Добротворните продавници не ги прифаќаат. Општините ги горат. Трговците на мало ги фрлаат на глобалниот југ. Ни снемуваат идеи како да се справиме со нашата употребувана облека – а планината од партали продолжува да расте, пишува Гардијан.
Во февруари, искината постелнина од полипамук слета на бирото на Сајмон Робертс, извршен директор на „Sainsbury’s“. „Протестната пратка“ ја испратила дизајнерката, производителка и екоактивистка од Шефилд, Венди Ворд (Wendy Ward). „Го купив ова од Сејнсбери пред најмалку 10 години“, напиша таа во придружното писмо. „Ми послужи добро. Сепак, немам достапни одржливи опции за тоа што треба да правам со него.“
Освен што не можеше да се поправи, беше премногу оштетено за да се донира во добротворна продавница, објасни таа. Не можеше да го компостира бидејќи беше измешано со полиестер, а не можеше да го користи и како крпи за чистење, бидејќи е полипамук – не беше апсорбирачко. И, додаде таа, „Не сакам да го ставам во колекција за рециклирање текстил бидејќи веројатноста е дека ќе биде испратен во странство или согорен, а не рециклиран.“ Ворд ги квалификуваше своите тврдења со линкови до реномирани извори – како докторант по одржлива мода, таа е добро информирана за вакви прашања.
Огромниот дел од облеката „вратена“ во продавниците за мода за рециклирање беше уништена, напуштена или испратена во странство.
„Единствената акција што можам лично да ја преземам“, продолжи таа, „е да ја ставам во мојот општ контејнер за отпадоци. Не сакам да го правам ова, бидејќи во Шефилд целиот општ отпад се согорува како „обновување на енергија“. Ова не е одржлива опција бидејќи ваквите процеси се покажаа како подеднакво штетни за локалното загадување на воздухот како и согорувањето јаглен.“ Значи, заклучи таа, „бидејќи ‘Sainsbury’s’ е одговорен за дизајнирање и производство на овој производ, донесувајќи одлуки за употреба на полипамук без оглед на тоа што може да се направи откако ќе го достигне крајот на својот век на траење, решив да ви го вратам. Навистина би сакала да чујам што ќе одлучите да направите со него.“
Одговорот на „Sainsbury’s“, испратен од нивната извршна канцеларија, беше „глупава измама“, вели Ворд, и се читаше како да е „исечен и залепен од образец за жалби“. (Пример фраза: „’Sainsbury’s’ секогаш ги поздравува повратните информации од клиентите.“) Но, кога го сподели својот протест со своите 20.000 следбеници на Инстаграм, убедливото одобрување – „Брилијантно!“ „Ве молам, поставете го вашиот образец“ – ја мотивираше да започне кампања: #TakeItBack.
Таа создаде прилагодливо, намерно неборбено писмо („Ако сте конфронтирачки, тоа нема да доведе никаде“, вели таа) и ги охрабри своите следбеници да ја вратат својата мртва облека на брендовите.
„Тоа е охрабрувачка акција. Јас си ја враќав контролата како потрошувач“, вели таа.
Се приклучив на кампањата #TakeItBack на Ворд, испраќајќи ги истрошените училишни хулахопки на мојата ќерка до извршниот директор на „Marks & Spencer“, Стјуарт Мачин. На раководителите на „Uniqlo“ и „H&M“ во Велика Британија им испратив оштетени маички од мешавина од полиестер на моите деца, а на извршниот директор на „French Connection“, моја сива, деформирана маица, која е толку истрошена што е проѕирна, а сето тоа придружено со верзија од писмото на Ворд. Знам дека сите се примени, бидејќи ги следев, по совет на Ворд; слично, прво сè исправ. „M&S“ беше првиот што одговори, потсетувајќи ме на својата „програма за одржливост водечка во индустријата“, План А и нејзината шема за враќање. „Uniqlo“ испрати писмо со кое потврди дека го примило моето и дека „ќе одговори што е можно поскоро“. Сè уште не добив одговор од „H&M“ и „French Connection“.
Ворд препорачува да се контактираат доколку не одговорат на клучните прашања: „Што би предложиле да направам со овој предмет?“ и „Што всушност правите во врска со овој проблем?“ Таа не е сигурна колку луѓе се приклучиле на нејзината кампања, иако засега не очекува голем број: „Знам дека им проповедам на оние што се преобратиле“.
Можеби се прашувате: зошто да не ја донирате вашата непотребна облека и друг текстил во добротворна продавница? Текстилот што е на крајот од својот животен век со години е вреден извор на приход за добротворните организации. Трговците со парчиња облека ги купуваат по тежина и ги продаваат за да се рециклираат во полнење, ќебиња, марамчиња итн. Но, многу добротворни продавници во Велика Британија сега „мораат да трошат пари за да се ослободат од отпаден текстил“, вели Дон Дангејт, независен консултант кој советува добротворни организации за рециклирање текстил. Всушност, протестот на Ворд беше инспириран од знак во нејзината локална добротворна продавница со кој се бара од клиентите да фрлат „оштетени, искинати или истрошени предмети“ во корпата, „бидејќи цената на отстранувањето е многу висока“.
Растечката планина од парчиња облека особено ги погодува независните добротворни продавници и малите синџири, на кои им недостасуваат количините на донации од поголемите синџири за да ги намамат колекционерите на текстил да го земат својот отпад (тие се главно заинтересирани за предмети за повеќекратна употреба за извоз).
„Не можеме да си дозволиме да го вознемируваме нашиот трговец со крпи. Ако престанат да доаѓаат, нашите магацини ќе станат кошмар за здравјето и безбедноста и не можеме да прифатиме повеќе донации“, вели Ема Кинг од добротворните продавници „Вестон Хоспискеар“ со седиште во Сомерсет.
Кинг се смета себеси за „среќна“ – тие сè уште добиваат пари за нивниот непродаден текстил: „Пред десет години, сепак, добивавме 65 пени за килограм. Сега е само 10 пени.“ Тие се обидуваат да го продадат својот отпад во продавниците, рекламирајќи го како проекти за рециклирање и занаетчиска ткаенина. Повеќе оддалечени продавници во Корнвол и Девон мора да го возат својот отпад од облека низ целата земја, вели таа, „бидејќи не е финансиски одржливо за трговците да возат до нив“; многу продавници сега се принудени да одбијат донации.
Мојата локална независна добротворна продавница, „Second Life“ во Источен Сасекс, се најде во „кризна ситуација“, вели менаџерката Наоми Фитидис. Во декември, трговецот со крпи престана да доаѓа, жалејќи се дека добива премногу облека на крајот од животниот век (продавницата го донирала најдобриот непродаден текстил на локални добротворни организации за бездомници, спасени животни и семејства во нужда).
„Бидејќи работникот со крпи го чини да рециклира отпад, тие сакаа и добри работи. А ние дури и не добивавме надомест за тоа – само за да го извадиме од продавницата“, вели Фитидис.
Но, тимот се чувствуваше непријатно што нивната непродадена облека одеше во Гана, а нивниот отпад во Пакистан, глобален центар за рециклирање текстил (тоа е стандардна практика, патем – добротворната организација за еколошки акции „Wrap“ известува дека од 469.000 тони употребуван текстил што поминале низ сортирачи и сортирачи во Велика Британија во 2022 година, 425.000 тони биле извезени. Па наместо тоа, тие неволно одлучија отпадот да се согорува локално (со одредена цена) и да продолжат да донираат локално, со што ќе избегнат „колонијализам на отпад“.
„Депресивно е. Да се направи вистинскиот избор е толку тешко“, вели Фитидис.
„Second Life“ сега ги замолува клиентите да не донираат извалкана или оштетена облека: „Сакавме да кажеме да на тоа, но е премногу.“
Кризата се случува и низводно. За да разбереме зошто текстилот на крајот од животниот век претставува таков проблем, треба да ги разгледаме индустриите што се справуваат со него – собирачите, сортирачите и рециклаторите.
Секторот се соочува со „делумен колапс“, според претстојниот извештај на „Wrap“, кој ексклузивно го виде „Гардијан“.
„Не секој ќе го преживее тоа“, ми вели вишиот специјалист за текстил на „Wrap“, Кристина Сабаидук. „Wrap“ откри дека истрошениот текстил во Велика Британија ги чини собирачите и сортирачите 88 милиони фунти годишно за собирање и обработка – не е ни чудо што не го сакаат. Со оглед на овој финансиски товар, Сабаидук предвидува дека „текстилните банки во нашите населби ќе исчезнат, а продавниците за добротворни организации повеќе нема да примаат донации; добротворните организации ќе мора да плаќаат за согорување на [отпадот], а ние ќе фрламе работи во корпата за отпадоци, дури и ако не сакаме.“ Губењето на приходите ќе биде фатално за некои бизниси, додава таа.
Многумина веруваат дека виновникот е брзата мода. Извештајот на „Wrap“ од 2024 година објасни дека „заситеноста со брза мода со низок квалитет“ значи дека продавниците за добротворни цели продаваат помалку употребувана облека и затоа испраќаат повеќе до трговците со облека. Нискиот квалитет „резултира со помал приход за секторите за повторна употреба и рециклирање“, што доведува до зголемување на преселбата – т.е. едноставно не вреди да се мачиме тука. Различни менаџери на продавници ми велат дека брзата мода не се продава добро за нив затоа што брзо застарува и не се троши добро со текот на времето (според Европската комисија, 50% од облеката се фрла поради лупење и бледеење на бојата). Во „Second Life“, волонтерите расчистуваат приближно 250 кг. непродадена облека на секои две недели – и тоа е само една мала продавница.
