Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Пристапот до информации, заканите, автоцензурата, финансиските капацитети на медиумите, како и немањето млади новинари се само дел од предизвиците за истражувачкото новинарство. Овие неколку поенти беа во фокусот на денешната конференција насловена „Заедно во борба против корупцијата“ во организација на Центарот за истражувачко новинарство (СКУП), Институтот за човекови права и организацијата „Медиум“.
Еден од предизвиците за Кристина Озимец, која е истражувачки новинар и претседателка на Платформата за истражувачко новинарство и анализи (ПИНА), е автоцензурата.
„Во последниот период некако се сакаше да се остави впечаток дека по промената на власта, како сега да е, така, една слобода, невидена за новинарите. Не е баш така, тие што работат вистинско новинарство, сигурна сум дека се свесни за тоа. Сè уште постојат притисоци, сè уште постојат јавувања и одредени обиди за влијание…“, објаснува Озимец.
За неа, предизвици се и атмосферата на поларизираност, онлајн вознемирувањето, но и одржливоста и финансирањето на медиумите.
„Предизвик според мене дефинитивно е наоѓање на независни начини на финансирање и одржливост, особено на независни иницијативи за истражувачко новинарство, генерално и за професионално, не само за истражувачко новинарство. Оти со корупцијата не се бави само истражувачкото, туку се бави и секојдневното новинарство, многу е важно и дневното новинарство и анализите“, посочи Озимец.
Проблем со кој се соочуваат медиумите, според неа е и немањето млади новинари кои сакаат да ја работат оваа професија.
„Имаме сè помалку (студенти н.з.), тоа го покажуваат и статистиките и квотите на факултетите, на правен факултет и на другите. Значи, бројките се многу, многу мали. Ние се обидуваме преку нашите програми да инволвираме млади новинари, всушност најмногу и таргетираме помлади новинари, и генерално млади кои би сакале да им ја доближиме идејата за новинарство, да им стане попривлечно и да почнат да се занимаваат со тоа, но навистина, тој процес оди тешко“, објаснува Озимец.
Според неа, треба да почне да се размислува и за реформа на државниот факултет, со помош на новинари и практичари кои би се понудиле да помогнат.
Истражувачкиот новинар од „360 степени“, Александар Димитриевски објасни дека истражувачкото новинарство, најчесто не е возможно со малку пари.
„Зборуваме, особено за телевизија, потребни се многу пари. Но, за жал, пак вклучувајќи ја и оваа конференција, сè е финансирано од странски донации. Доколку не постојат странски донации во земјава, во тој случај, истражувачкото новинарство во земјава е осудено на тотален колапс, односно воопшто нема да постои“, рече Димитриевски.
Етничката бариера, која вели дека е наметната над целото општество, според него мора да се надмине, бидејќи новинарите не гледаат многу приказни, а тоа, како што вели е сериозно ограничување.
Димитриевски не се согласи со претходните тврдења дека општеството и државата се затворени за податоци. Според него има многу повеќе податоци отколку што новинарите успеваат да преработат.
„Пример, ќе ги земеме Отворени финансии, беше ука-бука, некоја недела, сите се изнапишаа приказни кој колку хонорари земал. Јас оттогаш не се сеќавам дека некој објавил друга приказна за исплата која што се случила во меѓувреме. Така што не би рекол дека нема податоци, не е идеално, далеку од тоа, треба да биде многу подобро, но има со што да се работи“, рече Димитриевски.
Професорот на Универзитетот на Југоисточна Европа, Сефер Тахири објасни дека финансискиот капацитет на медиумите го оневозможува истражувачкото новинарство.
„Не можеме да очекуваме дека со бедните новинарски плати од 300, 400 евра, новинарите ќе се амбицираат самоиницијативно да истражуваат теми од сферата на корупцијата и организираниот криминал во кој можат да бидат вклучени луѓе со голема моќ, луѓе со голема сила: политичка, економска или подземна“, потенцираше Тахири.
Јавниот сервис, според него, не треба да биде само преносител, односно како што вели продолжена рака на политиката, туку треба за врвен приоритет да го има јавниот интерес.
„Поразително е се уште да имаме јавен радиодифузен сервис кој не ги покренува прашањата од јавен интерес и кој се задоволува со површно известување, како што е известувањето и редовното пренесување на дневниот развој на настаните“, рече Тахири.
Истражувачкото новинарство во јавниот сервис, вели тој, не може да се очекува кога истиот не е реформиран, а со укинувањето на радиодифузната такса и финансирањето од страна на буџетот, според него, тој е ставен во уште покомотна состојба.
„Токму јавниот сервис, меѓу другото има обврска да негува ваков вид новинарство, во функција на јавниот интерес. Истражувањето за корупцијата е еден од предусловите за јавниот интерес во медиумите, притоа, мислиме на вистинско истражување, бидејќи, на корупцијата повеќе во медиумите се известува од институционална перспектива, и кога ќе има некоја оставка и се известува инцидентно“, посочи Тахири.
Во рамки на оваа конференција, беше организирана и дискусијата под наслов „Граѓанските организации во борбата против корупцијата“.
Мартин Колоски
Pagat e vogla, mungesa e kuadrit dhe auto censura – pjesë e sfidave për gazetari hulumtuese
Qasja në informacione, kërcënimet, auto censura, kapacitetet financiare të mediave, si dhe mos pasjen e gazetarëve të rinj, janë vetëm një pjesë e sfidave për gazetari hulumtuese. Këto disa poenta ishin në fokusin e konferencës së sotme me titull “Së bashku në luftën kundër korrupsionit”, në organizim të Qendrës për gazetari hulumtuese (SKUP), Instituti për të Drejtat e Njeriut dhe organizata “Medium”.
Një nga sfidat për Kristina Ozimec, e cila është gazetare hulumtuese dhe kryetare e Platformës për gazetari hulumtuese dhe analizë (PINA), është auto censurë.
“Gjatë periudhës së fundit, disi ekzistonte dëshira të lihet përshtypje se pas ndryshimit të pushtetit, sikur tani të ketë, një liri, e pa parë për gazetarët. Nuk është pikërisht kështu, ata që punojnë gazetari të vërtetë, jam e sigurt se janë të vetëdijshëm për këtë. Ende ekzistojnë presione, ende ekzistojnë paraqitje dhe përpjekje të caktuara për ndikim…” sqaron Ozimec.
Për atë, sfidë paraqet edhe atmosfera e polarizuar, onlajn shqetësimi, por edhe qëndrueshmëria dhe financimi i mediave.
“Sfidë sipas mua, përfundimisht është edhe gjetja e mënyrës së pavarur të financimit dhe qëndrueshmëri, në veçanti për iniciativa të pavarura për gazetari hulumtuese, në përgjithësi edhe për gazetari profesionale jo vetëm hulumtuese. Sepse me korrupsion nuk merret vetëm me gazetari hulumtuese, por merret edhe me gazetari të përditshme, është shumë e rëndësishme edhe gazetaria ditore dhe analizat”, tha Ozimec.
Problemi me të cilin ballafaqohen mediat, sipas saj është edhe mungesa e gazetarëve të rinj të cilët dëshirojnë të punojnë këtë profesion.
“Kemi gjithnjë e më pas (studentë), këtë e tregojnë edhe statistikat dhe kuotat në fakultetet, në fakultetin juridik dhe në fakultetet të tjera. Domethënë, numrat janë shumë, shumë të vogla. Ne përpiqemi nëpërmjet programeve tona të involvojmë gazetarë të rinj, në fakt më shumë trajtojmë gazetarë më të rinj, dhe në përgjithësi të rinj të cilët do të kishin dashur t’jua afrojmë idenë për gazetari, tu bëhet tërheqëse dhe të fillojnë të merren me atë, por vërtet, ai proces shkon shumë vështirë”, sqaron Ozimec.
Sipas saj, duhet të fillohet të mendohet edhe për reformë në fakultetin shtetëror, me ndihmën e gazetarëve dhe praktikantëve të cilët do të ishin ofruar të ndihmojnë.
Gazetari hulumtues nga “360 shkallë”, Aleksandar Dimitrievski, sqaroi se gazetaria hulumtuese, zakonisht nuk është e mundur me pak para.
“Flasim, në veçanti për televizione, duhen shumë para. Por, për fat të keq, përsëri duke e përfshirë edhe këtë konferencë, gjithçka është financuar nga donacione të huaja. Nëse nuk ekzistojnë donacione të huaja në vend, në atë rast, gazetaria hulumtuese në vend është e dënuar në kolaps total, përkatësisht aspak nuk do të ekzistojë”, tha Dimitrievski.
Barriera etike, e cila, thotë se është imponuar mbi të gjithë shoqërinë, sipas tij, duhet të tejkalohet, sepse gazetarët nuk shohin shumë tregime, ndërsa kjo, siç thotë është kufizim serioz.
Dimitrievski nuk pajtohet me pohimet paraprake, se shoqëria dhe shteti janë të mbyllura për të dhëna. Sipas tij, ka shumë më tepër të dhëna sesa gazetarët kanë mundësi të përpunojnë.
“Si shembull do ti marrim Financat e Hapura, ishim dështim, disa javë, të gjithë shkruan tregime, kush sa honorar ka pranuar. Që atëherë unë nuk mbaj mend dikush të ketë publikuar ndonjë tregim tjetër, për pagesë që ka ndodhur në ndërkohë. Kështu që nuk do të kisha thënë se nuk ka të dhëna, nuk është ideale, larg kësaj, duhet të jetë shumë më mirë, por ka me çfarë të punohet”, tha Dimitrievski.
Profesori i Universitetit të Evropës Juglindore, Sefer Tahiri, sqaroi se kapaciteti financiar i mediave e pamundëson gazetarinë hulumtuese.
“Nuk mund të presim se më pagat e dobëta të gazetarëve prej 300, 400 euro, gazetarët do të jenë ambiciozë me vetë iniciativë të hulumtojnë tema nga fusha e korrupsionit dhe krimit të organizuar, në të cilin mund të jenë përfshirë njerëz me fuqi të madhe, njerëz me forcë të madhe: politike, ekonomike ose të nëntokës”, theksoi Tahiri.
Shërbimi publik, sipas tij, nuk duhet të jetë vetëm transmetues, përkatësisht siç thotë dorë e zgjatur e politikës, por për prioritet të lartë duhet ta ketë interesin publik.
“Dëshpëruese është ende të kemi servis publik radiodifuziv i cili nuk i trajton çështjet me interes publik dhe i cili kënaqet me raportim më të gjerë, siç është raportimi dhe transmetimi i rregullt i zhvillimeve dhe ngjarjeve ditore”, tha Tahiri.
Gazetaria hulumtuese në interesin publik, thotë ai, nuk mund të pritet kur i njëjti nuk është reformuar, ndërsa me anulimin e taksës radiodifuzive dhe financimin nga buxheti, sipas tij, ai është vendosur në gjendje edhe më komode.
“Pikërisht servisi publik, ndër të tjerat ka obligim të kultivojë këtë lloj të gazetarisë, në funksion të interesit publik. Hulumtimi për korrupsion është një nga parakushtet për interesin publik në media, gjatë kësaj, mendojmë për hulumtimin e vërtetë, sepse, për korrupsionin në media raportohet nga perspektiva institucionale dhe kur do të ketë ndonjë dorëheqje raportohet në mënyrë incidente”, tha Tahiri.
Në kuadër të kësaj konference, u organizua edhe diskutim me titull “Organizata qytetare në luftën kundër korrupsionit”.
Martin Koloski