Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Првата љубов е нешто прекрасно и посебно чувство на заљубеност, нежност, бакнежи и романтика. За неа ни зборува и психоаналитичарот Ерих Фром кој ни дал еден добар поглед низ призмата на љубовта како уметност, нешто што едноставно се случува, начин за надминување на осаменоста на човекот, взаемно давање и примање, грижа за доброто на својот партнер/ка.
Јасмина Јовчевска, психолог
Дали сте се запрашале некогаш што има лошо во тоа? Најчесто нема! Меѓутоа она што понекогаш на почетокот ни изгледа како страствена љубов и меѓусебна поврзаност може да биде знак за љубомора, посесивност и контрола. Ова се всушност предзнаци на предупредување кои можат да укажат на насилно однесување во врска. Насилното однесување во врска е образец на однесување кое лицето го користи против друго лице, односно партнер со кој/а е во романтична врска.
Најчести причини поради кои се јавува се:
-Неискуството кај адолесцентите во врските
-Притисок од страна на врсниците
-Потреба за независност од родителите
Зошто се јавува насилство во врска?
Младите момчиња и девојчиња имаат различни верувања во поглед на ова. Некои од нив се верувањата кај момчињата дека имаат право да вршат секаков облик на контрола врз своите девојки, агресивност како израз за мачо тип, право на интимност со партнерката и секако усвојувањето во раната возраст во рамки на семејството според кое момчето не треба да ги изразува и покажува своите емоции. Неретко се изразени и верувањата кај девојчињата според кои насилството е нормално бидејќи и нивните пријателки тоа го доживуваат, љубомората и посесивноста се знак за романса и љубов, како и навиките за исполнување на туѓите очекувања во таква ситуација и чувство на обврска да прават тоа што се бара од нив.
Насилството во врска може да вклучува вербално, емоционално, физичко или сексуално насилство или пак нивна комбинација. Ќе ги наведеме некои од најчестите начини на однесување според кои може да се препознае некој од овие облици на насилство. Контролирање, непрестајно следење и телефонски повици со барање секогаш да се знае каде е партнерот, одредување на партнерот како да се облече, донесување на одлуки место него, именување со погрдни имиња како глупав/а, искажување на претерана љубомора, уценување од типот „Да ме сакаш, ти се би направил/а за мене”, закани, удирање, туркање и се она што предизвикува телесни повреди на лицето. Секако да не го исклучиме и сексуaлното насилство кое опфаќа присилување на сексуален однос, сексуално вознемирување и било кој облик на сексуална активност што е против волјата на другата личност и сл.
Што можете да направите за жртвата која трпи насилство?
Разговор со пријател/ка може многу да и значи на таа личност. Дајте и до знаење дека сте тука ако сака да разговара и дека сте загрижени за неа. Слушнете што има да каже меѓутоа без обвинувања и проценувања. Бидете и подршка и отворено изразете го своето мислење и чувство (пр. Се чувствувам…. затоа што те навредува пред други. Што мислиш ти за тоа?) И секако дајте и подршка и понудете и помош да се обрати кај стручно лице.
Дали секоја врска укажува на насилно однесување?
Во секоја врска постојат несогласувања, затоа што не постои пар кој никогаш не се скарал, но важно е тие караници да не излезат од контрола и со меѓусебен разговор проблемот кој се појавил и е предмет на конфликтот да се разреши. Младите адолесценти може да избираат подобри врски откако ќе научат да ги препознаат раните знаци на насилна врска и ќе сфатат дека имаат избор првенствено да почнат себеси да се почитуваат и да сфатат дека заслужуваат да бидат третирани со почитување на нивната личност. Квалитетна врска подразбира меѓусебно почитување, отворена и искрена комуникација. Тоа значи почитуање на индивидуалноста кај партнерот/партнерката и ненанесување емоционална и физичка болка. Да се сака некој значи да му се остави доволно простор да расте!
Во безусловната љубов Вие ја сакате суштината на секој Друг негово потполно прифаќање без судови. Тука е најважна вештината на себенабљудување во која учите да зебележувате кога им судите на луѓето. Можеби прво ќе ја забележите мислата “Колку е глупаво тоа што го рекол!”, или чувството “Ја мразам кога се смее така будалесто!” А потоа ќе забележите дека судите и ако си одговорите на себeси: “не сакам да му судам, сакам да го прифатам каков што е”, тогаш се наоѓате на патот на кој се учи безусловната љубов. Тука е важно простувањето. Тоа подразбира прифаќање на несовршеноста на човечкотo однесување што важи и за Вас и за секој кој Ве повредил.
Јасмина Јовчевска, лиценциран психолог при Комора на психолози на Р.Македонија и гешталт советник
-
(Artikull) Nga dashuria deri te dhuna – si të krijojmë lidhje cilësore pa dhunë
Dashuria e parë është diçka e bukur dhe në veçanti ndjenja e rënies në dashuri, butësisë, puthjeve dhe romantikës. Për të flet edhe psikoanalisti Erih From, i cili na ka dhënë një vështrim të mirë nëpërmjet prizmit të dashurisë si art, diçka që thjesht ndodh, mënyrë e tejkalimit të vetmisë së njeriut, dhënies dhe marrjes së përbashkët, kujdes për të mirën e partnerit/ es së tij/ saj.
Jasmina Jovçevska, psikologe
A keni pyetur veten ndonjëherë, çfarë ka të keqe në këtë? Zakonisht nuk ka të keqe! Mirëpo, ndonjëherë ajo që në fillim na duket si dashuri me pasion dhe lidhje e ndërsjellë mund të jetë shenjë e xhelozisë, ndjenjë pronësie dhe kontroll. Këto në fakt janë parashenja alarmi të cilat mund të sugjerojnë në sjellje të dhunshme në lidhjen. Sjellja e dhunshme në lidhje është reflektim i sjelljes të cilën personi e përdor kundër personit tjetër, respektivisht partner me të cilin / cilën është në lidhje romantike.
Shkaqe më të shpeshta për të cilat paraqitet janë:
-Mospasja e përvojës e adoleshentëve, në lidhje
-Presion nga moshatarët
-Nevojë për pavarësi nga prindërit
Pse paraqitet dhuna në lidhje?
Djelmoshat e rinj dhe vajzat e reja kanë besime të ndryshme në drejtim të kësaj. Disa prej tyre janë besimet se djelmoshat kanë të drejtë të kryejnë çdo formë të kontrollit mbi partneret e tyre, agresivitet si sjellje për maço tip, të drejtë për intimitet me partneren dhe sigurisht ajo përvetësimi në moshë të re në kuadër të familjes që sipas së cilës djali nuk duhet të shprehë dhe të shfaqë emocionet. Jo rrallë shprehen edhe besimet te vajzat sipas të cilave dhuna është normale sepse edhe miket e tyre e përjetojnë këtë, xhelozi dhe ndjenjën e posedimit që janë shenjë për romantikë dhe dashuri, si dhe shprehitë për plotësimin e pritshmërive të tjetrit, në këtë situatë edhe ndjenja e obligimit të bëjnë atë që kërkohet prej tyre.
Dhuna në lidhje mund të përfshijë dhunën verbale, emocionale, fizike ose seksuale ose po, të jetë e kombinuar. Do të përmendim disa nga mënyrat më të shpeshta të sjelljes sipas së cilave mund të identifikohet ndonjëra nga këto forma të dhunës. Kontrollimi, ndjekja e vazhdueshme dhe thirrje telefonike me kërkesën çdo herë të dijë ku është partneri, sjellja e partnerit si të vishet, marrja e vendimeve në vend të tij, emërtimi me emra fyes si budalla/ budallaqe, shprehja e xhelozisë së madhe, shantazhimi i llojit “Të më doje, ti do të kishe bërë çdo gjë për mua”, kërcënime, goditje, shtyrje dhe e gjithë ajo që shkakton lëndime trupore në fytyrë. Sigurisht, mos e përjashtojmë edhe dhunën seksuale e cila përfshin marrëdhënie seksuale me detyrim, shqetësim seksual dhe çfarë do lloj forme e aktivitetit seksual që është kundër vullnetit të personit tjetër dhe ngjashëm.
Çfarë mund të bëni për viktimën e cila vuan dhunë?
Bisedë me mik / mike mund të jetë shumë e rëndësishme për atë person. Bëjani me dije se jeni aty, nëse dëshiron të bisedojë dhe se jeni të shqetësuar për të. Dëgjoni çfarë ka të thotë, mirëpo pa akuza dhe vlerësime. Bëjuni mbështetje e saj dhe hapur shprehni mendimin dhe ndjenjën (p.sh. Ndihem … për shkak se të ofendon para të tjerëve. Çfarë mendon ti për këtë?) Dhe sigurisht jepini mbështetje dhe ofroni ndihmë të kërkojë ndihmë nga person profesional.
A sugjeron çdo lidhje në sjellje të dhunshme?
Në çdo lidhje ekzistojnë mosmarrëveshje, sepse nuk ekziston çift I cili ndonjëherë nuk është grindur, por me rëndësi është që këto grindje të mos dalin nga kontrolli dhe me bisedë të ndërsjellë problemi i cili është paraqitur dhe është lëndë e konfliktit, të zgjidhet. Adoleshentët e rinj, mund të zgjedhin lidhje më të mira, pasi të mësojnë të identifikojnë shenjat e hershme të lidhjes së dhunshme dhe do të kuptojnë se kanë zgjedhje, fillimisht të fillojnë nga vetja të respektohen dhe të kuptojnë se meritojnë të trajtohen me respekt ndaj personalitetit të tyre. Lidhja cilësore nënkupton respektim të ndërsjellë, komunikim të hapur dhe të sinqertë. Kjo do të thotë respektim të individualitetit te partneri / partnerja dhe mos shkaktimi i dhimbjes emocionale dhe fizike. Të duash dikë, do të thotë t’i lësh hapësirë të mjaftueshme të rritet!
Në dashurinë e pakushtëzuar Ju e dashuroni esencën e ç’do Tjetri, pranimin e tij të plotë pa gjykime. Këtu më me rëndësi është shkathtësia e vetë mbikëqyrjes, gjatë së cilës mësoni të vëreni kur i gjykoni njerëzit. Ndoshta fillimisht do ta vëreni mendimin “Sa pa lidhje ka qenë ajo që e ka thënë!” ose ndjenja “E urrej kur qesh ashtu si budallaqe!” Ndërsa më pas do të vëreni se gjykoni dhe nëse i përgjigjeni vetes: “Nuk dua ta gjykoj, dua ta pranoj ashtu siç është”, atëherë gjendeni në rrugën në të cilën mësohet dashuria e pa kushtëzuar. Këtu me rëndësi është falja. Kjo nënkupton pranimin e sjellja e njeriut e pa përsosur, që vlen edhe për Ju, si për secilin që ju ka lënduar.
Jasmina Jovçevska, psikologe e licencuar pranë Odës së psikologëve të R. së Maqedonisë dhe geshtalt këshilltare