Осми март: рамноправност или подароци, цвеќиња и полни кафеани

  • Полни ресторани, бројни продавачи на цвеќе по улиците, учителки и воспитувачки опсипени со подароци од своите ученици – вака во земјава се прославува Осми март, Денот на жената, со кој се одбележува историската борба за економска, политичка и социјална рамноправност со мажите.

    Според социологот Илија Ацески, празникот се уште не успева да помогне кон постигнување целосна рамноправност на жената во општеството. Тој додава дека жената и понатаму останува лице од понизок ранг, иако со закон таа ги има истите права како и мажот. Вели дека чајанките и подароците се само привидни и не ја решаваат суштината на проблемот.

    „Како празник (Осми март), го губи своето значење. Таа рамноправност се уште не постои во елементарните облици на живеење во едно општество како македонското, собено во денешно време, тоа е излитено, надживеано. Ние се уште сме заглавени во традицијата“, вели Ацески.

    За Кристина Леловац од организацијата „Тиииит! Инк.“, наместо родителите да трошат пари на цвеќе и парфеми за учителките, треба да посветат време и да им објаснат на децата што всушност значи празникот.

    „Празникот не е за да се даваат подароци, туку тој ден служи секоја година да се потсетуваме дека борбата за рамноправност не е завршена, и дека таа не се состои само од тоа некој да ни подари цвеќе само затоа што сме жени, туку да се сети дека токму поради тоа што сме жени, сме дискриминирани на повеќе нивоа, како социјално, работнички права и човекови права“, смета Леловац.

    Ацески и Леловац сметаат дека е иронично тоа што празникот прерасна во ден на мајките и учителките, кога тие и денес се во лоша положба.

    За мајките се мисли дека ако се добри во домаќинството, не можат да бидат добри во други општествени полиња, додека учителките се уште се жртви на лошите образовни политики на државата и генерално и неможноста за професионално напредување, вели Леловац. Таа смета дека борбата за рамноправност е задушена во јавната перцепција и според неа, потребно е луѓето да се потсетат на идеалите на овој празник.

    И дел од мајките се незадоволни од начинот на кој се прославува празникот, посебно оние чии деца одат на училиште. Почнувајќи од оваа година, учителките, докторките и сите жени во администрацијата не смеат да примаат скапи подароци, се вели во Законот за вработените во јавниот сектор, со кој се ограничува примањето подароци до 1 000 денари. Сепак, ако децата или нивните родители, инсистираат учителката да прими скап подарок, тогаш таа ќе може да го земе, но не смее да го носи дома.

    „Годинава родителите се договорија за наставничките да купиме обетки до 1000 денари, од заедничкиот буџет што го собираме секоја година. Други години сме купувале и парфеми, чанти, накит. Сметам дека се претерува со овој празник, но не можеш да го одвоиш твоето дете од останатите. Ако мене ме прашате, кога веќе се одбележува 8 март, тоа треба да биде симболично и доволна е една честитка од децата кон наставнички. Се друго е претерување“, вели С.М., мајка на третоодделенец од Скопје.

    Меѓународниот ден на жената се прославува во многу земји низ целиот свет. Тоа е ден кога жените се признати за нивните достигнувања и покрај национална, етничка, јазична, културна, економска или политичка поделба. Денот на жената првпат го покренале активистките на работничките движења, на чело со Роза Луксембург и Клара Цеткин, кон крајот на 20 век во Северна Америка и Европа. Меѓународниот ден на жената стана и механизам за протест против Првата светска војна. На други места во Европа, на овој ден, жени одржувале митинзи во знак на протест против војните, или за да се солидаризираат со другите активистки.

    Е.П.

  • Tetë Marsi,  barazi ose dhurata, lule dhe kafenetë plot

    Restorante përplot, shitës të shumtë të luleve nëpër rrugë, mësuese dhe edukatore me duart përplot me dhurata nga nxënësit e tyre – kështu festohet në shtetin tonë Tetë Marsi, Dita e gruas, me të cilën kremtohet lufta historike për drejtësi ekonomike, politike dhe sociale me meshkujt.

    Sipas sociologut Ilija Aceski, festa akoma nuk ja del të ndihmojë femra të fitojë barazinë e plotë në shoqëri.  Ai shton se femra edhe më tej është person në rang më të ulët, edhe pse me ligj ajo i gëzon të drejtat e njëjta si meshkujt.  Thotë se mbrëmjet nëpër restorante dhe dhuratat janë vetëm sipërfaqësore dhe nuk e zgjidhin problemin në esencë.

    “Si festë (Tetë marsi), e humb domethënien e vet.  Barazia akoma nuk ekziston në format elementare të jetës në një shoqëri si shoqëria maqedonase, në veçanti në ditët e sotme, ajo është e tejkaluar, e mbijetuar. Ne akoma kemi ngecur te tradita”, thotë Aceski.

    Për Kristina Lepovac, nga organizata “Tiiiit! INK.”, prindërit në vend të shpenzojnë para për lule dhe parfume për mësueset, duhet të kushtojnë kohë dhe tu sqarojnë fëmijëve se cila në fakt është domethënia e kësaj feste.

    “Feta nuk festohet që të jepen dhurata, ajo shërben që çdo vit  të kujtohemi se lufta për barazi nuk ka përfunduar, dhe se ajo nuk konsiston vetëm në atë që dikush duhet të na dhurojë lule vetëm sepse jemi femra, por të kujtohet se pikërisht për faktin se jemi ferma, jemi të diskriminuara në më tepër nivele, si në atë social,për të drejtat e punës dhe të drejtat sociale”, thotë Lepovac.

    Aceski dhe Lepovac konsiderojnë se është ironik fakti që festa u shndërrua në ditën e nënës dhe mësueseve, kur edhe ato sot janë në pozitë të keqe.

    Për nënat mendohet se nëse janë të mira në amvisëri, nuk mund të jenë të mira në fushat tjera shoqërore, ndërsa mësueset akoma janë viktima të politikave të këqija arsimore në shtet dhe në përgjithësi dhe pa mundësia për avancim profesional, thotë Lepovac.  Ajo konsideron se lufta për barazi është e ngulfatur në perceptimin publik dhe sipas saj, nevojitet njerëzit të përkujtojnë idealet e kësaj feste.

    Edhe një pjesë e nënave nuk janë të kënaqura nga mënyra si festohet festa, në veçanti ato fëmijët e të cilave shkojnë në shkollë. Duke filluar nga ky vit, mësueset, mjeket dhe të gjitha femrat në administratë nuk guxojnë të pranojnë dhurata të shtrenjta, thuhet në Ligjin për të punësuarit në sektorin publik, me të cilin kufizohen pranimet e dhuratave deri në 1 000 denarë. Megjithatë, nëse fëmijët ose prindërit e tyre insistojnë mësuesja të pranojë dhuratë të shtrenjtë, atëherë ajo do të mund ta pranojë, por nuk guxon ta çojë në shtëpi.

    “Këtë vit prindërit ramë dakord mësueses ti blemë dhuratë me çmim deri në 1000 denarë, nga buxheti i përbashkët që e mbledhim çdo vit. Vitet e kaluara kemi blerë edhe parfume, çanta, stoli. Mendoj se teprohet me këtë festë, por nuk mund ta ndash fëmijën tënd nga të tjerët. Nëse pyetem unë, nëse kremtohet 8 Marsi, kjo duhet të bëhet në mënyrë simbolike dhe mjafton një uresë nga fëmijët për mësueset.  Gjithçka tjetër është e tepërt”, thotë S.M, nënë që ka fëmijën në klasën e tretë, nga Shkupi.

    Dita ndërkombëtare e gruas kremtohet në shumë vende të botës. Kjo është ditë kur femrat shquhen për arritjet e tyre edhe përskaj ndarjeve nacionale, etnike, gjuhësore, kulturore, ekonomike ose politike.  Ditën e gruas për herë të parë e kanë iniciuar aktivistet e lëvizjeve punëtore, në krye me Roza Liksemburg dhe Klara Cetkin, kah fundi i shekullit 20 në Amerikën Veriore dhe Evropë.  Dita ndërkombëtare e gruas u bë mekanizëm për protestë kundër Luftës së Parë Botërore.  Në vende të tjera në Evropë, në këtë ditë, gratë kanë mbajtur mitingje, në shenjë proteste kundër luftërave ose që të solidarizohen me aktivistet tjera.

     

    E.P.