejtuan publikut, paraprakisht në mënyrë të prerë ti tregojnë të mos e kuptojë kuptimin e shfaqjes, sepse është e pakuptimtë.
“Madje edhe super inteligjentët në publik do t’ia dalin të kuptojnë vetëm 25 për qind të kësaj shfaqjeje. E, sa në mesin tuaj janë super inteligjent? Jam i sigurt se asnjë”, na porositi një nga aktorët.
Siç thanë edhe vetë, shfaqja është shkruar vetë. Nuk ka autor, sepse autori i parë ka hequr dorë nga projekti kur “donatorët e Bashkimit Evropian” e kanë kushtëzuar – ose një personazh femër, ose një personazh LGBT, që të jetë demokratike.
Pikërisht politikat evropiane, synimi drejt liberalizmit dhe demokracisë në shtet të bllokuar ndërmjet pa aftësisë së vet për progres dhe raporteve të këqija me fqinjët (Serbia ende nuk e ka njohur Kosovën si republikë të pavarur), ishin përshkruar në mënyrë kaotike qesharake ( por në momente pikëlluese) gjatë 95 minutave dinamike, me koreografi të shkëlqyer dhe dramë të shkruar në mënyrë inteligjente.
Personazhët kryesor, kasapi dhe bashkëshortja e tij, në fakt e cila është edhe aktiviste për të drejtat e kafshëve (?), përpiqen të rruajnë punën në thertoren e tyre dhe në mishtoren, për çka ju nevojitet vulë, licencë se punojnë sipas standardeve evropiane. Kanë pak kohë që ta sigurojnë vulën, sepse kjo mund ti fusë në BE, tani kur Britania e Madhe ka lënë një vend bosh. Nëse kjo ju tingëllon jo logjike dhe bizare, nëse dikur e shihni shfaqen, hiqni dorë nga pritshmëria se do të gjeni logjikë, sepse kjo është më afër normales që do ta shihni.
Nëpër odisenë e tyre për të fituar vulën na udhëheqin, pikëpamjet e lopëve, derrave, dhe kuajve të cilët i therin, një kentaur – administrator, kryeministri Kosovës dhe një sërë personazhe të tjerë të cilët duket sikur kanë dalë nga ndonjë kombinim i çuditshëm i ndonjë përralle dhe satire. Megjithatë, çdo viktimë e tranzicionit shumë lehtë do të gjejë veten në këtë skenar.
Ajo për të cilën më erdhi vërtet mirë gjatë shfaqjes emri i së cilës është më i gjatë se sqarimi të cilin e shkrova deri tani, është që prezentët në publik disi ishin të bashkuar, ishin një me personazhet, aktorët, dhe e kishin mirë të njohur gjithçka që flisnin. Them, më vjen mirë, sepse edhe pse jemi fqinj, ende si popuj kultivojnë stereotipe të pa arsyeshme dhe paragjykime për ata. Kjo i përkujtoi të gjithë se qytetarët e rëndomtë të cilit do vend, janë sikur ne, si të gjithë qytetarët të tjerë të rëndomtë – të manipuluar, të hutuar, të humbur nëpër labirintet e peshave dhe anti peshave të pushtetit.
Për fund, më duhet të lavdëroj teatrin kosovar për gjestin e vogël të mbështetjes për publikun maqedonas, i cili rebelohet kundër sistemit të vet – në prapanicat e kafshëve të cilët i aktronin, i ngjitën portretet e Nikolla Gruevskit, Ali Ahmetit, Gjorgje Ivanovit dhe Gordana Janklullovskës. Detaj i vogël, por i zëshëm.
Thënë shkurt, “Shfaqja me katër aktorë dhe disa derra dhe lopë dhe kuaj dhe Kryeministër dhe Millka lopa dhe disa inspektorë lokal dhe ndërkombëtar”, ishte start i shkëlqyer i edicionit jubilar të “Fytyra pa masak” (Лица без маски). Nëse edhe shfaqjet të tjera në repertor janë kaq të guximshme, mirë të realizuara dhe në përgjithësi,është argëtuese të kalohet koha e lirë, ju rekomandoj të blini biletë për shfaqen e radhës.
Stefanija Tenekexhieva