Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
„Можам да раскажам за мојата ‘интересна’ приказна која траеше една и пол година, а ескалираше во втора. Не пријавив веднаш, пријавив после неколку пати затоа што мислев дека #Shmukle се прави нешто пред неговите другари. Но, потоа испадна дека тој стварно имал нешто против мене,“ започна да ни ја раскажува SoldierOfJustice својата приказна.
Била втора година, во скопската гимназија „Никола Карев“. Кога и пријателот на #Shmukle, Blockhead, почнал да ја навредува, таа се обратила кај нејзините родители. Добила совет, „ако тој ти прави нешто, ти враќај му цело време“. SoldierOfJustice пробала да разговара со нејзиниот насилник, но тоа не вродило со плод. Се обратила кај психологот, но повторно ништо не било преземено.
„Беше како кога мајка ти ќе те опомене – немој уште еднаш да си го направила тоа инаку ќе има „као“ последици,“ вели ученичката.
„Еден ден со другарка ми се качувавме по скалите. Дојде Shmukle и почна да се крсти пред мене. Другарка ми се изнервира и му рече „што ти е проблемот, да не сакаш да праиме муабет, да се тргнеме на страна“. Тој не сакаше никаков муабет и почна да вика на цел глас по неговите другари „леле секташот ме брка“. И реков на другарка ми „џабе е, не е важно, нема толку многу да ми влијае“. По две секунди Shmukle ми фрли метла накај мене и ме удри по грб. Тоа се случи пред канцеларијата на психологот. Во живот не сум почувствувала таков адреналински револт. Ја земав метлата и со сета сила го удрив, кршејќи ја на пола од неговиот грб.“
Откако се степала со насилникот, следел нов проблем. Требало да и биде намалено поведениeто.
„Но со поддршка на моите родители ситуацијата зема поинаков тек. Јас добив само опомена, а Shmukle доби намалено поведение. Сакам да кажам дека без разлика дали си посебен, дали си сосема различен, никој не треба да биде дискриминиран од општеството. Мислам дека најмногу криви се родителите на децата што провоцираат. Можеби во целата ситуација не изреагирав како што требаше, ама таквите ситуации можат да бидат далеку полоши. Па има деца кои си го одземаат животот заради малтретирањето. Тоа му се случи на мој пријател на кого му правеа сајбер булинг бидејќи беше геј, ама сѐ уште јавно тоа не го имаше кажано. Бевме многу блиски, но еден ден го снема. Следниот ден сестра му ми кажа дека се обесил бидејќи му стигнувале пораки дека треба да се убие, дека е болен. Јас тогаш имав 13, а Францес 19 години. Оттогаш сакам да бидам глас за луѓето што се малтретирани, да им се слушне гласот или да преземат мерки во свои раце,“ раскажува #SoldierOfJustice.
Радио МОФ ја посети гимназијата „Никола Карев“, каде што се сретна со три ученика кои искусиле некаков вид на булинг и кои ги раскажаа своите приказни, како и со децата од антибулинг програмата која пред неколу години е воведена во училиштето.
Ева Стојчевска, Кристијан Поповски и Васил Ханџиски се ученици кои се дел од оваа програмата во која учествуваат петнаесетина ученици од различни години. Програмата е под менторство на психологот Гордана Блажевска Спиридонова и професорката Маја Филиповска. Антибулинг програмата се состои од повеќе сегменти, кои опфаќаат обуки за тоа што е булинг, што е конфликт, обуки за врсничка медијација, како и работилници за форум театар за врсничка медијација во соработка со „Кочо Рацин“ од Велес и СУГС ,,Шаип Јусуф” од Шуто Оризари. Целиот проект е поддржан од Министерството за образование и наука и детската амбасада „Меѓаши“. Во склоп на проектот остварени се средби со други училишта кои би можеле да го воведат проектот.
„Сегментот за врсничка медијација нѐ подготвува како да постапиме доколку има конфликт, како трета страна која само го прави договорот, а закажуваме и средби за да се следи развојот на случајот. Ова е пилот проект кој заеднички го правиме на наша иницијатива“ – изјави Ева, ученичка од втора година.
65% од учениците сметаат дека има малтретирање и заплашување во училиштето
Минатата година учениците од антибулинг програмата направиле анкета на ниво на гимназијата, прашалник кој го одговориле 280 испитаници, односно по два класа од секоја година.
30% од нив рекле дека еднаш или два пати во текот на месецот се случува некој да ги гаѓа со предмети, а 18% одговориле дека еднаш или два пати во неделата доживуваат туркање. 34% ученици одговориле дека се мета на навреди, а 11 проценти потврдиле дека постои ширење на невистини.
На прашањето зошто учениците решиле самостојно да се организираат, тие велат дека се свесни дека постои насилството во училиштето, па сакаат доколку некој е повреден да може тоа гласно да го каже.
Маски изработени од учениците во СУГС „Никола Карев“ – Скопје
„Учениците кои чувствуваат дека шегите влијаат врз нив можат да дојдат и да не побараат во било кое време. Ги знаат нашите имиња и можеме да седнеме да разговараме најотворено, бидејќи кога разговараш со авторитетни фигури имаш некои граници“, вели Кристијан.
Учениците од антибулинг програмата надополнија дека во некои случаи каде учениците самостојно се обраќаат до педагогот и се отворени да разговараат пред нив, тие присуствуваат на средбите и слушаат, а понекогаш и интервенираат за полесно да се реши проблемот на ученикот.
„Мислам дека сите знаеме дека постои насилство, но дел од нас го игнорираат, особено во училиште, бидејќи секој проблем се претвора во дупли проблем, па ако некој врши булинг, на некој друг му е проблем да оди, па да пријавува… Важно е да се сфати дека иако процедурата можеби е исцрпна, таа е важна за менталното здравје на лицето врз кое се врши насилството и лицето кое малтретира. Ако некој сега врши насилство, може да врши насилство и како повозрасен. Надлежните се свесни, особено во нашето училиште, психологот максимално се вложува конфликтите да се решат на најконструктивен начин. Но ако се случи конфликт, можно е тие веќе да работат на решавање на некој друг проблем или да работат на административни обврски. За да се реши конфликт, треба да се дејствува во моментот на случување на конфликтот, бидејќи ако се чека, може ненамерно да се занемари“, дополни Кристијан.
Учениците велат дека во нивната гимназија, физичкото малтретирање ретко се случува, додека почеста појава се вербалниот и сајбер булингот.
Постои ли доверба во системот?
Радио МОФ ги праша присутните ученици дали веруваат дека моменталното функционирање на системот може да ги реши проблемите со булингот и дали тие некогаш се почуствувале изневерени. Ги прашавме и кои се нивните размислувања за случаи кога учениците одлучуваат самостојно да ги решат своите проблеми, макар и физички.
„Јас кога ќе сум отишла на психолог, мене тоа ми помагало. Разговорот кој се прави со педагошката служба и психологот, тие го прават од срце. Не сакам да изгледа ко да си го фалам школото, но е така. Меѓутоа дури и јас што ја имам поминато обуката за врсничка медијација, има моменти во кои не можам да се снајдам. Има случаи во кои се губиш. Моменти во кои си изнервиран, не можеш да се ориентираш и ти треба некој да ти ги постави прашањата кои ти не сакаш да си ги поставиш. Мене ми се случило системот да ме изневери. Не се согласувам со системот според кој функционираме во средно. Се случило да се изнервирам и на час да имам „mental breakdown“, да не можам да престанам да плачам. И сум била во службата и сето тоа, но има моменти каде што и тие не можат да ми помогнат затоа што и тие се дел од систем кој функционира на одреден начин“, вели Стојчевска.
„Вредностите според кои се водиме, на кои не учат, не се коректни и не се соодветни. Тие градат се понесоодветно општество кое еден ден ќе пукне“, смета Кристијан.
73% од учениците на анкетата приготвена во склоп на антибулинг програмата, се изјасниле дека досега не побарале помош поради малтретирање и соопшување на проблеми. 33% изјавиле дека не се чувствуваат безбедно кога се во тоалетите, додека 27 проценти во училишниот двор. 56% од учениците сметаат дека младинските активности нема ништо да променат, односно нема да ги подобрат односите меѓу учениците, како и односите меѓу учениците и професорите. Дури 65% од испитаниците сметаат дека во училиштето е присутно малтретирање и заплашување меѓу учениците.
„Кога на нив не им е срам тоа да го прават, зошто на мене да ми биде срам тоа да го кажам?“
Приказната на Janis
Јас имав ситуација со две личности, Regina George и едно момче. Се дружев со Regina George од мој клас, буквално бевме неразделни. Лошо влијаеше на мене, можам да кажам. За да се истакне себеси, таа го потценуваше другиот. Јас го сфатив тоа малце покасно и имаше случки со неа за кои јас кажав дома и разговарав и со психологот Горде. На неа најотворено и кажав дека немам ништо лично против неа, ама сметам дека лошо влијае на мене и престанав да се дружам. Таа многу погрешно си го сфати тоа, изгледа дека и го повредив егото. Сега сум четврта и сега сите со кои што сум се дружела, таа ги привлекува на нејзина страна. Јас не знам што точно им зборела и како стојат работите. Но почна да ми упатува некои погледи, да ми пререкува кога ќе се разминеме и да зборува во шифри кои само јас ги разбирам. Ситуацијата кулминираше кога на час бевме поделени во групи. Јас бев свртена и споена со учениците од втора клупа, додека таа седеше позади мене преку две клупи. Беше потпрена и ме гледаше. Јас едвај ја погледнав и го свртев погледот, но потоа приметив дека не престанува да гледа во мене. Најкултурно ја прашав „што е проблемот зошто ме гледаш?“ на што ми врати „Да, да, тебе те гледам“. После тоа професорката не опомена да продолжиме со работата и да не зборуваме на час. Отидов кај Горде и научив како да не си земам сѐ на срце затоа што јас сум многу емотивна.
Отпосле таа се здружи со еден другар на кој јас му имам помагано со учење и се дружев со него кога никој не се дружеше. Тој подиректно ми кажуваше некои работи. На пример, требаше да ми даде нешто, но јас не бев на училиште и тој на мојата другарка и рекол „Еве дај и го на другарка ти, буцката“. Фала богу свесна сум како изгледам и не ми треба тој тоа да ми го каже.
Кога првично требаше да одам на психолог се чувствував ко тужибаба, а децата не сакаат да бидат тужибаби. Но си реков, кога на нив не им е срам тоа да го прават, зошто на мене да ми биде срам тоа да го кажам? Имаше ситуации кај што тој ми викаше „дај боже да те избркаат од школо“, а тој веќе беше пред бркање од школо. Мислам дека и тој беше на разговор и оттогаш се смири.
Изрекувањето педагошки мерки заглавено во правилници од пред 15 години
Психологот во „Никола Карев“, Гордана Блажевска Спиридонова вели дека во училиштето постои политика за ненасилство која ги дефинира улогите на сите во училиштето. Секоја година училиштето носи програма за справување со насилни форми на однесување. Сепак, таа укажува дека Упатството за начинот за укажување на педагошки мерки од МОН е документ кој не е променет од 2005-тата година. Претставниците на стручните служби, појаснува, со години бараат промени во упатството и начинот на водење на постапката бидејќи документот е застарен и во него не се опфатен ситуациите кои ги носи новото време.
„Постапките некогаш се инертни. Секоја генерација на деца носи нови непишани, врснички и културолошки правила на функционирање, па училиштето бара ревидирање на постоечките ситуации и бара нови начини на решавање. Во петокот, децата излегоа на бојкот. Меѓутоа, има група деца кои остануваат во училница, а дел излегуваат на бојкот, па им се врши притисок. Со заканување, со навредување, дури и со физички контакт поради тоа што дел од децата сакаат да останат во училниците. Ова е нешто кое ние не сме го предвиделе во постоечките документи. Ова е нешто за кое возрасните треба да да си кажат „чекај, за ова ние треба поинаку однапред да реагираме и да збориме со децата, да се искористат класните часови за децата да станат свесни.“
Интерниот протокол на СУГС „Никола Карев“
Дел од ваквите проблеми од училиштето ги решаваат со интерен правилник, чија скратена верзија се поставува по училишните ходници.
„Тие се ставени затоа што сфатив дека луѓето не ги читаат правилниците, не ги слушаат правилата, дури и да им го кажеш куќниот ред или кодекс на однесување, не обрнуваат внимание на тоа. Секоја година бараме нови начини како да им ги претставиме овие постапки на училиштето доколку се случи некое насилство“ – вели психологот.
Упатството за изрекување на педагошки мерки е подзаконски акт на даден член од Законот за средно образование кој дефинира под кои точки се изрекува педагошка мерка на ученик во училиштето.
„Бидејќи МОН и БРО се надлежни институции за училиштата и имаме законска обврска да ја следиме постапката на изрекување на педагошки мерки онака како што ни е дадена според упатството“, вели Спиридонова.
Од Министерството за образование и наука информираат дека изрекувањето на педагошки мерки е регулирано со Законот за средно образование и со Упатство за начинот на изрекување на педагошките мерки во јавните средни училишта. Во однос на потребата од осовременување на мерките, велат дека во МОН го најави изготвувањето нов Закон за средно образование, по што ќе следи ќе се пристапи кон ревидирање и на Упатството за начинот на изрекување на педагошките мерки во јавните средни училиште.
Во меѓувреме, додаваат, за ние ситуации каде не се нуди решение во постоечките документи, училиштата носат интерни правилници.
„Најважна е превенцијата и во таа насока наставниците и стручните служби ги едуцираат учениците за негово препознавање и навремено пријавување, како и за последиците од предизвикувањето на ваков тип на насилство. Секако, тоа го прават согласно наставните планови и програми, а воедно и преку учество заедно со учениците во проектни активности за превенција од насилство“, велат од МОН.
Од Бирото за развој на образование не одговорија на нашите прашања поврзани со правилниците за педагошки мерки и обуките на стручните лица во училиштата.
Што кога педагошките работници истовремено се и насилници – приказната на #LongHairDon’tCare
Додека баравме стории кои поконкретно би ги претставиле видовите на малтетирање со кои се соочуваат учениците од средните училишта во С. Македонија, многу од учениците ни посочија дека основните училишта се жариштата каде малтретирањето е присутно во сите негови форми.
„Се случува деца од седмо одделение да носат ладно оружје како ножеви и боксирачи во училиште“ – искоментира ученикот Васил, дел од антибулинг програмата во гимназијата „Никола Карев“.
Gabriel, ученик во втора година, сподели дел од неговото искуство со малтретирањето во основното училиште кое го посетувал.
„Косата ми е малце подолга. Бев мета на булинг од два до три дена во неделата. Тоа траеше две и пол години од истите деца и никој ништо не превземаше. Отидов кај службата да пријавам дека ме закачаат, дека имам проблем и педагогот ме пречека со многу убави зборови од типот „Дечко, а што ти е со косата? Ишишај се на ништо не личиш, ко женче некое си“. Јас и го кажав тоа на мајка ми, ама мајка ми само ме ишиша“, вели Gabriel.
Забележува дека професорите во скопското основно училиште немале проблем да пушат цигари заедно со учениците во дворот, но имале проблем со неговата коса.
„Еден ден си излегував од училиштето и едно од децата од чиста мира, ми здена еден таков бокс што легнав на земја и не можев да станам. Јас од болка не можев да зборувам, ме удри на многу лошо место. Едно од децата требаше да го исклучат од школото и јас си помислив „леле конечно се спасив“. Потоа тој веќе не требаше да доаѓа во училиштето. Но, ништо не се промени. Училиштето само го префрлило во друг клас“, додава Gabriel.
Најстрашен ден, бил неговиот роденден, при крајот на основното.
„На денот на мојот роденден, мислам дека имаа разбрано дека ми е роденден, па имаа решено да ми го расипат. Бев да почастам и ме пресретнаа. Се улета група на деца за да ме брка. Имав таков „mental breakdown“, толку се изнервирав, што ја фрлив кутијата со бомбони, седнав на земја и си викав:
Не можевте на роденденот да ме остаите?
Требаше да ми е среќен тој ден. Ниеден од професорите не презема ништо“, ја завршува својата приказна.
Во МВР секоја година се пријавуваат над 100 случаи на физичко насилство меѓу ученици
Според податоците на МВР доставени до Радио МОФ, во текот на 2015 година регистрирани се вкупно 122 случаи на насилничко однесување помеѓу ученици, од кои расветлени се 41. Во 87.7 % од случаите насилството се вршело со употреба на физичка сила, во пет наврати употребени се тврди предмети, закани со нож имало во три наврати, во два наврати со викање и тропање е попречувана наставата, а во еден случај употребен е пиштол при заканување.
Во насилствата телесно биле повредени 105 ученици, од кои на двајца ученици од средните училишта во Струга и Виница им биле нанесени тешки телесни повреди.
Во текот на 2016 година регистрирани се вкупно 109 случаи на насилничко однесување помеѓу ученици, а расветлени биле 16. Во насилството помеѓу учениците телесно биле повредени 77 ученици, од кои на двајца ученици од Скопје, и по еден од Тетово, Ресен и Битола нанесени им биле тешки телесни повреди.
Во периодот од јануари до септември 2017 година, регистрирани се вкупно 53 настани поврани со насилство во кои учествувале вкупно 196 ученици, еден професор и еден родител. Според податоците на МВР за 26 настани, физичките пресметки биле без повод и причина, за 15 настани биле поради претходна расправија, пет настани биле поради меѓусебно нетрпение. Имало и два настани со попречување на настава, и еден настан кои се однесувал на заканувачки пораки, љубовна врска, физичко и психичко малтретирање.
Радио МОФ побара податоци и за 2018 и 2019 година, но до објавувањето на текстот не ги добивме информациите.
На анкетата изработена од учениците во антибулинг програмата, 59% од испитаниците одговориле дека би се довериле на другар или другарка, многу помалку кај психолог. И самите ученици коментираат, булингот во училиштата, најчество, никој не го пријавува.
*Имињата на #SoldierOfJustice, #Јаnis и #Gabriel, како и имињата употребени во приказните се сменети за да се задржи анонимноста. Радио МОФ во овој текст го користи изразот „булинг“ наместо „меѓуврсничко насилство“, а задржан е и сленгот во приказните на учениците
Ивана Смилевска
-
“Kur ata nuk kanë turp të malteretojnë, pse të kem unë turp të tregoj?” – Nxënësit në mënyrë të hapur rreth bulizmit
„Mund të tregoj për historinë time ‘interesante’ e cila zgjati një vit e gjysmë dhe përshkallëzoi në të dytin. Nuk raportova menjëherë, raportova pas disa herëve sepse mendoja se #Shmukle po bënte diçka para shokëve të tij. Por, pastaj doli se ai me të vërtetë kishte diçka kundër meje,“ filloi të na tregojë #SoldierOfJustice tregimin e saj.
Ishte viti i dytë, në gjimnazin e Shkupit “Nikolla Karev”. Kur shoku e #Shmukle-s, #Blockhead, filloi ta fyente atë, ajo ju drejtua prindërve të saj. Ajo mori këshilla, “nëse ai të bën diçka, ti ktheja çdo herë”. #SoldierOfJustice u përpoq të fliste me dhunuesin e saj, por kjo nuk dha fryt. U drejtua në psikolog, por përsëri nuk u ndërmor asgjë.
“Ishte si kur nëna kuaj ju paralajmëron – jo ta bësh atë edhe njëherë se përndryshe do të ketë “sikur” pasoja, ” thotë nxënësja.
“Një ditë me shoqen time po ngjitnim shkallët. Erdhi Shmukle dhe filloi të kryqohet para meje. Shoqja ime u nevrikos dhe i tha “çfarë është problemi me ty, mos do të bëjmë muhabet, të tërhiqemi anash”. Ai nuk donte kurrfarë muhabeti dhe filloi të bërtasë me të gjithë zërin pas shokëve të tij “obobo sektashja po më përzë”. I thashë shoqes sime “është e kotë, nuk ka rëndësi, nuk do të ndikojë tek unë aq shumë”. Pas dy sekondave Shmukle hodhi një fshesë drejt meje dhe më goditi në kurriz. Kjo ndodhi para zyrës së psikologut. Kurrë në jetën time nuk kam ndjerë ndonjë revoltë të tillë adrenaline. E mora fshesën dhe me gjithë forcën time e godita duke ja thyer për gjysme në kurrizin e tij”.
Pasi u rrah me dhunuesin, vijoi një problem i ri. Duhej ti ulej nota e sjelljes.
“Por me mbështetjen e prindërve të mi situata mori kthesë tjetër. Unë mora vetëm paralajmërim, ndërsa Shmukles ju ul nota e sjelljes. Dua të them, pavarësisht nëse je i veçantë, nëse je krejtësisht i ndryshëm, askush nuk duhet të jetë i diskriminuar nga shoqëria. Mendoj se fajtorët më të mëdhenj janë prindërit e fëmijëve provokues. Ndoshta nuk reagova siç duhet në të gjithë situatën, por situatat e tilla mund të jenë tejet më të këqija. Pra, ka fëmijë që vrasin veten për shkak të maltretimit. Kjo i ndodhi një mikut tim të cilit i bënin sajber bulizëm për shkak se ai ishte gej, por nuk ishte deklaruar publikisht. Ishim shumë të afërt por një ditë nuk e kishte më. Të nesërmen motra e tij më tregoi se kishte varur veten për shkak se i vinin mesazhe se duhet të vriste veten, se është i sëmurë. Atëherë unë isha 13, ndërsa Franec ishte 19 vjeç. Prej atëherë dua të jem zëri i njerëzve që janë të maltretuar, tu dëgjohet zëri ose të ndërmarrin masa”, thotë #SoldierOfJustice.
Radio MOF e vizitoi gjimnazin “Nikolla Karev”, ku u takua me tre nxënës të cilët kishin përjetuar një lloj bulizmi dhe të cilët i treguan tregimet e tyre, si dhe me fëmijët nga programi anti-bulizëm i cili është prezantuar në shkollë disa vjet më parë.
Eva Stojcevska, Kristijan Popovski dhe Vasil Hanxhiski janë nxënësit që janë pjesë e këtij programi me pesëmbëdhjetë nxënës të moshave të ndryshme. Programi është nën mentorimin e psikologes Gordana Bllazhevska Spiridonova dhe profesoresha Maja Filipovska. Programi anti-bulizëm përbëhet nga më shumë segmente, të cilët përfshijnë trajnime për atë se çka është bulizmi, trajnime për ndërmjetësim nga bashkëmoshatarët në bashkëpunim me “Koço Racin” nga Velesi dhe SUGS “Shaip Jusuf” nga Shuto Orizari. I gjithë projekti është i mbështetur nga Ministria e arsimit dhe shkencës dhe ambasada e fëmijëve “Megjashi”. Në kuadër të projektit, janë mbajtur takime me shkolla të tjera që do të mund të prezantojnë projektin.
“Segmenti i ndërmjetësimit nga bashkëmoshatarët na përgatit si të veprojmë nëse ka konflikt, si një palë e tretë e cila e bën marrëveshjen, dhe caktojmë edhe takime që të përcillet zhvillimi i çështjes. Ky është një pilot projekt që ne e bëjmë bashkërisht me iniciativën tonë “, tha Eva, nxënëse e vitit të dytë.
65% e nxënësve besojnë se ka maltretime dhe frikësime në shkollë
Vitin e kaluar nxënësit nga programi anti-bulizëm bënë anketë në nivel të gjimnazit, një pyetësor të cilit ju përgjigjën 280 të anketuar, pra nga dy klasa të secilit vit.
30% e tyre thanë që një ose dy herë në muaj ndodh që dikush t’i qëllojë me mjete, dhe 18% thanë se një ose dy herë në javë përjetojnë shtytje. 34% u përgjigjën se janë shënjestër e fyerjeve, ndërsa 11 përqind vërtetuan se ekziston përhapje e gënjeshtrave.
Kur u pyetën pse nxënësit vendosën të vetë organizohen, ata thonë se janë të vetëdijshëm se ka dhunë në shkollë, kështu që dëshirojnë nëse dikush është i lënduar të mund ta thotë atë zëshëm.
Maska të punuara nga nxënësit e SHMQSH “Nikoll Karev”-Shkup
“Nxënësit që mendojnë se shakatë ndikojnë mbi ta mund të vijnë të na kërkojnë në çdo kohë. Ata i dinë emrat tanë dhe ne mund të ulemi të flasim më hapur, sepse kur flisni me figura autoritare keni disa kufij”, thotë Kristiani.
Nxënësit nga programi i anti-bulizmit shtuan se në disa raste ku nxënësit i vetë-adresohen pedagogëve dhe janë të hapur të diskutojnë me ta, ata marrin pjesë në takime dhe dëgjojnë, ndonjëherë ndërhyjnë për ta zgjedhur më lehtë problemin e nxënësit.
“Mendoj se të gjithë e dimë se ka dhunë, por disa nga ne e injorojnë, veçanërisht në shkollë, sepse çdo problem kthehet në problem të dyfishtë, pra nëse dikush kryen bulizëm, dikush tjetër ka problem të shkojë dhe të raportojë… Është me rëndësi të kuptohet që megjithëse procedura mund të jetë shteruese, ajo është e rëndësishme për shëndetin mendor të personit mbi të cilin kryhet dhuna dhe dhunuesit. Nëse dikush tani po bën dhunë, ai ose ajo mund të kryejë dhunë edhe si të rritur. Kompetentët janë të vetëdijshëm, veçanërisht në shkollën tonë, psikologu angazhohet maksimalisht që të zgjidhen në mënyrë sa më konstruktive. Por nëse ndodh një konflikt, është e mundshme që ata tashmë të punojnë në një problem tjetër ose të punojnë në detyra administrative. Për tu zgjedhur konflikti, duhet të veprohet në moment kur ndodh konflikti, nëse pritet, mund të neglizhohet pa dashje”, tha Kristijani.
Nxënësit thonë se në gjimnazin e tyre, maltretimi fizik është i rrallë ndërsa dukuri më të shpeshta janë ai verbal dhe sajber bulizmi.
A ka besim në sistemin?
Radio MOF i pyeti nxënësit e pranishëm nëse besojnë se aktualisht funksionimi i sistemit mund t’i zgjedhë problemet me bulizmin dhe vallë ata ndonjëherë janë ndjerë të tradhtuar. Ne i pyetëm ata se çfarë mendojnë për rastet kur nxënësit vendosin t’i zgjidhin problemet e tyre në mënyrë të pavarur, madje edhe fizikisht.
“Kur shkova në psikolog, kjo më ndihmoi mua. Biseda që bëhet me shërbimin pedagogjik dhe psikologun, ata e bëjnë nga zemra. Nuk dua të dukem sikur po lavdëroj shkollën time, por kështu është. Sidoqoftë, edhe unë që kam kaluar trajnime për ndërmjetësimin nga bashkëmoshatarët, ka momente në të cilat nuk mund të gjendem. Ka raste kur humbet. Momente në të cilat jeni të nevrikosur, nuk mund të orientoheni dhe duhet dikush të të bëjë pyetje që nuk dëshiron t’i bësh vetes. Mua më ndodhi që sistemi të më tradhtojë. Nuk më pëlqen sistemi me të cilin funksionojmë në shkollën e mesme. Më ka ndodhur të nevrikosem dhe në orë të pësoj “mental breakdown”, të mos mund të ndalem së qari. Dhe kam qenë në shërbimet dhe gjithçka, por ka raste kur ata nuk mund të më ndihmojnë sepse edhe ata janë pjesë e një sistemi që funksionon në mënyrë të caktuar, “thotë Stojçevska.
“Vlerat sipas së cilave udhëhiqemi, me të cilat na mësojnë, nuk janë korrekte dhe të përshtatshme. Ata po ndërtojnë shoqërinë më të papërshtatshme që do të shpërthejë një ditë ”, thotë Kristiani.
73% nga nxënësit e anketuar të përgatitur në kuadër të programit antibulizëm, u prononcuan se deri tani nuk kanë kërkuar ndihmë për shkak të maltretimit dhe raportim të problemeve. 33% thanë se nuk ndjeheshin të sigurt kur janë në tualetet, ndërsa 27% në oborrin e shkollës. 56% e nxënësve mendojnë se aktivitetet e të rinjve nuk do të ndryshojnë asgjë, d.m.th, nuk do të përmirësojnë marrëdhëniet midis nxënësve, si dhe marrëdhëniet midis nxënësve dhe profesorëve. Madje rreth 65% e të anketuarve besojnë se maltretimi dhe frikësimi janë të pranishëm midis nxënësve.
“Kur ata nuk kanë turp ta bëjnë atë, pse duhet të kem turp të tregoj?”
Tregimi i #Janis
Unë kisha një situatë me dy persona, Regina George dhe një djalë. Shoqërohesha me Regina George në klasën time, fjalë për fjalë ishim të pandashme. Mund të them se ndikonte keq në mua. Për tu bërë e dalluar, ajo e nënvlerësonte tjetrin. Këtë e kuptova pak më vonë dhe pati ngjarje me të për të cilat bisedova në shtëpi dhe bisedova me psikologun Gorde. Asaj i thashë në mënyrën më të hapur se nuk kam kundër asgjë personalisht, por mendoj se ndikon keq në mua dhe u ndala së u shoqëruari me të. Ajo shumë keq e kuptoi atë, dukej se ja dëmtova egon. Tani jam viti i katërt dhe tani me të gjithë që jam shoqëruar ajo i ka tërhequr në anën e saj. Nuk e di saktësisht se çfarë e kishte lënduar dhe si qëndrojnë punët. Por filloi të më hedhë ca shikime, të më hedhë fjalë kur takoheshim dhe të flasë në shifra të cilat vetëm unë i kuptoj. Situata arriti kulmin kur në orë u ndamë në grupe. Unë isha e kthyer dhe e bashkuar me nxënësit nga banka e dytë, ndërsa ajo rinte e ulur pas meje dy banka më tutje. Ishte përkulur dhe më shikonte. Unë mezi se e pashë dhe e hoqa shikimin, por atëherë kuptova se ajo nuk ndalonte së më shikuari. Në mënyrën më të kulturuar e pyeta “çfarë është problemi pse po më shikon?” të cilës ju përgjigj “Po, po, ty po të shikoj”. Pas kësaj profesoresha na paralajmëroi të vazhdonim me punën dhe të mos flisnim gjatë orës. Shkova te Gorde dhe mësova se si ta mos e merrja gjithçka për zemër sepse isha shumë emocionale.
Pas kësaj, ajo u shoqërua me një shok të cilin e kisha ndihmuar me mësime dhe e shoqëroja atë kur askush nuk e shoqëronte. Ai më drejtpërdrejt mi tregonte disa gjëra. Për shembull, duhej të më jepte diçka, por unë nuk isha në shkollë dhe ai shoqes sime i kishte thënë “Ja pra, jepja shoqes sate, trashes”. Falë zotit jam e vetëdijshme se si dukem dhe nuk kam nevojë që ai të ma thotë këtë
Kur fillimisht duhej të shkoja te psikologu, ndjehesha si një spiune, dhe fëmijët nuk duan të jenë spiunë. Dhe thashë me vete, kur ata nuk kanë turp ta bëjnë atë, pse duhet të kem turp të tregoj?” Kishte situata kur ai po më thërriste “dhëntë zoti të përjashtohesh nga shkolla”, dhe ai gati se ishte para përjashtimit nga shkolla. Mendoj se edhe ai ishte në bisedë dhe prej atëherë është qetësuar.
Shqiptimi i masave pedagogjike të mbërthyera në rregulloret e para 15 viteve
Psikologu në “Nikolla Karev” Gordana Bllazhevska Spiridonova thotë se në shkolla ekziston një politikë kundër-dhunë që përcakton rolet e të gjithëve në shkollë. Çdo vit shkolla miraton një program për ballafaqim me format e dhunshme të sjelljes. Sidoqoftë, ajo thekson se Udhëzimi për mënyrën se si merren masat pedagogjike nga MASH është një dokument që nuk ka ndryshuar që nga viti 2005. Përfaqësuesit e shërbimeve profesionale, shpjegon ajo, prej vitesh kërkojnë ndryshime në udhëzimet dhe mënyrën e mbajtjes së procedurës sepse dokumenti është i vjetruar dhe nuk përfshin situatat që i sjell epoka e re.
“Procedurat ndonjëherë janë inerte. Çdo gjeneratë e fëmijëve sjell rregulla të reja të pashkruara, bashkëmoshatare dhe kulturore, kështu që shkolla kërkon revidim të situatave ekzistuese dhe mënyra të reja të zgjidhjeve. Të premten, fëmijët dolën në bojkot. Sidoqoftë, ka një grup fëmijësh që qëndrojnë në klasë, dhe disa dalin në bojkot dhe i bëjnë presion. Me kërcënime, me fyerje, madje edhe kontakt fizik për shkak të asaj se një pjesë e fëmijëve duan të qëndrojnë në shkollë. Kjo nuk është diçka që nuk e kemi parashikuar në dokumentet ekzistuese. Kjo është diçka që të rriturit duhet të thonë “prisni, për këtë duhet të reagojmë ndryshe para kohe dhe të flasim me fëmijët, të shfrytëzohen orët klasore që të ndërgjegjësohen fëmijët”.
Protokoll i Brendshëm i SHMQSH “Nikolla Karev”
Disa nga këto probleme zgjidhen nga shkolla përmes një rregulloreje të brendshme, versioni i shkurtuar i të cilit vendoset në korridoret e shkollës.
“Ato janë vendosur sepse kuptova që njerëzit nuk i lexojnë rregullat, ata nuk i dëgjojnë rregullat, edhe nëse ua thoni atyre rregullat rendit të shtëpisë ose kodin e sjelljes, ata nuk i kushtojnë vëmendje asaj. Çdo vit, kërkojmë mënyra të reja për t’i prezantuar këto veprime në shkollë nëse ndodh ndonjë dhunë, “thotë psikologu.
Udhëzimi për shqiptimin e masave pedagogjike është akt nënligjor i një neni të caktuar nga Ligji për arsimin të mesëm i cili përcakton se nën cilat pika shqiptohet masa pedagogjike e një nxënësi në shkollë.
“Sepse MASH dhe BZhA janë institucionet përgjegjëse për shkollat dhe ne kemi detyrim ligjor që të ndjekim procedurën e shqiptimit të masave pedagogjike ashtu siç na është dhënë sipas Udhëzimit”, tha Spiridonova.
Ministria e Arsimit dhe Shkencës bën të ditur se shqiptimi i masave pedagogjike rregullohet me Ligjin për arsimin e mesëm dhe me Udhëzim për shqiptimin e masave pedagogjike në shkollat e mesme publike. Lidhur me nevojën për modernizimin e masave, ata thonë se MASH njoftoi përpilimin e një Ligji të ri për Arsimim të Mesëm, i cili do të pasohet nga rishikimi i Udhëzimit për mënyrën e shqiptimit të masave pedagogjike në shkollat e mesme publike.
Në ndërkohë, ata shtojnë, për ato situata kur nuk ofrohet zgjidhje në dokumentet ekzistuese, shkollat miratojnë rregulla të brendshme.
“Parandalimi është gjëja më e rëndësishme dhe në këtë drejtim mësuesit dhe shërbimet profesionale edukojnë nxënësit se si ta identifikojnë dhe raportojnë atë në kohën e duhur, si dhe pasojat e shkaktimit të këtij lloji të dhunës. Sigurisht, ata e bëjnë këtë në përputhje me programin mësimor dhe në të njëjtën kohë duke marrë pjesë së bashku me nxënësit në aktivitetet e projektit për parandalimin e dhunës ”, thonë nga MASH.
Byroja e Edukimit nuk iu përgjigj pyetjeve tona në lidhje me masat pedagogjike dhe trajnimin e personave profesional në shkollat.
Po, kur punonjësit pedagogjikë gjithashtu janë dhunues- tregimi i #LongHairDon’tCare
Ndërsa kërkonim histori që do të paraqesin më saktë llojet e maltretimit me të cilat përballen nxënësit e shkollave të mesme në Maqedoni e Veriut, shumë studentë kanë theksuar se shkollat fillore janë pikat kryesore ku maltretimi është i pranishëm në të gjitha format e tij.
“Ndodh që fëmijët e klasës së shtatë të mbajnë armë të ftohta si thika dhe boksa hekuri në shkollë,” komentoi nxënësi Vasil, pjesë e një programi anti-bulizëm në gjimnazin “Nikolla Karev”.
#Gabriel, nxënës i vitit të dytë, ndau disa nga përvojat e tij me maltretimin në shkollën fillore që ai ndoqi.
“Flokët i kam pak më të gjata. Isha shënjestër e bulizmit nga dy deri në tri ditë në javë. Kjo zgjati dy vite e gjysmë nga të njëjtit fëmijë dhe askush nuk ndërmori asgjë. Shkova te shërbimi për të raportuar se po më maltretojnë, se kisha problem dhe pedagogu më përshëndeti me fjalë shumë të këndshme si “Djalosh, çfarë ke kështu me flokët? Qethu se nuk ngjan në asgjë, ngjan si një femër”. Unë ia thashë mamasë sime, por mamaja ime thjesht vetëm më qethi, ”thotë #Gabriel.
Ai vë në dukje se mësuesit në shkollën fillore nuk kishin problem të pinë cigare me nxënës në oborr, por kishin probleme me flokët e tij.
“Një ditë dilja jashtë shkollës dhe një nga fëmijët pa një të keqe, më qëlloi me një grusht të tillë që u shtriva për toke dhe nuk mundja të çohem. Nuk mund të flisja për shkak të dhimbjes, më goditi në vend shumë të keq. Njëri nga fëmijët që duhej të dëbohej nga shkolla dhe unë mendova “uh shpëtova më në fund’. Pas kësaj ai nuk duhej të vinte më në shkollë. Por asgjë nuk ndryshoi. Shkolla vetëm se e kishte transferuar atë në një klasë tjetër, ”thotë #Gabriel.
Dita e tij më e keqe ishte ditëlindja, nga fund i shkollës fillore.
“Në ditën e ditëlindjes sime, mendoj se ata e kishin kuptuar që e kam ditëlindjen, kështu që vendosën të ma prishin. Shkova që të qerasja dhe më takuan. U vërsulën një grup fëmijësh që të më ndjekin. Pata një “mental breakdown” aq, u nevrikosa, sa që e hodha kutinë me karamele, aq shumë sa u ula në tokë dhe bërtisja:
Nuk mund të më lini të qetë në ditëlindjen time?
Duhej të isha i lumtur atë ditë. Asnjë nga arsimtarët nuk ndërmori gjë ”, përfundon ai.
Për çdo vit në MPB raportohen më shumë se 100 raste të dhunës fizike midis nxënësve
Sipas të dhënave të MPB-së të paraqitura në Radio MOF, gjatë vitit 2015 janë regjistruar gjithsej 122 raste të sjelljes së dhunshme midis nxënësve, nga të cilat 41 janë zgjidhur. Në 87.7% të rasteve dhuna është kryer me përdorimin e forcës fizike, në pesë raste janë përdorur objekte të forta, në tre raste kishte kërcënime me thikë, në dy raste me bërtitje dhe trokitje është ndërprerë arsimi, dhe në një rast është përdorur pistoletë gjatë kërcënimit.
105 nxënës janë lënduar fizikisht nga dhuna, dy prej të cilëve janë lënduar rëndë në dy shkolla të mesme në Strugë dhe Vinicë.
Gjatë vitit 2016, gjithsej janë regjistruar 109 raste të maltretimit midis nxënësve dhe 16 janë zgjidhur. Në dhunën midis nxënësve fizikisht janë lënduar 77 nxënës, dy prej të cilëve nga Shkupi dhe një nga Tetova, Resnja dhe Manastiri, kishin marrë lëndime të rënda trupore.
Në periudhën nga janari deri në shtator 2017, janë regjistruar gjithsej 53 ngjarje në lidhje me dhunën, duke përfshirë gjithsej 196 nxënës, një profesor dhe një prind. Sipas të dhënave të MPB-së për 26 ngjarje, ballafaqimet fizike ishin pa shkak dhe arsye, për 15 ngjarje ishin për shkak të argumenteve paraprake, pesë ngjarje ishin për shkak të padurimit të ndërsjellë. Kishte dy incidente të ndërprerjes së mësimdhënies, dhe një rast në lidhje me mesazhe kërcënuese, një lidhje dashurie, abuzim fizik dhe psikologjik.
Radio MOF kërkoi të dhëna për 2018 dhe 2019, por deri sa u botua teksti ne nuk i morëm informacionet.
Në një anketë të nxënësve në programin anti-bulizëm, 59% e të anketuarve thanë se do t’i besonin një shoku apo një shoqeje, dhe shumë më pak psikologut. Vetë studentët komentojnë, më shpesh, askush nuk raporton bulizmin në shkolla.
*Emrat e #SoldierOfJustice, #Janis dhe #Gabriel, si dhe emrat e përdorur në tregimet, janë ndryshuar për të ruajtur anonimitetin. Radio MOF në këtë tekst përdor termin “bulizëm” në vend të “dhunës nga bashkëmoshatarët” dhe ruan zhargonin në tregimet e nxënësve
Ivana Smilevska