Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Победата на младите од Македонија на интернационални натпревари, во која било категорија, секогаш изнудува пофалби и радост во јавноста, која очајно чека добра вест да излезе од земјата. И властите ја споделуваат гордоста и среќата на ваквите победи, не губејќи прилика секогаш да се сликаат со победниците. Но, она што не го споделуваат се бирократските пречки низ кои младите минуваат од моментот кога ќе се пријават на меѓународните натпревари, па до самото учество.
Средношколецот Војо Митревски од Ресен заедно со уште пет свои врсници годинава ја претставуваа Македонија на Меѓународната Олимпијада по физика. Тој напорно се подготвувал секој ден за да ја претстави државата во најдобро светло. Но, од самиот почеток го чувствувал и притисокот дали ќе најде пари со кои би можел да плати авионски билет кој чини над 1000 евра и партиципација која чини до 500 евра. За подготовка, пак, се задолжени професорите од Природно-математичкиот факултет во Скопје.
„За подготвување за Олимпијадата доаѓав од Ресен. Ако беше за подолг период останував во Скопје, но на мој трошок. Никој не ми покриваше. Училиштето покрива само за патување за учество на натпревари што се во државава, односно на различно место од Ресен“, раскажува Митревски.
За Министерството за образование и наука е препорачливо учениците да се натпреваруваат на меѓународни натпревари, но трошоците не ги покрива, и тоа најчесто останува на товар на родителите на учениците, бидејќи Сојузите немаат пари, вели професорот Ламбе Барандовски од Сојузот на физичари.
Годинава тие успеаја да ги соберат парите за учениците кои ќе учествуваат на Меѓународната Јуниорска Олимпијада по природни науки во Боцвана. Во пресрет излегоа хумани граѓани кои преку онлајн акција донираа средства, а се приклучија и Агенцијата за млади и спорт и Фондот за иновации и технологии. Но, тоа не е трајно решение, оценува Барандовски.
ФОТО: Сојуз на физичари на Македонија
Според Правилникот на Агенцијата на млади и спорт, талентираните ученици чии родители земаат просечна плата имаат право на помошни средства, но тоа се однесува само за младите од 15-29 години. Но, двајца од учениците се на помала возраст и не се подобни да ги земаат тие средства.
„Кога ќе се формира тимот, за жал, наместо да се разговара за подготовки, за некака стратегија за настап таму, за учениците да бидат фокусирани исклучиво на подготовката и што подобро преставување себеси на таа Олимпијада и претставување на нашата држава, прва работа која ние ја дискутираме се финансиите. Вообичаено друштвата ги повикуваат родителите и им се соопштува дека друштвата немаат како да ги обезбедат средствата и дека мора да се снајдеме и да ги обезбедиме тие средства“, објаснува Барандовски.
Вели, интересно е што земји како Бангладеш, кои се далеку под македонскиот стандард, целосно си ги покриваат трошоците за учество, а Македонија не успева. Некогаш биле приморани од организаторите на Олимпијадите да побараат ослободување од плаќање на партиципација. Но, тоа не успевало секогаш.
Учеството на натпревари е важно за младите. Тоа им дава шанса да видат каде се тие во однос на своите соученици од светот, да осознаат нови техники на спремање и секако, да создадат доживотни пријателства, смета средношколецот Иван Јовановски од скопската гимназија „Јахја Кемал“, кој исто така учествуваше на Олимпијадата по физика.
„Натпреварите освен натпреварување во решавање задачи, правење експеримент, претставуваат и настан во кој се запознаваме со деца од целиот свет. Разменуваме начини на размислување, начини на спремање, создаваме нови пријателства. А во врска со тоа какви сме ние во споредба со нив, како што викаат резултатите, се уште не сме на нивно ниво. Тоа можеби се должи на начинот на нивното спремање“, забележува Јовановски.
Вели дека има среќа што неговото училиште го поттикнува одењето на натпревари и има ментори. Според него, еден сериозен натпреварувач никогаш не престанува да се спрема.
„Веднаш по завршувањето по првата сезона на натпревари, се подготвува за следната“, истакна тој.
Неквалитетните образовни реформи го уназадуваат потенцијалот на учениците
Покрај финансиските бариери, учениците се соочуват и со поголем проблем, а тоа е подготовката за овие натпревари. Професорот Барандовски вели дека дел од изминатите реформи го намалиле квалитетот на образованието.
„За многу од работите за кои се бара знаење на овие Олимпијади кај нас во училиштата не се ни изучуваат и сега ако сакате да испратете некое дете кое нешто таму треба да освои, вие треба да најпрво да го научите, а подоцна да очекувате некаков резултат. Дополнителен проблем е што немаат основно познавање од експериментална работа. Во најголем дел од нашите основни и средни училишта, да не речам во сите, експерименталната работа, односно практичната, е доведена на минимум, или ја нема“, заклучи тој.
Со ова се согласува и Митревски од Ресен, кој потврди дека најголем дел од материјата што ја учат на училиште е само теорија, додека пракса речиси и да нема.
„Учам најголем дел теорија само. За експериментите за Олимпијадата се спремав само еден месец на ПМФ. Затоа и сме послаби на натпревари со експерименти“, вели тој.
Подготвеноста на македонските ученици, Барандовски ја опиша користејќи спортски жаргон.
„Ќе се обидам да направам една паралела – вие имате атлетичар кој на 4-5 месеци пред трка на која треба да учествува и Усеин Болт, има две скршени нозе. Вие треба да го подготвите за тие 4 месеци, прво да му заздрават нозете, а после да се врати во форма и да истрча респектибилна трка во која трчаат некои од најдобрите светски атлетичари“.
Наставниците да имаат поголема слобода за креирање на часот
Заврши големиот одмор, учениците од основното училиште „Кирил Пејчиновиќ“ во Скопје брзаат кон своите училници. Наставничката по физика Валентина Мишкова-Кенкова се подготвува за новиот ден. На своите ученици сака да им покаже експеримент, но на полиците од нејзиниот кабинет има само дотраени инструменти – стари повеќе од 40 години.
„Практичната настава е невозможна да се изведува на редовните часови“, смета таа.
„Децата доста сакаат експеримент, но ние немаме услови за такво нешто. Како ја изведуваме практичната настава – се снаоѓаме како што знаеме и умееме. Ако децата имаат дома нешто што може да се донесе на училиштето и тоа да се направи, го користиме и им е интересно. Носат, прават, сакаат практична настава, но условите се едно, желбите се друго“, вели Мишкова-Кенкова.
Според неа, прва работа што треба да се промени во образовниот систем се наставните програми, односно на наставниците да им се даде слобода самите да си го креираат часот.
„Ако вие ми дадете слобода јас да си го креирам часот, јас ќе направам прекрасен час, но мене таа слобода не ми е дадена, јас морам да одам по програма и да се држам по програмата, каде во некои теми немам ни еден час за вежби, или да имам слобода да им дообјаснам на децата тоа што не им е јасно. За да направам еден експеримент, да имам слобода да трае макар и три часа, но на крај сите деца знаат тоа што сме го правеле и тоа знаење ќе биде трајно. Верувајте, и едно претурање на вода од еден сад во друг сад им е поинтересно отколку да земам и класично да предавам, што не сакам и ретко го применувам, но некогаш сум приморана, затоа што немам ресурси со кои тоа би го објаснила на децата и морам да го објаснам преку збор“, образложи Мишкова-Кенкова.
Барандовски надополнува дека државата мора повеќе да инвестира во образованието – во инфраструктурата, во квалитетни учебници, следејќи ги светските трендови, но и да обезбеди подобар третман на просветните работници.
„Без сето тоа, ние се уште ќе каскаме зад модерниот свет, зад оние држави кон кои сакаме да се приклучиме и во чие друштво би сакале да бидеме“, оценува тој.
МОН сè уште бара законско решение
Од МОН уверуваат дека прават напори да изнајдат законско решение за покривање на трошоците или на дел од нив за учество на меѓународни натпревари и меѓународни научни олимпијади.
„Се надеваме дека во овој проблем ќе биде надминат во скоро време и со гордост ќе ги пречекуваме освојувачите на медали на меѓународните натпревари олимпијади“, стои во одговорот од МОН за Радио МОФ.
Според барањата доставени до министерството, за освоени прво, второ или трето место на меѓународен натпревар од областа на математиката и природните науки, минатата учебна година само еден ученик и еден ментор од основните училишта во Република Македонија имаат добиено средства во висина од 50% од просечната плата исплатена во земјата.
„Според законските прописи, за освоено прво место се доделуваат 50% од просечната плата, за второ место 40% од просечната плата и за трето место 30% од просечната плата, односно се исплатени 11.404,00 денари за прво место (се пресметува на месецот пред освоената награда), за второ место 9.069,00 денари и за трето место 6.802,00 денари“, појаснуваат од МОН.
Па така,за освоено место на меѓународна олимпијата, лани се доделени средства на 3 ученика и 2 ментори за освоено 3 место. Тие се наградени со 8.000,00 денари во текот на 12 месеци. За освоено место на меѓународен натпревар, пак, наградени се 16 ученици и 12 ментори и за нив од Буџетот на МОН се издвоени вкупно 251.928,00 денари или 145.300,00 денари за учениците и 106.628 за менторите.
Емилија Петреска
***Оваа содржина првично беше објавена во емисијата „Мегафон: Системски маани на образованието – учиме 11, а знаеме како за 7 години“
-
Shteti pëlqen kur të rinjtë fitojnë shpërblime nëpër gara, por nuk jep para për përgatitjen e tyre
30/11/2018- LAJME, ARSIM
Fitorja e të rinjve nga Maqedonia në gara internacionale, në cilën do kategori, çdo herë rezulton me lavdërime dhe gëzim tek qytetarët, të cilët me dëshpërim presin lajm i mirë të dalë nga vendi jonë. Edhe qeveritarët e ndanë krenarinë dhe gëzimin për fitoret e këtilla, duke mos humbur rastin çdo herë të fotografohen me fituesit. Por, atë që nuk e ndajnë, janë pengesat burokratike nëpër të cilat kalojnë të rinjtë që nga momenti kur do të paraqiten në gara ndërkombëtare, dhe deri në vetë pjesëmarrjen.
Nxënësi i shkollës së mesme Vojo Mitrevski nga Resnja së bashku me pesë moshatarë të tij, këtë vit e përfaqësonte Maqedoninë në Olimpiadën Ndërkombëtare për fizikë. Ai me mund është përgatitur çdo ditë për ta përfaqësuar shtetin në mënyrën më të mirë. Por, nga fillimi ka ndjerë edhe presionin nëse do të gjejë para me të cilat do të mund të paguaj biletën për avion e cila kushton mbi 1000 euro dhe participimin i cili kushton deri në 500 euro. Për përgatitje, nga ana tjetër, janë angazhuar profesorët e Fakultetit Matematik – natyror në Shkup.
“Për përgatitje për Olimpiadë vija nga Resnja. Nëse ishte për periudhë më të gjatë kohore qëndroja në Shkup, por me shpenzimet e mia. Askush nuk mi mbulonte. Shkolla mbulon vetëm udhëtimin për pjesëmarrje për garat në shtet, respektivisht vend të ndryshëm nga Resnja”, sqaron Mitrevski.
Për Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës rekomandohet nxënësit të garojnë në gara ndërkombëtare, por shpenzimet nuk i mbulojnë, dhe kjo zakonisht ngel në barë të prindërve të nxënësve, sepse Federatat nuk kanë para, thotë profesori Lambe Barandovski nga Federata e fizikanëve.
Këtë vit ata mundën të mbledhin para për nxënës të cilët do të marrin pjesë në Olimpiadën Ndërkombëtare të Juniorëve për shkenca natyrore në Bocvana. Në ndihmë na dolëm qytetarë human të cilët nëpërmjet onlajn aksionit bënë donacion mjete, ndërsa u bashkëngjit edhe Agjencia për të Rinj dhe Sport dhe Fondi për Inovacione dhe Teknologji. Por kjo nuk është zgjidhje e përhershme, vlerëson Barandovski.
Sipas Rregullores së Agjencisë për të Rinj dhe Sport, nxënësit e talentuar prindërit e të cilëve marrin paga mesatare kanë të drejtë për mjete ndihmëse, por kjo vlen vetëm për të rinjtë të grup moshës prej 15 – 29 vjeç. Por, dy nga nxënësit janë në moshë më të vogël dhe nuk janë të përshtatshëm t’i marrin ato mjete.
“Kur do të formohet ekipi, për fat të keq, në vend të bisedohet për përgatitje, për një lloj strategjie për performim atje, që nxënësit të jenë të fokusuar ekskluzivisht në përgatitje dhe sa më mirë të përfaqësojnë veten në atë Olimpiadë dhe sa më mirë të përfaqësojnë shtetin tonë, puna e parë që ne e diskutojmë janë financat. Zakonisht shoqëritë ju bëjnë thirrje prindërve dhe ju tregojnë se shoqëria nuk ka mënyrë për t’i siguruar mjetet dhe se do të duhet të gjendemi t’i sigurojmë ato mjete”, sqaron Barandovski.
Thotë, është interesante që vende si Bangladeshi, të cilat janë larg standardit maqedonas, tërësisht i mbulojnë shpenzimet për pjesëmarrje, ndërsa Maqedonia nuk ia del. Dikur ishin të detyruar nga organizatorët e Olimpiadës të kërkojnë lirim nga pagesa e participimit. Por, kjo nuk ka pasur çdo here rezultat.
Pjesëmarrja në gara është e rëndësishme për të rinjtë. Kjo ju jep mundësi të shohin ku janë ata në raport me moshatarët e tyre nga bota, të krijojnë teknika të reja për përgatitje dhe sigurisht, të krijojnë miqësi të përjetshme, konsideron nxënësi i shkollës së mesme Ivan Jovanovski nga gjimnazi i Shkupit “Jahja Kemal”, i cili gjithashtu morri pjesë në Olimpiadën e fizikës.
“Garat përveç garave n zgjidhjen e detyrave bërjen e eksperimentit, paraqesin edhe ngjarje ku njoftohemi me fëmijë nga e gjithë bota. Këmbejmë mënyra të mendimit, mënyra të përgatitjes, krijojmë shoqëri të reja. Ndërkaq në lidhje me atë se si jemi në krahasim me ata. siç tregojnë rezultatet, ende nuk jemi në nivelin e tyre. Kjo ndoshta ka të bëjë me mënyrën e përgatitjes së tyre”, sqaron Jovanovski.
Thotë se ka fat që shkolla e tij e inkurajon shkuarjen në gara dhe ka mentorë. Sipas tij, një garues serioz asnjëherë nuk pushon së përgatituri.
“Menjëherë pas përfundimit të sezonit të parë të garave, përgatitet për të ardhmen”, thotë ai.
Reformat arsimore jo cilësore e çojnë në regres potencialin e nxënësve
Përpos barrierave financiare, nxënësit përballen edhe me problem më të madh, ndërsa kjo është përgatitja për këto gara. Profesori Barandovski thotë se pjesë e reformave të kaluara e kanë reduktuar cilësinë e arsimit.
“Për shumë punë për të cilat kërkohet dije në këto Olimpiada tek ne në shkollat as që mësohet dhe tan nëse doni të dërgoni ndonjë fëmijë që duhet të fitojë diçka atje, ju duhet fillimisht ta mësoni, dhe më pas të prisni një rezultat. Problem plotësues paraqet ajo që nuk kanë njohuri themelore për punë eksperimetale. Në pjesën më të madhe të shkollave tona fillore dhe të mesme, të mos them në të gjitha, puna eksperimentale, respektivisht praktike, është në minimum, ose nuk ekziston”, përfundon ai.
Me këtë pajtohet edhe Mitrevski nga Resnja, i cili konfirmoi se pjesa më e madhe e materies që e mësojnë në shkollë është vetëm teori, ndërsa praktikë pothuajse nuk ka.
“Mësoj vetëm pjesën më të madhe të teorisë. Për eksperimentet për Olimpiadë përgatitesha vetëm një muaj në FMN. Prandaj edhe jemi më të dobët në gara me eksperimente”, thotë ai.
Përgatitjen e nxënësve maqedonas, Barandovski e përshkroi duke përdorur zhargon sportiv.
“Do të përpiqem të bëj një paralele – ju keni atlet i cili edhe në 4 – 5 muaj para garës në të cilën duhet të marrë pjesë edhe Usein Bolt, ka dy këmbë të thyera. Ju duhet ta përgatisni për këto 4 muaj, fillimisht t’i shërohen këmbët, dhe më pas ta kthehet në formë dhe të vrapojë garë repsektabile në të cilën vrapojnë disa nga atletët më të mirë botërore.
Mësimdhënësit të kenë liri më të madhe për krijimin e orës
Përfundoi pushimi i madh, nxënësit e shkollës fillore “Kirill Pejçinoviq” në Shkup shpejtojnë të shkojnë në klasat e tyre. Mësimdhënësja e fizikës Valentina Mishkova – Kenkova përgatitet për ditën e re. Nxënësve të saj dëshiron tu tregojë një eksperiment, por në raftet e kabinetit të saj ka vetëm instrumente të vjetra – më të vjetra se 40 vjet.
“Mësimi praktik është i pamundur të realizohet në orë të rregullta”, konsideron ajo.
“Fëmijët i pëlqejnë shumë eksperimentet, por ne nuk kemi kushte për këtë gjë. Si të realizojmë mësim praktik – gjendemi siç dimë. Nëse fëmijët në shtëpi kanë diçka që mund ta sjellin në shkollë edhe këtë e bëjmë, e përdorim dhe ju duket interesante. Sjellin, bëjnë, duan mësim praktik, por kushtet janë një gjë, dëshirat gjë tjetër”, thotë Mishkova – Kenkova.
Sipas saj, puna e parë që duhet të ndryshohet në sistemin arsimor janë programet arsimore, respektivisht mësimdhënësve tu jepet liri vetë të krijojnë orën.
“Nëse ju më jepni liri unë të krijoj orën, unë do të bëj orë të shkëlqyer, por mua nuk më jepet kjo liri, unë duhet të respektoj programin dhe punoj sipas programit, ku në disa tema nuk kam asnjë orë për ushtrime, ose të kem liri tu sqaroj fëmijëve atë që nuk e kanë të qartë. Në mënyrë që të bëj një eksperiment, të kem liri të zgjatë të paktën tre orë, por në fund fëmijët të dinë atë që e kemi bërë edhe kjo dije do t’ju zgjatë përgjithmonë. Më besoni, edhe një derdhje e ujit nga një enë në tjetrën ju duket më interesante sesa të merrem me orë klasike, që nuk e dëshiroj dhe rrallë e zbatoj, por ndonjëherë lodhem, sepse nuk kam resurse me të cilat do tu kisha sqaruar fëmijëve dhe duhet ta sqaroj nëpërmjet fjalës”, sqaroi Mishkova – Kenkova.
Barandovski plotëson se shteti duhet të investojë më tepër në arsim – në infrastrukturë, në libra shkollor cilësor, duke i ndjekur trendët botërore, por edhe të sigurojë trajtim më të mirë për punëtorët arsimor.
“Pa gjithë këtë, ne ende do të jemi shumë prapa botës moderne, mbrapa atyre shteteve drejt të cilave duhet të bashkohemi dhe në shoqërinë e të cilave duam të jemi”, vlerëson ai.
Nga MASH na bindin se bëjnë përpjekje të gjejnë zgjidhje ligjore për mbulimin e shpenzimeve ose një pjesë e tyre për pjesëmarrje në gara ndërkombëtare dhe olimpiada shkencore ndërkombëtare.
“Shpresojmë se ky problem do të tejkalohet sa më parë dhe me krenari do ti presim fituesit e medaljeve të garave ndërkombëtare olimpike” qëndron në përgjigjen e MASH për Radio MOF.
Sipas kërkesave të paraqitura në ministri, për vend të parë të fituar, të dytë dhe të tretë, në gara ndërkombëtare, nga fusha e matematikës dhe shkencave natyrore, vitin e kaluar shkollor vetëm një nxënës dhe një mentor i shkollave fillore në Republikën e Maqedonisë kanë fituar mjete në lartësi prej 50% nga paga mesatare e paguar në vend.
“Sipas dispozitave ligjore, për vend të parë të fituar ndahen 50% e pagës mesatare, për vend të dytë 40% e pagës mesatare dhe për vend të tretë 30% e pagës mesatare, respektivisht janë paguar 11.404,00 denarë për vend të parë (përllogaritet në muaj para shpërblimit të fituar), për vend të dytë 9.069.00 denatë dhe për vend të tretë 6.802.00 denarë” sqarojnë nga MASH.
Kështu, për vend të fituar në olimpiadë ndërkombëtare, vjet janë ndarë mjete për 3 nxënës dhe 2 mentorë për vendin e tretë të fituar. Ata janë shpërblyer me 8.000.00 denarë gjatë 12 muajve. Për vend të fituar në garë ndërkombëtare, nga ana tjetër, janë shpërblyer 16 nxënës dhe 12 mentor edhe për ta nga Buxheti i MASH janë akorduar 251.928.00 denarë për Federatën e fizikanëve ose 145.300.00 denarë për nxënësit dhe 106.628 për mentorët.
Emilija Petreska
*** Kjo përmbajtje fillimisht është publikuar në emisionin “Megafon: Mana sistemore të arsimit – mësojmë 11, ndërsa sime si për 7 vjet”