Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
„Државните градинки не можат на децата да им го понудат потребното внимание и едукација. Има многу деца, а многу малку воспитувачки. Нема шанси да извадиш 30 мали деца, со две учителки, да ги шеташ по паркови. Ама моите деца во приватни градинки секојдневно посетуваа настава во природа, одење во парк, одење на Водно, што за мене многу значи. Исто така, видиците во поглед на креативната инспирации што ги добиваат во градинка. Не да учи песнички за есентта да ги рецитира напамет, туку напротив, да ми собере десет листа и да ми направи прекрасна честитка. И, мислам дека самата комуникација со други деца, тоа што знае да дели, а не да граба, зашто нема да има за неа.. дека е различна во приватните градинки. Таму им се нуди поголема можност да се развијат себе си во правец во кој ние дома родителите ги воспитуваме“.
Ова е став на Илина, мајка на две ќерки, кои предшколската возраст ја минаа во приватни градинки.
Сепак, недовербата кон градинките во државниот систем не е индивидуално чувство. Не е ниту само финансиски избор. Само триесет проценти од децата во Македонија одат во градинка, додека европскиот просек е над деведесет отсто, со што се отвора прашање за просторните капацитети и компетенциите на кадарот.
Сузана Киранџиска од Фондацијата за образовни и културни иницијативи „Чекор по чекор“ потенцира дека во моментов се случуваат реформи во предучилишното образование. Има и лиценцирање, кое според неа е формално и не се добива впечаток како работат со децата луѓето што се лиценцираат.
„Исто така, многу родители сметаат дека градинката е само за згрижување, а не за воспитание и образование, па со тоа што има голем број на деца, навистина тоа и се случува, не ни можат да остварат една воспитно-образовна програма“, вели Киранџиска за Радио МОФ.
За неа не е важно само да има програма на хартија. Можете да ја имате најдобрата програма напишана на хартија, меѓутоа, вели Киранџиска, ако таа не се реализира, програмата е бескорисна. Затоа, нагласува, мора да се внимава на квалитетот на работата со децата и на квалитетот на кадарот.
„Затоа е потребно да се има постојано следење на воспитнo-образовниот кадар и на ниво на установа, но и на ниво на држава“, потенцира Киранџиска.
Дефектологот Јасмина Трошанска редовно одржува обуки на воспитувачи во градинките. Според неа, проблем е што дел од кадарот не знае да се снајде ако детето е со попреченост. Toa e чисто од страв, од непознато, да не згрешат нешто.
Затоа е важно да се едуцираат, да бидат посредници меѓу децата, но задолжително да биде вклучен и дефектолог и логопед.
„Самата инклузија значи носење на сервисите во институциите коишто ги посетуваат децата, а не децата да одат во различни институции во попладневните часови. Тоа е преоптеретувачки и за децата, и за родителите, а кај нас најчесто тоа го прават и родителите на сопствена сметка“, нагласува Трошанска.
Ако државата сака инклузија, вели Трошанска, тогаш треба да отвори поголем број градинки. А, потоа да работи на едукација, да работи на опремување на предучилишните простори.
„Можете многу да ги едуцирате воспитувачите, но со случај со 40 деца, во кои три со аутизам и две со Даунов синдров и едно со церебрална парализа… Тогаш можете да ги едуцирате, да ги опремите и да имате кадар, но тоа нема да функционира. Значи, најважно е да се зголеми бројот на градинки“, нагласува дефектологот.
Секогаш меѓу родителите и воспитувачите се бара „кој е крив“ доколку нешто му се случи на детето и бесконечно се префрла вината. Сепак, Трошанска нагласува дека во ситуацијата никој не е виновен.
„Држам едукации и знам дека воспитувачите дури понекогаш сами си плаќаат да дојдат на тие едукации, сами одвојуваат средства. Некои доаѓаат дури и за викенди. Вие саботата да ја користите за професионално да се образувате за да помогнете на овие дечиња, тоа значи многу. Не значи дека ги одбиваат, туку дека ги прифаќаат децата со попреченосст, меѓутоа не знаат како да се однесуваат со нив. Се плашат, немаат време, немаат простор…“, нагласува Трошанска.
Ресорните министерства најавија реформи со финансии од Светска банка. Меѓувремено и УНИЦЕФ учествува со фондови и обуки.
Целта е за четири година опфатот на деца во градинките да рипне од 30% на 50%. Ова во превод значи – 7.500 нови деца од три до шест години во градинките. Исто така, министерството за труд и социјала најави 24 нови градинки, професионални компетенции за воспитувачите и развој на нови стандарди за социјални услуги.
Според министерката Мила Царовска, ова би помогнало да се променат поразителните резултати на Светска банка дека децата во Македонија учат 11,2, а знаат како да учеле само 6,8 години.
„Системот заборавил дека инвестицијата во децата е најважната работа. И токму затоа постигнуваме вакви резултати. Сме имале една програма, па на средина друга, па сме вовеле програма за којшто не биле обучени наставниците да ја пренесат на децата. И, така, еден хаос е создаден. Затоа сме сега во овој лавиринт. Но, ние велиме, ако го поставиме предучилишното образование на цврсти нозе, ако предучилишното го врземе со компетенциите во основното и средното, навистина ќе се позиционираме на патеката да се извлечеме од ваквиот индекс за човечки капитал“, рече Царовска.
Во интервју за Радио МОФ, Бенџамин Перкс од УНИЦЕФ веќе укажа дека децата кои не одат во градинка, заостануваат во основното, средното и стручното образование, како и во однос на вработливоста подоцна во животот, што придонесува за циклусот на меѓугенерациска сиромаштија.
,,Вториот проблем е што кај оние што одат во предучилишно образование, фокусот е многу повеќе врз грижата, храната, спиењето и згрижувањето на децата чии родители работат, што секако е важно, но подеднакво важен е суштинскиот квалитет во тоа како да ги оптимализираме детскиот развој и развојот на мозокот, во периодот кога условите се најдобри за тоа – а тоа е во раното детство“, рече Перкс.
Затоа, ЕУ сака сите деца на возраст од 3 до 6 години да одат во предучилишно образование како нормална работа.
,,Секој родител ќе ви каже дека децата во раните години од детството прашуваат по 25 прашања на час. На 3 години, овие прашања се менуваат од ‘што и кога’ во ‘како и зошто’. Токму тогаш на детето му треба соодветна педагошка програма, па мора да се обидеме да обезбедиме секое дете меѓу 3 и 6 години да има место во градинка, а родителите на секое дете во првите години од животот да добијат насоки и поддршка од здравствениот сектор преку домашни посети, и да изградат дом во кој ќе има грижливост и приврзаност со нивното дете”, нагласи Перкс.
Бојан Шашевски********
Темата првично е објавена како дел од емисијата „Мегафон“. -
Shumë fëmijë, pak edukatore në kopshtet për fëmijë
01/12/2018- LAJME, QYTETARË
“Kopshtet shtetërore fëmijëve nuk mund tua ofrojnë vëmendjen e nevojshme dhe edukimin e nevojshëm. Ka shumë fëmijë, ndërkaq shumë pak edukatore. Nuk ka mundës të nxjerrësh 30 fëmijë të vegjël, me dy mësuese, t’i shëtisësh në park. Por fëmijët e mi në kopshte private përditë vizitojnë mësim në natyrë, shkojnë në park, në Vodno që për mua është shumë e rëndësishme. Gjithashtu, pikëpamjet në drejtim të inspirimeve kreative që i fitojnë në kopsht. Jo të mësojë këngë për vjeshtën t’i recitojë përmendësh, por përkundrazi, të mbledhë dhjetë gjethe dhe të më bëjë uresë të bukur. Dhe, mendoj se vetë komunikimi me fëmijë të tjerë, ajo që di të ndajë, dhe jo të grabisë, sepse nuk do të ketë për atë… se është ndryshe në kopshtet private. Atje ju ofrohet mundësi më e madhe të zhvillojnë veten në drejtimin në të cilin ne në shtëpi i edukojmë.”
Ky është qëndrimi i Ilina nënë e dy vajzave, të cilat moshën parashkollore e kaluan në kopshte private.
Megjithatë, mos besimi ndaj kopshteve në sistemin shtetëror nuk është ndjenjë individuale. Nuk paraqet as, vetëm një zgjedhje financiare. Vetëm tridhjetë përqind e fëmijëve në Maqedoni shkojnë në kopshte, ndërsa mesatarja evropiane është mbi nëntëdhjetë për qind, me çka hapet çështja e kapaciteteve hapësinore dhe kompetencave të kuadrit.
Suzana Kiranxhiska nga Fondacioni për Iniciativa Arsimore dhe Kulturore “Hap pas Hapi” thekson se për momentin por ndodhin reforma në arsimin parashkollor. Ka edhe licencim, që sipas saj është formal dhe nuk ftohet përshtypje si punojnë me fëmijët njerëzit që janë të licencuar.
“Gjithashtu, shumë prindër mendojnë se kopshti është vetëm për kujdes, dhe jo për edukim dhe arsim, dhe me atë që ka numër të madh të fëmijëve, vërtet kjo edhe ndodh, as që mund të realizojnë një program edukativ – arsimor” thotë Kiranxhiska për Radio MOF.
Për të nuk është e rëndësishme vetëm të ketë program në letër. Mund ta keni programin më të mirë të shkruar në letër, mirëpo, thotë Kiranxhiska, nëse ajo nuk realizohet, programi është i pa dobishëm. Prandaj, theksoj, duhet pasur kujdes me cilësinë e punës me fëmijë dhe cilësinë e kuadrit.
“Prandaj nevojitet të bëhet ndjekja e vazhdueshme e kuadrit edukativ – arsimor dhe niveli i institucionit, por edhe niveli i shtetit”, thekson Kiranxhiska.
Defektologu, Jasmina Troshanska regullisht mban trajnime për edukatore të kopshteve. Sipas saj, problemi është se një pjesë ë kuadrit nuk di të gjendet nëse fëmija është me pengesa. Kjo ndodh thjesht për shkak të frikës, mos gabojnë diçka.
Prandaj është me rëndësi të edukohen, të jenë ndërmjetësues ndërmjet fëmijëve, por detyrimisht të përfshihet edhe defektolog dhe logoped.
“Vetë inkluzioni do të thotë të çohen shërbime në institucionet të cilat i vizitojnë fëmijët, dhe jo fëmijët të shkojnë në institucione të ndryshme në orët e pasdites. Kjo është ngarkesë e madhe edhe për fëmijët edhe për prindërit, ndërsa tek ne zakonisht këtë e bëjnë prindërit me mjete të veta”, thekson Troshanska.
Nëse shteti dëshiron inkluzion, thotë Troshanska, atëherë duhet të hapen më tepër kopshte. Dhe më pas të punojë në edukimin, të punojë në pajisjen e hapësirave parashkollore.
“Mund t’i edukoni shumë edukatoret, por në rastin me 40 fëmijë, në të cilët tre janë autik dhe dy me sindromin Daun dhe një me paralizë cerebrale… Atëherë mund t’i edukoni, t’i pajisni dhe të keni kuadër, por kjo nuk do të funksionojë. Domethënë, më e rëndësishme është të rritet numri i kopshteve”, thekson defektologu.
Çdoherë në mesin e prindërve dhe edukatoreve kërkohet “kush është fajtor” nëse diçka i ndodh fëmijës dhe në pafundësi hidhet faji. Megjithtë, Troshanska, thekson se në këtë situatë askush nuk është fajtor.
“Mbaj ligjërata edukimi dhe e di se edukatorët madje ndonjëherë vetë paguajnë të vinë në ato edukime, vetë ndajnë mjete. Disa madje vinë edhe gjatë vikendeve. Ju, të shtunën ta përdorni që të arsimoheni profesionalisht për t’ju ndihmuat këtyre fëmijëve, kjo do të thotë shumë. Nuk do të thotë se i refuzojnë, por se i pranojnë fëmijët me pengesa, mirëpo nuk dinë si të veprojnë me ata. Kanë frikë, nuk kanë kohë, nuk kanë hapësirë…” thekson Troshanska.
Ministritë përkatëse paralajmëruan reforma me financa të Bankës Botërore. Në ndërkohë edhe UNICEF merr pjesë me fonde dhe trajnime.
Qëllimi është për katër vjet përfshirja e fëmijëve në kopshte të rritet nga 30% në 50%. Kjo në përkthim do të thotë – 7.500 fëmijë të rinj të moshës prej tre deri në gjashtë vjeç në kopshte. Gjithashtu, ministria e Punës dhe Politikës Sociale paralajmëroi 24 kopshte të reja, kompetenca profesionale për edukatorët dhe zhvillim i standardeve të reja për shërbime sociale.
Sipas ministres Milla Carovska, kjo do të ndihmojë të ndryshohen rezultatet dëshpëruese të Bankës Botërore se fëmijët në Maqedoni mësojnë 11.2 ndërsa dinë sikur të kenë mësuar vetëm 6.8 vjet.
“Sistemi ka harruar se investimi në fëmijët është puna më e rëndësishme. Dhe pikërisht prandaj arrijmë rezultate të këtilla. Të gjithë kanë pasur një program, dhe në mes një tjetër, pastaj kemi vendosur një program për të cilin nuk kanë qenë të trajnuar mësimdhënësit për t’jua bartur fëmijëve. Dhe kështu, është krijuar një kaos. Prandaj tani jemi në këtë labirint. Por, ne themi, nëse e vendosim arsimin parashkollor në këmbë të forta, nëse parashkolloren e lidhim me kompetencat në shkollën fillore dhe të mesme, vërtet do të pozicionohemi në rrugën të nxirremi nga një indeks i këtillë për kapital njerëzor”, tha Carovska.
Në intervistë për Radio MOF, Benxhamin Perks nga UNICEF tani më sugjeroi se fëmijët që nuk shkojnë në kopsht, ngecin në arsimin fillor, të mesëm dhe profesional, si dhe në raport me punësimin më vonë në jetë, që kontribuon për ciklin e varfërisë ndërmjet gjeneratave.
,,Problemi i dytë është se tek ata që vizitojnë arsimin parashkollor, fokusi më tepër vendoset mbi kujdesin, ushqimin, fjetjen dhe kujdesin e fëmijëve prindërit e të cilëve punojnë, që sigurisht, është e rëndësishme, por njëlloj e rëndësishme është cilësia esenciale, në atë se si të optimizojmë zhvillimin e fëmijës dhe zhvillimin e trurit, gjatë periudhës kur kushtet janë më të mira për këtë – dhe kjo është periudha e fëmijërisë së hershme”, tha Perks.
Prandaj, BE dëshiron të gjithë fëmijët e moshës prej 3 deri në 6 vjeç të vizitojnë arsimin parashkollor si gjë normale.
,,Çdo prind do t’ju thotë se fëmijët në moshën e hershme të fëmijërisë pyesin nga 25 pyetje në orë. Në moshën 3 vjeçe, këto pyetje ndryshohen nga “çfarë dhe kur” në “si dhe pse”. Pikërisht atëherë fëmijës i nevojitet program pedagogjik përkatës, dhe duhet të përpiqem t’i sigurojmë çdo fëmije të moshës ndërmjet 3 dhe 6 vjeç të ketë vend në kopsht, ndërsa prindërit e çdo fëmije në vitet e para të jetës të marrin udhëzme dhe mbështetje nga sektori shëndetësor nëpërmjet vizitave në shtëpi, dhe të ndërtojnë shtëpi ku do të ketë kujdes dhe lidhje me fëmijën e tyre”, theksoi Perks.
Bojan Shashevski
********
Tema fillimisht është publikua si pjesë e emisionit “Megafon”.
