Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Радио МОФ во интервју со претседателот на Центарот за европски стратегии „Еуротинк“, Андреја Стојковски разговараше за Денот на Европа, за аспирациите на земјава кон Унијата, но и за вредностите на ЕУ за прогрес на младите граѓани.
Денот на Европа, 9 мај, значи одбележување на европскиот идентитет и заедништвото на сите народи на стариот континент, а по иницијативата која во 1950 дојде од тогашниот министер за надворешни работи Роберт Шуман од Франција. Интересно е што токму Франција пред два дена гласаше „за“ Емануел Макрон, што за многумина значеше глас „за“ опстојување на Европската Унија.
Дали идејата на Шуман за создавање модел на единствена Европа, односно опција за одржување мир на континентот по налетот на фашизмот од војните, е на стабилно тло?
Утрово кога станав, се потсетив на неколку работи. Прво, „Фејсбук“ ме потсети на некој статус од минативе години во којшто велам – ако го немаше Денот на победата над фашизмот, немаше да се случи ниту Денот на Европа. Но, ако Денот на Европа не се случеше, тогаш Денот на победата немаше да има никакво значење, бидејќи немаше да биде возможен мир во изминативе скоро 70 години ако европската идеја не функционираше. Така што, таквото обединување предложено во 1950-та година се уште има големо значење за многу голем дел од народите коишто живеат во ЕУ.
Каде се наоѓа Македонија во целата приказна на ЕУ, ако се знае дека земјава неколку години нема излезено од политичка криза, тепани се пратеници во Собрание, оние малку слободни медиуми се уште работат под притисок, голем број институциите се узурпирани или нефункционални… Може ли земјава воопшто да се снаоѓа сама без ЕУ, или мораме цврсто да газиме по европската патека и да ја чекаме шансата да бидеме дел од ЕУ-приказната?
Се работи за многу жив процес. Не е едноставно да бидеш дел и да останеш во процесот. Треба постојано да се трудиш, вистински да бидеш дел од целата приказна. Тоа значи работа секој ден. Успехот од еден ден не е успех ако не продолжи и понатаму, ако притоа не го следи некој нов успех следниот ден или во следниот период. Македонија направи успех во 2005 година со добивањето статус на држава кандидат. Во 2009 година е препораката за почеток на преговори, меѓутоа од тогаш наваму немаме некој сериозен успех, сериозен исчекор. Одржувањето на нивото од 2009 година за почеток на преговори, е исто така важно, но ние и тоа не го правиме.
Тепањето на пратениците во Собранието е веројатно последна работа што се случува, која покажува колку Македонија назадува, или заостанува во процесот на пристапување кон ЕУ. На нас ни требаше сериозно поместување и успеси од 2009 година наваму, да можевме да бидеме вистинска држава каде владее правото, да можевме да преминеме во втората фаза на имплементација на Спогодбата за стабилизација и асоцијација. Останавме на исполнувањето на политичкиот критериум, толку колку што се може, без притоа да се поместиме во економијата. Моментов во кој граѓаните бараат подобар живот, е токму поради тоа што немаше никакво поместување во економијата. Македонија во ЕУ, е приказна на којашто и треба нова енергија, тотален нов „restyling“ (редизајн н.з.).
Освен споменатите реформи, дали на Македонија ќе и треба извесен период да се справува и со наметнат анимозитет кон ЕУ? Не е тајна дека одредени групи и властите години наназад шират негативна атмосфера кон Унијата, додека истовремено трае декларативна владина определба за влез во ЕУ?
Така е, но проблемот кој го гледаме во Македонија не е нов. Не се случува прв пат. Се случувал и досега пад на заинтересираноста, или пад за поддршката за пристапување. Меѓутоа, тоа се случувало кај држави коишто веќе влегле во процес на преговори. Низ процесот имате право да правите неколку работи, реформи кои не се многу популарни, и со тоа паѓа поддршката во јавноста. Но, ако не внимаваме на правилното информирање, како кај нас, поддршката ќе паѓа уште пред моментот на пристапни преговори.
Веројатно клучот во Македонија за оддржувањето на поддршката е поседувањето, добивањето точно информации за се лоцираат вистинските чекори. Пред малку реков, не правиме вистински реформи за да се поместуваме од местото, она што го правиме ни го сервираат како изнудена реформа за пристапување кон ЕУ. Ни го сервираат со дополнителни други информации кои сериозно разочаруваат.
Во фокусот на Радио МОФ се младите граѓани, нивните потреби и општествени чекорења. Оттука, можеш ли да ни кажеш што би значел за младите потенцијалниот чекор напред на Македонија кон Унијата?
Да појаснам колку се младите важни… Го споменавте Макрон. Гледајќи ја демографијата на неговите гласови, можам да заклучам дека поддршката произлегува од оние кои живееле во ЕУ, биле дел од ЕУ, уживале од бенефитите во членството. Некаде прочитав „твит“ дека за Макрон очигледно гласала „Еразмус генерацијата“.
Добрата страна за младите е дека не можете да живеете како членка на ЕУ, без притоа да бидете целосно изложени на принципи или на функционирањето на отворено општество. Тоа е врвот, кон кој, верувам се стремиме. Младите ќе имаат можност да се образуваат во едно место, да специјализираат на друго, да стекнат прво работно искуство на трето, да го поминат својот работен век на четврто, и да уживаат во пензионерските денови на петто место. Притоа, запознавајќи се со културите, јазиците, со луѓето на сите овие места. Стекнувањето на пријателствата за мене секогаш биле врв на приказната, голем бенефит. Тие се можност да бидете вклучени во сите можни политички текови, на сите овие места, бидејќи отвореното општество и ЕУ подразбираат постојана консултација со своите граѓани.
Оттаму, членството на Македонија во ЕУ за нашите млади ќе значи дека конечно ќе можат да го остварат својот сон. Ќе бидат корисен, консултиран граѓанин во државата, а притоа државата да им ги понуди сите можни предуслови за остварување добар живот.
Бојан Шашевски
-
[Intervistë] Andreja Stojkovski: Tregimit “Maqedonia në BE” i duhet energji e re
Radio MOF në intervistë me kryetarin e Qendrës për Strategji Evropiane “Eurotink”, Andreja Stojkovski bisedoj në lidhje me Ditën e Evropës, për aspiratat e vendit drejt bashkimit, por edhe për lerat e BE-së për progresin e njerëzve të rinj.
Dita e Evropës, 9 maj, do të thotë kremtimin e identitetit evropian dhe bashkimin e të gjithë popujve ë kontinentin e vjetër, dhe kjo, pas iniciativës e cila në vitin 1950 u prezantua nga ministri i atëhershëm i Punëve të Jashtme Robert Shuman të Franca. Është interesante që pikërisht Franca para dy ditë votoi “pro” Emanuel Makron, që për shumicën do të thoshte votë “për” qëndrim në Bashkimin Evropian.
Vallë ideja e Shuman për formimin e modelit për Evropë të bashkuar, respektivisht opsionit për rruajtjen e paqes në kontinent pas stuhisë së luftërave fashiste, qëndron në truall stabil?
Në mëngjes kur arrita, mu kujtuan disa sende. E para, “Fejsbuk” më përkujtoi disa statuse nga vitet e kaluara në të cilat them – nëse nuk ishte Dita e fitores mbi fashizmin, nuk do të ndodhte as Dita e Evropës. Por, nëse Dita e Evropës nuk ndodhte, atëherë Dita e fitores nuk do të kishte asnjë domethënie, sepse nuk do të ishe e mundur paqja gjatë pothuajse 70 viteve të kaluara nëse ideja evropiane nuk funksiononte. Kështu, që, bashkimi i këtillë që u propozua në vitin 1950, ende ka domethënie të madhe për një pjesë shumë të madhe të popujve të cilët jetojnë në BE.
Ku gjendet Maqedonia në gjithë tregimin për BE-në, nëse dihet se vendi disa vite nuk ka dalë nga kriza politike, janë rrahur deputetë në Kuvend, ato pak media të lira ende punojnë nën presion, numër i madh i institucioneve janë uzurpuar ose janë jo funksionale… A ka mundësi vendi, në përgjithësi të gjendet vetë pa BE-në, ose duhet fuqishëm të shkelim nëpër rrugën evropiane dhe të presim mundësinë të jemi pjesë e BE- tregimit?
Bëhet fjalë për proces shumë të gjallë. Nuk është e thjeshtë të jesh pjesë dhe të qëndrosh në proces. Duhet vazhdimisht të përpiqesh, vërtet të jesh pjesë e të gjithë tregimit. Kjo do të thotë punë për ditë. Suksesi i një dite nuk është sukses nëse nuk vazhdon edhe më tutje, nëse gjatë kësaj nuk shoqërohet nga ndonjë sukses i ri ditën në vijim ose periudhën në vijim. Maqedonia bëri sukses në vitin 2005 me marrjen e statusit si vend kandidat. Në vitin 2009 u dha rekomandimi për fillimin e negociatave, mirëpo, prej atëherë e deri tani nuk kemi ndonjë sukses serioz, hap serioz përpara. Mbajtja e nivelit të vitit 2009 për fillimin e negociatave, gjithashtu është e rëndësishme, por ne këtë gjë nuk e bëjmë.
Rrahja e deputetëve në Kuvend është me siguri gjëja e fundit që ndodhi, e cila dëshmon se sa Maqedonia ka shkuar në regres, ose ngec në procesin e aderimit drejt BE-së. Ne na duhej lëvizje serioze përpara dhe suksese që nga viti 2009 e këndej, ë kishim mundur të jemi vend i vërtetë ku sundon e drejta, të kishim mundur të kalojmë në fazën e dytë të implementimit të Marrëveshjes për Stabilizim dhe Asociim. Ngelëm ne plotësimin e kritereve politike, aq sa janë, gjatë kësaj pa u zhvendosur edhe në ekonomi. Çastin kur qytetarët kërkojnë jetë më të mirë, është pikërisht, për shkak të asaj që nuk kemi asnjë lëvizje në ekonomi. Maqedonia në BE, është tregim të cilit i nevojitet energji e re, një „restyling“ total i ri ( ri dizajnim).
Përpos reformave të përmendura, vallë do ti duhet Maqedonisë edhe një periudhë e caktuar të përballet edhe me animozitetin e imponuar ndaj BE-së? Nuk është sekret se grupe të caktuara dhe qeveritarët vitet e kaluara përhapin atmosferë negative ndaj Unionit, ndërsa njëkohësisht zgjat përcaktimi deklarativ qeveritar për hyrje në BE?
Ashtu është, por problemin të cilin e shohim në Maqedoni nuk është i ri. Nuk ndodh për herë të parë. Edhe më parë ka ndodhur rënie e interesimit, ose rënie e mbështetjes për aderim. Mirëpo, kjo ka ndodhur te vendet të cilat kanë hyrë në proces të negociatave. Gjatë procesit keni të drejtë të bëni disa gjëra, reforma të cilat nuk janë shumë popullore, dhe me gjithë këtë mbështetja te publiku shënon rënie. Por, nëse nuk kemi kujdes për informim të drejtë, si tek ne, mbështetja do të shënojë rënie, që para momentit të negociatave aderuese.
me siguri çelësi në Maqedoni për rruajtjen e mbështetjes është posedimi, marrja e informatave të sakta që të përcaktohen hapat e duhur. Para pak thashë, nuk bëjmë reforma të vërteta që të lëvizim nga vendi, atë që e bëjmë na e servojnë si reformë të detyrueshme për aderim në BE. Na e servojnë me informata të tjera plotësuese të cilat dëshpërojnë në mënyrë serioze.
Në fokusin e Radio MOF janë qytetarët e rinj, nevojat e tyre dhe lëvizjet shoqërore. Së këndejmi, vallë mund të na tregosh çfarë do të thotë për të rinjtë hapi potencial përpara i Maqedonisë drejt Unionit?
Të sqaroj se sa të rëndësishëm janë të rinjtë… e përmendët Makron. Duke e parë demografinë e votave të tij, mund të përfundoj se mbështetja buron nga ata të cilët kanë jetuar në BE, kanë qenë pjesë e BE-së, kanë gëzuar përfitimet nga anëtarësimi. Diku lexova “tuit” se është evidente që për Makron ka votuar “Erazmus gjenerata”.
Ana e mirë për të rinjtë është se nuk mund të jetoni si anëtare e BE-së, dhe gjatë kësaj pa qenë tërësisht të ekspozuar ndaj parimeve ose funksionimit të shoqërisë së hapur. Kjo është maja, ndaj së cilës, besoj ne synojmë. Të rinjtë do të kenë mundësi të arsimohen në një vend, të specializojnë në vend tjetër, të fitojnë përvojën e parë të punës në vend të tretë, të kalojnë vitet e tyre të punës në vend të katërt, dhe të gëzojnë ditët si pensionist në vend të pestë. Gjatë kësaj, do të njoftohen me kulturat, gjuhët, me njerëzit e të gjitha atyre vendeve. Fitimi i miqësive të reja për mua çdo herë kanë qenë maja e tregimit, përfitim i madh. Ato paraqesin mundësi të përfshiheni në të gjitha rrjedhat e mundshme politike, në të gjitha këto vende, sepse shoqëria e hapur dhe BE nënkuptojnë konsultim të vazhdueshëm me qytetarët e tyre.
Së këndejmi, anëtarësimi i Maqedonisë në BE për të rinjtë tanë do të thotë se përfundimisht do të mund të realizojnë ëndrrën e tyre. Do të jenë qytetar i dobishëm, i konsultuar në shtet, ndërsa gjatë kësaj vendi t’ua ofrojë të gjitha parakushtet e mundshme për realizimin e jetës së mirë.
Bojan Shashevski