Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Младите работат без договор или со договор на определено време. Работат подолго од договореното, а земаат помала плата од колегите. Некои фирми им ја покажуваат излезната врата откако ќе чујат дека се малолетни, иако со 16 години стекнале право на работа. Исто така, голем број млади се неинформирани за правата, но и се плашат да пријават злоупотреби од газдите, притоа молчат за да не бидат избркани од работа.
Ваквите пракси се причина да се рективира Секцијата на млади при Самостојниот синдикат на Македонија (ССМ), која заедно со Фондацијата Фридрих Еберт денеска организираа конференција „Улогата на младите во синдикатите“.
Според Секцијата на млади, целата е да се подигнат иницијативи и да се зајакне положбата на младите на пазарот на труд, да се заштитат нивните права од работен односи, но и да се врати довербата на младите во синдикатите.
Исто така, да го тргнат она мислење дека синдикатот е за нивните родители, туку е организација на сите.
„Младите во секое општество преставуваат движечка сила на општествениот и економскиот развој во државата. Но, стапката на невработени лица на возраст од 15 до 24 години е 47.6%. Високата стапка значи загуба на инвестициите во образованието и обуката, намалена даночна основа и повисоки социјални трошоци, а истовремено долгите периоди на невработеност во раните фази на животот негативно влијаат врз изгледите за вработување во текот на целиот работен век на младите луѓе“, рече Ирена Ивановска, претседател на Секцијата на млади на ССМ.
Според Ивановска, речиси една третина (31.9%) од младите во земјата спаѓаат во категоријата лица што не се вработени, ниту се вклучени во образование.
Понатаму, најголемиот дел од младите имаат завршено средно образование (54.1%), при што мнозинството од нив, во стручното образование. Околу 26.7% од младите имаат завршено високо образование.
„Мал дел од младите лица (2.4 проценти) пред време го напуштиле образованието. Квалитетот на достапните работни места останува голем проблем за младите луѓе во Македонија, при што, загрижува и високиот удел на младите лица што работат во неформалната економија (48.1 процент)“, вели таа.
Кај оваа категорија во голема мера се значително обесхрабрени работници, лица кои не се активни, со неформално вработувања. Односно, лица кои се особено ранливи и на кои им е потребна посебна помош и поддршка за враќање на нивната самодоверба, да се мотивираат и да им се активно да се вкучат во пазарот на труд.
„44% од младите не работат според професијата што ја имаат. 70% од младите сметаат дека тешко ќе успеат да се вработат со формалното образование што го имаат стекнато. Половина од младите или 53% се решени или размислуваат да заминат надвор од земјата. Македонија се соочува со т.н. ‘бела чума’, незпирливо и во загрижувачки размери. Истражувањата предупредуваат дека доминантна категорија на оние што заминуваат се невработените млади лица што негативно влијае врз вкупната состојба на пазарот на трудот“, забележува претседателката на Секцијате на млади.
Конференција „Улогата на младите во синдикатите“
Според неа, алармантноста на состојбата со одлив на млади и образовани луѓе укажува и Националната стратегија за вмрежување, соработка и намалување на одливот на високо образовани и стручни кадри 2013-2020 година.
„Речиси 30% од високообразованите луѓе во Македонија, живеат и работат во странство, а речиси 80% од студентите во завршните години на студиите на техничките факултети размислуваат или планираат да заминат од земјата. Вкупниот број наши граѓани кои денес престојуваат во странство е мошне голем и може да се процени на над 447.000 лица, што претставува речиси 22% од вкупното население во 2010 година, при што проценката на Светска банка е дека надвор од Македонија живеат и работат повеќе од 29% од високообразованите поединци“, се нотира во стратегијата.
Во Национална стратегија за млади 2016-2025 година се укажува дека еден од клучните проблеми со којшто се соочуваат младите во земјава е високата стапка на т.н. младинска невработеност.
„’Не, младите не бегаат од државава, младите си одат! Бегаш кога ти си згрешил нешто. Си одиш кога други ќе ти згрешат’, напиша на својот профил на Фејсбук студентката Елена. Ова покажува многу за младите“, вели Ивановска.
Ева Елерајт од Фондација Фридрихт Еберт на конференцијата потенцирааше дека синдикатите се важни за демократските процеси, а се малку позаборавени од цивилното општество. Синдикатите имаат големо влијание, смета таа, со што на младите треба да им се даде глас и структура.
Ивана Вучкова од Фондацијата нагласи дека се стремат за активности преку кои ќе се отвори поголема соработка со младинските организации, институциите, се со цел афирмирање и унапредување на социо-економската положба на младите во земјата.
„Ние иднината на синдикатите ја гледаме токму преку активно вклучување на младите и враќање на нивната доверба во синдикалното организирање, но и јакнење на нивната улога во истите. Секцијата за млади во идниот период ќе ја има токму таа задача, а за да успее да ја постигне ќе и биде потребна и соодветна поддршка од младинските организации, институциите – за да успешно дејствува во насока на градење на европски не само животен, туку и работнички стандард во земјата“, изјави претставничката од Фридрихт Еберт.
Бојан Шашевски
-
Sindikalistët e rinj: Le të heqim mendimin se sindikatat janë organizata të prindërve tanë
LAJME, QYTETARË
Të rinjtë punojnë pa kontratë ose me kontratë për afat të caktuar. Punojnë më gjatë se që marrë vesh dhe paguhen më pak nga kolegët. Disa firma u tregojnë derën e daljes pasi dëgjojnë se janë të mitur edhe pse në moshën 16 vjeçe e kanë fituar të drejtën për punë. Gjithashtu, shumë të rinj nuk janë të informuar për të drejtat, por gjithashtu kanë frikë të raportojnë abuzimet nga pronarët, kështu që heshtin që të mos dëbohen nga puna.
Këto praktika janë arsyeja që të riaktivizohet Seksioni i të rinjve të Sindikatës së Pavarur të Maqedonisë (SPM), i cili së bashku me Fondacionin Friedrich Ebert sot organizuan një konferencë “Roli i të rinjve në sindikata”.
Sipas Seksionit të të rinjve, qëllimi është që të ndërmarrin iniciativa dhe të forcojnë pozicionin e të rinjve në tregun e punës, të mbrojnë të drejtat e tyre nga marrëdhëniet e punës dhe gjithashtu të rivendosin besimin e të rinjve në sindikatat.
Gjithashtu duhet të heqin mendimin se sindikata është për prindërit e tyre, por është organizatë për të gjithë.
“Të rinjtë në çdo shoqëri përfaqësojnë forcën lëvizës të shoqërisë dhe zhvillimit ekonomik në shtetin. Por, shkalla e të papunëve të moshës 15-24 vjeç është 47.6%. Shkalla e lartë do të thotë humbje e investimeve në arsimin dhe trajnimin, baza tatimore e zvogëluar dhe shpenzime më të larta shoqërore dhe njëkohësisht periudhat e gjata të papunësisë në fazat e hershme të jetës ndikojnë negativisht mbi perspektivat për punësim gjatë gjithë jetës së punës të personave të rinj”, tha Irena Ivanovska , kryetar i Seksionit të Rinisë të SPM.
Sipas Ivanovskës, pothuajse një e treta (31.9%) e të rinjve në vend bien në kategorinë e personave që nuk janë të punësuar, e as që janë të përfshirë në arsim.
Më pas, pjesa më e madhe e të rinjve kanë kryer shkollën e mesme (54.1%), gjatë çka shumica prej tyre në arsim profesional. Rreth 26.7% e të rinjve kanë përfunduar arsimin e lartë.
“Një pjesë e vogël e të rinjve (2.4 për qind) e kanë braktisur arsimin para kohe. Cilësia e vendeve të punës mbetet një problem i madh për të rinjtë në Maqedoni, e cila gjithashtu ka të bëjë me pjesën e lartë të të rinjve që punojnë në ekonominë informale (48.1 për qind), “tha ajo.
Kjo kategori janë kryesisht punëtorë të dekurajuar, persona që nuk janë aktiv, me punësim joformal. Gjegjësisht, persona që janë veçanërisht të cenueshëm dhe që kanë nevojë për ndihmë dhe mbështetje të veçantë për rivendosjen e vetëbesimit të tyre, për t’i motivuar ata dhe për të marrë pjesë aktive në tregun e punës.
“44% e të rinjve nuk punojnë sipas profesionit që kanë. 70% e të rinjve mendojnë se do ta kenë vështirë të punojnë me arsimin formal që kanë kryer. Gjysma e të rinjve ose 53% janë të vendosur ose mendojnë të largohen nga vendi. Maqedonia përballet me të ashtuquajturën ‘murtaja e bardhë’, e përhapur në përmasa shqetësuese. Hulumtimet paralajmërojnë se kategoria dominuese e atyre që largohen është të rinjtë e papunë të cilët kanë një ndikim negativ në situatën e përgjithshme të tregut të punës, “thotë kryetarja e Seksionit të Rinisë.
Konferenca “Roli i të rinjve në sindikatat”
Sipas saj, gjendja alarmante e ikjeve të njerëzve të rinj dhe të arsimuar është treguar edhe nga Strategjia Kombëtare për rrjetëzim, bashkëpunim dhe zvogëlimin e ikjeve të kuadrove të arsimuara dhe profesionale të viteve 2013-2020.
“Pothuajse 30% e njerëzve me arsim të lartë në Maqedoni jetojnë dhe punojnë jashtë vendit dhe pothuajse 80% e studentëve në vitet e fundit të studimeve në fakultetet teknike mendojnë ose planifikojnë të largohen nga vendi. Numri i përgjithshëm i qytetarëve tanë të cilët tani jetojnë jashtë vendit është shumë i madh dhe mund të vlerësohet në më shumë se 447.000 njerëz, që paraqet pothuajse 22% të popullsisë së përgjithshme në vitin 2010, gjatë çka vlerësimi i Bankës Botërore është se jashtë vendit jetojnë dhe të punojnë më shumë se 29% e individëve me arsim të lartë “, shënohet në strategjinë.
Në Strategjia Kombëtare për Rini 2016-2025 thekson se një nga problemet kryesore me të cilat përballen të rinjtë në vend është shkalla e lartë e të ashtuquajturës papunësia e të rinjve.
“Jo, të rinjtë nuk po ikin nga vendi, të rinjtë largohen! Ikni kur keni bërë diçka të gabuar. Largoheni kur të tjerët kanë gabuar me ju, “shkroi në profilin e saj në Facebook, studentja Elena. Kjo tregon shumë për të rinjtë “, thotë Ivanovska.
Eva Elearett nga Fondacioni Friedrich Ebert në konferencë theksoi se sindikatat janë të rëndësishme për proceset demokratike dhe janë pak më të harruara se shoqëria civile. Sindikatat kanë ndikim të fortë, tha ajo, kështu që të rinjve duhet t’u jepet zëri dhe struktura.
Ivana Vuchkova nga Fondacioni theksoi se po përpiqen për aktivitete përmes të cilave do të hapin bashkëpunim më të madh me organizatat rinore, institucionet, me qëllim të afirmimit dhe promovimit të pozitës socio-ekonomike të të rinjve në vend.
“Ne e shohim të ardhmen e sindikatave nëpërmjet përfshirjes aktive të të rinjve dhe rikthimin e besimit të tyre në organizimin e sindikatave, si dhe forcimin e rolit të tyre në to. Seksioni i të rinjve në periudhën e ardhshme do të ketë pikërisht këtë detyrë dhe për të arritur sukses, ai gjithashtu do të kërkojë mbështetje adekuate nga organizatat rinore dhe institucionet – në mënyrë që të veprojë me sukses në drejtim të ndërtimit jo vetëm të jetës evropiane, por edhe standardit të punës në vend “, tha përfaqësuesja e Friedrich Ebert.
Bojan Shashevski