Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Македонија се најде на 76 место од 180 светски држави според Индексот за перцепција на корупција, кој секоја година го објавува Транспаренси Итернешнел.
Со 42 поени, на скалата каде 0 е најкорумпирана, а 100 е најмалку корумпирана, земјава изминатава 2023 година напредувала девет места во споредба со минатогодишното рангирање. Во споредба со лани Индексот е зголемен за два поени.
И покрај малиот напредок, Македонија и понатаму е во долната половина – кај послабите земји во регионот според перцепцијата на корупција. Полош скор имаат само Косово, Албанија, Србија и Босна и Херцеговина како најлошо пласирана во опкружувањето.
Последнава деценија Македонија најдобро стоеше во 2014 година кога беше на 64 место во светот со 45 индексни поени, додека најлошиот резултат го имаше на Индексот за 2020 година, кога се најде на 111 место во светот со 35 поени.
Според Транспаренси Интернешнел Македонија, секој резултат под 50 поени согласно мерилата на Индексот, укажува на сериозни корупциски проблеми во јавниот сектор.
„Во врска со резултатите, нашиот став е дека во Македонија корупцијата е се’ уште на многу високо ниво и дека нема реално подобрување на работата кај голем дел од институциите кои треба да бидат на чело на борбата против корупцијата. Судството и јавното здравство треба да бидат на чело на таа борба, но анкетите поврзани со довербата на граѓаните со нивното работење покажаа загрижувачки ниски проценти“, вели Благоја Пендовски, претседател на Транспаренси Интернешнел Македонија.
Како што појасни Пендовски, нискиот процент на доверба од 4% падна на 1%, што е реален показател дека главните институции треба да имаат огромно подобрување во нивната работа.
„Дополнително во едно интервју, претседателката на Врховниот суд, Беса Адеми јасно истакна дека постојат политички притисоци врз овој суд кој е највисок судски орган во државата што е скандалозно и поразително, и е сериозна индиција за нарушување на принципот на независност на судството. Во делот на работата на судскиот совет, Европска Унија спроведе опсежна оценска мисија која резултираше со утврдување на голем број недостатоци и дури 40 препораки во разни сегменти на работењето на оваа институција која треба да биде главен оценувач и коректор на неправилностите во работата на судиите во државата“, забележа Пендовски.
Исто така, дополни тој, последиците од законските измени во Кривичниот законик со кои се намалува санкционирањето и предвидената затворска казна за кривичното дело „Злоупотреба на службената положба и овластување“, се неповолни во делот на санкционирањето и борбата против корупцијата.
„Имено, со нив се овозможува побрзо застарување на гонењето на случаите каде има сомнение за сторување на ова дело, при што голем број на случаи веќе останаа без судска завршница. Ваквите измени во овој период кога корупцијата во државата е на многу високо ниво, не се воопшто добри и ја одмагаат борбата против корупцијата“, потенцира Пендовски.
Тој ги споменува и скандалите со партиските вработувања пред претстојните парламентарни избори и случајот со упадот и нападот на вработените во М-НАВ, кои, вели Пендовски, предизвикаа голем број негативни коментари како од домашната стручна јавност, така и од меѓународните чинители во државата.
„Институциите на системот остануваат глуви на критиките и препораките за борбата против корупцијата, што се согледува и во тоа што често во јавноста излегува по некој корупциски скандал. Погоре наведените примери се само дел од негативната слика која државата ја добива од аспект на борбата против корупцијата и може слободно да кажеме дека постои недоволна демократија, транспарентност во работата на јавните институции, и владеење на правото кои мора да бидат подобрени ако сакаме да покажеме реални резултати во борбата против корупцијата“, потенцира Пендовски.
Принтскрин од документ на Транспаренси Интернешнел
Гледајќи на глобално ниво, најдоброрангирана за 2023 година е Данска, па потоа се Финска, Нов Зеланд, Норвешка и Сингапур, додека на дното се Северна Кореја, Јемен, Јужен Судан, Сирија, Венецуела и последна Сомалија.
Од Транспаренси Интернешнел велат дека глобалниот тренд на слабеење на правосудните системи ја намалува одговорноста за јавните службеници, што овозможува корупцијата да напредува. Авторитарните, но исто така и многу демократски лидери кои ја поткопуваат правдата ја зголемуваат неказнивоста за корупцијата, па дури и ја охрабруваат со елиминирање на последиците за криминалците.
„Кога митото и политичкото мешање ќе се инфилтрираат во правосудниот систем, тоа може да доведе до манипулација со правните процеси, селективно спроведување на законот и заштита на сторителите од одговорност. Ова е од корист на мал број претстапници на сметка на општото добро“, потенцираат од меѓународната организација.
За да се стави крај на неказнивоста на корупцијата, велат тие, владите мора да им дадат на правосудните системи независност, ресурси и транспарентност потребни за ефективно казнување на сите корупциски престапи. Онаму каде што е потребно, владите мора да воведат и подобри процедури и закони за да им помогнат на правосудните институции да се заштитат од коруптивни дела и да ги детектираат истите.
„И покрај неодамнешниот напредок, земјите кои се високо рангирани на Индекс се’ уште не прават доволно за да се справат со транснационалната корупција. Тие мора да ги елиминираат финансиските тајни дупки, исто така да се вршат регулирање и подобар надзор на професионалците како што се сметководителите, агентите за недвижности и адвокатите, но и да ги повикаат на одговорност сторителите на транснационалната корупција и нивните овозможувачи“, соопштуваат од Транспаренси Интернешнел.
Бојан Шашевски
Инфографик: Ангела Бошкоска -
Maqedonia me përparim të vogël, por edhe më tej ka “ngecur” me korrupsioni në sektorin publik
Maqedonia është radhitur në vendin e 76-të nga 180 shtete botërore sipas indeksit për perceptim të korrupsionit, të cilin e publikon çdo vit Transparency International.
Me 42 pikë, në shkllën ku 0 është më e korruptuara, ndërsa 100 është më së paku e korruptuar, vendin në vitin 2023 vendi është ngjitur 9 vende më lartë në krahasim me rangimin e vitit 2022. Në krahasim me vitin paraprak, indeksi është rritur për dy pikë.
Edhe përkrah përparimit të vogël, Maqedonia edhe më tej është në gjysmë e poshtme – ku vendet më të dobëta në rajon sipas percedptimit të korrupsionit. Rezultat më të keq kanë vetëm Kosova, Shqipëria, Serbia dhe Bosnjë e Hervcegovina, si më keq të plasuara në rajon.
Dekadën e fundit, Maqedonia më mirë ka qëndruar në vitin 2014, kur ka qenë në vendin e 64-të në votë me 45 pikë të indeksit, derisa rezultat më të keq ka pasur në indeksin për vitin 2020, kur është radhitur në vendin 111 me 35 pikë.
Sipas Transparency International Maqedoni, çdo rezultat nën 50 pikë në përputhje me matjet e indeksit, tregon për probleme serioze të korrupsionit në sektorin publik.
“Në lidhje me rezultatet, qëndrimi ynë është se në Maqedoni korrupsioni është ende në një nivel shumë të lartë dhe se nuk ka përmirësim real të punës në një numër të madh të institucioneve të cilat duhet të jenë në krye të luftës kundër korrupsionit. Gjyqësori dhe shëndetësia publike duhet të jenë në krye të asaj lufte, por anketat në lidhje me besimin e qytetarëve me punën e tyre, tregojnë përqindje shqetësuese të ulëta”, thotë Bllagoja Pendovski, kryetar i Transparency International Maqedoni
Siç sqaroi Pendrovski, përqindja e ulët e besimit nga 4% ka rënë në 1%, që është është indikator real se institucionet kryesore duhet të kenë përmirësim shumë të madh në punën e tyre.
“Në mënyrë shtesë në një intervistë, kryetarja e Gjykatës Supreme, Besa Ademi theksoi qartë se ka presione politike ndaj kësaj gjykate, e cila është organi më i lartë gjyqësor në shtet, që është skandaloze dhe është indicion serioz për shkeljen e principit të pavarësisë së gjyqësorit. Në pjesën e punës së Këshillit Gjyqësor, Bashkimi Evropian zbatoi një mision të gjerë vlerësimi, i cili rezultoi me konstatimin e një numri të madh të mangësive dhe madje 40 rekomandime në segmente të ndryshme të punës së këtij institucioni i cili duhet të jetë vlerësuesi kryesor dhe korigjues i parregullësive në punën e gjykatave në shtet”, tha Pendovski.
Gjithashtu, shtoi ai, pasojat nga ndryshimet ligjore në Kodin Penal me të cilat ulet sanksionimi dhe dënimi i paraparë me burg për veprën penale “Keqpërdorim i detyrës zyrtare dhe kompetencave”, janë në disfavor të sanksionimit dhe luftës kundër korrupsionit.
“Me të njëjtat mundësohet vjetërsim më i shpejtë i ndjekjes së rasteve ku ka dyshime për kryerjen e kësaj vepre, me çka një numër i madh i rasteve veç më kanë mbetur pa epilog gjyqësor. Ndryshimet e këtilla në këtë periudhë kur korrupsioni në shtet është në një nivel shumë të lartë, nuk janë aspak të mira dhe e pengojnë luftën kundër korrupsionit”, potencoi Pendovski.
Ai i përmendi edhe skandalet me punësimet partiake para zgjedhjeve të ardhshme parlamentare dhe rastin me sulmin ndaj të punësuarve në M-NAV, të cilat, thotë Pendovski, shkaktuan një numër të madh të komenteve negative, si nga profesionistët vendor, ashtu edhe nga aktorët ndërkombëtar në shtet.
“Institucionet e sistemit mbeten të shurdhëra ndaj kritikave dhe rekomandimeve për luftë kundër korrupsionit, që shihet edhe në atë që shpesh herë në opinion del ndonjë skandal korruptiv. Shembujt e përmendura më lartë janë vetëm një pjesë e fotografisë negative që e merr shteti nga aspekti i luftës kundër korrupsioni dhe mund të themi lirisht se, ekziston demokraci, transparencë e pamjaftueshme në punën e institucioneve publike dhe sundimit të së drejtës, të cilat duhet të përmirësohen nëse duam të dëshmojmë rezultate reale në luftën kundër korrupsionit”, potencoi Pendovski.
Parë në nivel global, shteti i ranguar më mirë për vitin 2023 është Danimarka, më pas vijojnë Finlanda, Zelanda e Re, Norvegjia dhe Singapuri, derisa në fund të listës janë Korea e Veriut, Jemei, Sudani Jugor, Venezuela dhe e fundit është Somalia.
Nga Transparency International thonë se, trendi global i dobësimit të sistemeve gjyqësore reduktor përgjegjësinë për nëpunësit punblik, që mundëson përparim të korrupsionit. Liderët autoritar, por gjithashtu edhe shumë liderë demokrat që minojnë drejtësinë e rrisin mosndëshkueshmërinë për korrupsionin dhe madje edhe e inkurajojnë atë me eliminimin e pasojave për kriminelët.
“Kur ryshfeti dhe ndërhyrja politike infiltrohen në sistemin gjyqësor, ajo mund të sjellë në manipulim me proceset juridik, zbatim selektiv të ligjit dhe mbrojtje të autorëve nga përgjegjësia. Kjo është në interes të një numri të kriminelëve në llogari të së mirës së përgjithshme”, potencojnë nga organizata ndërkombëtare.
Që t’i vihet fundi mosndëshkueshmërisë së korrupsionit, thonë ata, qeveritë duhet t’i japin sistemeve gjyqësore pavarësi, resurse dhe transparencë të nevojshme për dënim efektive të gjitha veprat e korrupsionit. Qeveritë duhet të vendosin edhe procedura dhe ligje më të mira, aty ku është e nevojshme, që t’u ndihmojnë institucioneve gjyqësorë të mbrohen nga vepra korruptive dhe t’i detektojnë të njëjtat.
“Edhe përkrah përparimit të fundit, vendet që janë të ranguara lartë në indeks, edne nuk punojnë mjaftueshëm që të përballen me korrupsionin transnacional. Ata duhet t’i eliminojnë zbrazëtirat e fshehta financiare, gjithashtu të rregullohen dhe të kryhet mbikëqyrje më e mirë e profesionistëve siç janë kontabilistët, agjentët e patundshmërisë dhe avokatët, por edhe t’i thirrin në përgjegjësi autorët e korrupsionit transnacioanl dhe ata që ua mundësojnë këtë”, thonë nga Transparency International.
