Стотици милиони од фондовите на Европската Унија се искористени во проекти што ги кршат правата на маргинализираните заедници, се тврди во извештај, во кој се наведуваат иницијативи како што се сегрегирано домување за Роми, установи за домување за деца со попреченост и центри за сместување на баратели на азил, пренесува Гардијан.
Извештајот, базиран на информации собрани од осум невладини организации од цела Европа, разгледува 63 проекти во шест земји. Се верува дека заедно овие проекти добиле повеќе од 1 милијарда евра финансирање од Европската Унија, откривајќи навидум „ниско разбирање“ на основните права низ целиот блок, според еден од авторите на извештајот финансиран од ЕУ.
Иако извештајот се фокусира на шест земји, оние што стојат зад анализата сугерираа дека слични проекти веројатно се широко распространети низ цела ЕУ.
„Ова е всушност само врвот на ледениот брег“, рече Инес Булиќ од Европската мрежа за независен живот, опишувајќи го како „неприфатливо“ што средствата обезбедени од европските граѓани можеле да се користат за засилување на дискриминацијата и сегрегацијата на заедниците што веќе се рангирани меѓу најмаргинализираните во блокот.
Таа како пример посочи едно училиште во Грција за лица со попреченост и посебни потреби, кое беше дел од поширока инвестиција на ЕУ во специјални стручни училишта.
„Она што би сакале да го видиме е инвестирање во инклузивно образование, кое е многу потребно во цела ЕУ, како што се пристапни училишта, инвестиции во наставници за поддршка и други услуги што им овозможуваат на децата да посетуваат редовни училишта“, рече таа.
Друг пример што го даде беше институција за деца со попреченост во Романија, која доби 2,5 милиони евра финансирање, каде што децата беа испраќани да живеат, наместо да им се обезбедува поддршка за да останат со своите семејства. „Ова е од голема загриженост. Право на сите деца, со попреченост или не, е да растат во своите семејства.“
Други примери истакнати во извештајот вклучуваат изградба на социјални станови за Роми во Романија на работ на градот. Далеку од каква било јавна услуга, домовите се изградени од контејнери од бродоградилиште и не ги исполнуваат минималните барања за топлинска или звучна изолација и санитација, се забележува во извештајот. Неколку прифатни центри за баратели на азил низ Грција беа исто така означени поради нивните екстремно оддалечени локации и лоши услови за живот.
Оние што стојат зад извештајот наведоа неколку причини за да објаснат како милиони евра завршиле доделени на проекти што се сметаат за дискриминаторски. Една од нив беше навидум „ниското разбирање“ на основните права кај некои влади и делови од ЕУ, рече Андор Урмос од „Bridge EU“, организацијата што соработуваше со разни групи на граѓанското општество низ Европа за да го подготви извештајот.
„Тоа е она што треба да го решиме во иднина. Да имаме заеднички став, заедничко разбирање дека изградбата на сегрегирано училиште за ромските деца е кршење на основните права, како што е изградбата на резиденцијална институција за лица со попреченост или затворањето на луѓето во прифатни центри како што се случува во Грција“, рече тој.
Наодите се совпаѓаат со низа неодамнешни извештаи. Оваа недела, Советот на Европа изјави дека сегрегацијата во училиштата резултира со образование со понизок квалитет за Ромите, истакнувајќи дека високата концентрација на ромски деца во одредени училишта „се чини дека е резултат на резиденцијалната сегрегација, но и на континуираните практики на училишните власти да ги образуваат ромските деца во посебни одделенија или згради“.
Минатата година, една агенција на ЕУ откри дека бројот на лица со попреченост кои живеат во сегрегирани, понекогаш штетни, услови се зголемил во многу земји-членки на ЕУ, додека организациите на граѓанското општество постојано ги обвинуваат центрите за бегалци финансирани од ЕУ за кршење на човековите права.
Кога беа контактирани, Европската комисија изјави дека е свесна за наодите од извештајот од оваа недела и дека го разгледува.
„Важно е да се истакне дека комисијата не финансира ниту една организација која не ги почитува целосно основните права и вредности. Во случај на прекршување на применливите услови, имаме средства да ја прекинеме соработката и да ги вратиме парите, доколку е потребно“, рече портпаролот.
Во извештајот се наведени проекти кои биле под заедничко управување, што значи дека комисијата се потпирала на националните власти за да ја обезбеди законитоста и регуларноста на работењето.
„И ЕУ и нејзините земји-членки мора постојано да се грижат проектите кои се некомпатибилни со европските вредности или следат нелегална агенда да не добиваат поддршка од владата и европските фондови“, додаде портпаролот.
Извештајот истакна сериозни недостатоци во начинот на управување и следење на средствата на ЕУ, рече Стивен Ален од Фондацијата Валидити, организација за права на лицата со попреченост, која исто така придонесе за документот.
„Можеме да видиме дека и земјите-членки на ЕУ, како и Европската комисија, не успеваат да спречат парите на даночните обврзници на ЕУ да олеснат и финансираат сериозни кршења на правата на повеќе маргинализирани популации“, рече тој.
Објавувањето на извештајот беше внимателно темпирано пред да се случи планирањето за следниот буџет на ЕУ, кој треба да стапи на сила во 2028 година. Неговите наоди јасно ставија до знаење дека гласовите на оние кои често не се слушаат треба да бидат вклучени во донесувањето одлуки, рече Ален.
Тоа би можело да помогне во отклучувањето на трансформативните моќи на финансирањето од ЕУ, нудејќи потенцијал за изградба на инклузивни образовни системи или реконструкција на области како што е јавното домување, каде што поплаките се поврзани со подемот на крајната десница.
„Фондовите на ЕУ имаат потенцијал да бидат моќна алатка и да обезбедат реални, опипливи придобивки од проектот на ЕУ за најмаргинализираните популации на континентот денес. И тие навистина можат да се користат како противотров против подемот на прикрадниот национализам и крајно десничарската екстремистичка политика. Средствата мора да бидат подобро насочени“, рече тој.
