-
Вербалното и психичкото сексуално насилство се секојдневие на просечната македонска жена, велат организациите кои се бават со родово-базирано насилство. Иако многу жени биле предмет на сексуална злоупотреба, тоа не го пријавуваат, бидејќи немаат доверба во институциите и не веруваат дека некој ќе реагира.
На улиците, во јавниот простор и во институциите низ Скопје, жените често се изложени на сексуални напади, покажува истражување на непрофитната истажувачка „Реактор“, но и искуства од секојдневието.
„Многупати се случувало да си доаѓам од факултет попладне и пред студентскиот дом да се појави некој кој ми дофрла вулгарни зборови и ми ги покажува гениталиите. Имав среќа што во неколку наврати останувало само на тоа. Моја пријателка имала полошо искуство, пред неа застанал човек кој почнал да се соблекува“, раскажува студентката П.Е, која живеела во домот „Стив Наумов“.
Таа вели дека ваквите случаи често остануваат непријавени, но кога студентките се жалат, никој не им помага.
„Мојата пријателка исплашена се заканила дека ќе викне полиција, па напаѓачот се исплашил и побегнал. Тоа се случило во близина на сендвичарницата, во дворот на студентскиот. Неретко се случувало да излезам на тераса навечер и да се појави непознат човек кој од долу дофрла погрдни и срамни зборови. За сето ова неколкупати се обраќав до портирницата на студентскиот, сметајќи дека чуварите би требало да направат нешто. Но, залудно. Полиција кај нас се вика само ако се случи некоја потешка кражба или се случи тепачка“, вели соговорничката на Радио МОФ.
Насилството врз жените на јавни места е тема која добива многу малку внимание во дискусиите за родово-базираното насилство во земјава, смета Дамјан Здравев од непрофитната истражувачка организација „Реактор“. Тој вели дека отсуствува јавната свест за осетливоста и важноста на оваа тема, а нема ни јасни механизми за делување и поддршка на лицата кои претрпеле ваков вид насилство.
Здравев е еден од истражувачите во „Реактор“ кои работеле на Истражувањето на опсегот на родово-базираното насилство на јавните места во Скопје. Истражувањето покажало дека речиси кај една од пет жени постои веројатност да стане жртва на сексуално насилство.
„Податоците се навистина алармантни и укажуваат дека жените имаат тенденција да го избегнуваат користењето на одредени јавни простори. Повеќето од жените (над 70%) се плашат да одат навечер на места каде што има луѓе, над 60% се плашат да излегуваат сами ноќе, дури 37% се плашат да излегуваат сами и преку ден, во најголемиот број од случаите потенцирајќи го проблемот со слабото осветлување“, сугерира Здравев.
Според него, сето тоа влијае врз мобилноста на жените и нивното право апсолутно да ги користат јавните простори во кое било време и сами.
„Овој страв е дополнително генериран како резултат на сензационалистичкото известување за брутални случаи на насилство од страна на медиумите, лични искуства со насилни напади и општото чувство на ранливост.Ограничувањето на сопственото движење и воздржувањето, во недостаток на соодветна институционална заштита, се користат како начин и механизам за самоодбрана“, додава тој и појаснува дека Реактор ја промовирале и веб страната www.reagirajbidibezbedna.mk, со цел да ги мапираат „опасните“ места и да се овозможат дискретен простор за пријавување на насилството.
Според познаавачите, овој проблем е толку вкоренет во нашето секојдневие, што е речиси прифатлив меѓу жените.
„Вербалното насилство е прифатено како еден вид често непријатно однесување кое се игнорира, а понекогаш дури и го оправдуваат со однесувањето, изгледот или облеката на жената, кои според нив провоцираат насилство“, вели Фросина Ивановска од Кризен центар „Надеж“.
Слично е и размислувањето на Здравев.
„Поради тоа што редовно се предмет на најраспространетите форми на родово- базирано насилство (зјапање, свиркање, сексуални коментари), многу жени го прифаќаат ваквиот тип на насилство како неизбежен дел при користењето на јавните места“, вели.
Неговото тврдење го поткрепуваат и резултатите од истражувањето во Скопје: една четвртина од испитаничките (24,9%) се изјасниле дека е веројатно да бидат нападнати додека чекаат или додека користат јавен превоз, дури 57% сметаат дека е веројатно да бидат нападнати или вознемирувани додека шетаат во парк, природа или по кејот на Вардар. Патиштата, улиците и паркинзите исто така се сметаат за небезбедни, па така 46,2% од испитаничките сметаат дека е веројатно да бидат нападнати на овие места, а една од четири смета дека тоа е многу веројатно.
Многу често полицијата не посветува соодветно внимание и помош на вакви случаи, велат истражувачите, дури понекогаш и ја обвинува самата жена жртва за давање повод на акт кој алудира на сексуално вознемирување.
Бројот на жени што пријавуваат ваква форма на насилство е мал, покажало истражувањето на Реактор. Од здруженијата велат дека жените се двоумат дали да пријават насилство поради срам од осуда, стигматизирање и немање доверба во институциите.
Ивановска додава дека во Македонија не постојат специјализирани услуги за различните форми на насилство врз жените.
„Постоечките ресурси и услуги се однесуваат доминантно на жртви на семејно насилство, а останатите видови на насилство врз жената, особено сексуалното насилство се практично изоставени. Стандардите на Советот на Европа предвидуваат дека постоење на Кризни центри за помош на жртви на силување, минимум еден на 200 000 жени и Центри за жртви на сексуално насилство, минимум еден на 400 000 жени“, вели Ивановска.
Стефанија Тенекеџиева
-
Hedhje fjalë, prekje, shfaqja e gjenitaleve – femrat nuk e paraqesin këtë lloj dhunë seksuale
Dhuna seksuale verbale dhe psikike janë përditshmëri e femrës së rëndomtë maqedonase, thonë organizatat të cilat merren me dhunën në baza gjinore. Edhe pse shumë femra kanë qenë lëndë e abuzimit seksual, të njëjtin nuk e paraqesin, për shkak se nuk kanë besim në institucionet dhe nuk besojnë se dikush do të reagojë.
Në rrugë, në sektorin publik dhe në institucionet e Shkupit, femrat shpesh janë të ekspozuara në sulme seksuale, tregon hulumtimi i shoqatës jo fitimprurëse hulumtuese “Reaktor”, por edhe përvojat e përditshmërisë.
“ Shpesh herë ka ndodhur të kthehem nga fakulteti pas dite dhe para konviktit të studentëve të paraqitet ndonjë më hedh fjalë vulgare dhe mi tregon gjenitalet. Kisha fat që disa herë kjo ishte e gjitha. Mikja ime ka pasur përvojë më të keqe, para saj ka qëndruar njeri i cili ka filluar të heqë teshat” tregon studentja P.E, e cila jetoj në konviktin “Shën Naum”.
Ajo thotë se rastet e tilla shpesh ngelin të pa paraqitura, por kur studentet ankohen, askush nuk ju ndihmon.
“Mikja ime e shqetësuar është kërcënuar se do të thërrasë policinë, dhe sulmuesi është frikësuar dhe ka ikur. Kjo ka ndodhur në afërsi të kishkut për hamburgerë , në oborrin e konviktit. Jo rrallë ndodh të dal në ballkon në mbrëmje dhe të paraqitet njeri i pa njohur i cili nga poshtë hedh fjalë të ndyra dhe të turpshme. Për të gjithë këtë disa herë u drejtova te porteria e konviktit , duke menduar se rojtari duhet të ndërmarrë diçka. Por, më kot. Policia tek ne thërrite vetëm nëse nuk ndodh ndonjë vjedhje më e rëndë ose nëse ndodh ndonjë rrahje” thotë bashkë folësja e Radio MOF.
Dhuna mbi femrën në vende publike është temë e cila zë shumë pak vëmendje në diskutimet në lidhje me dhunën në baza gjinore në shtet, konsideron Damjan Zdravev nga organizata hulumtuese jo fitimprurëse “Reaktor”. Ai thotë se mungon vetëdija publike për ndjeshmërinë dhe rëndësinë e kësaj teme, ndërsa nuk ka as mekanizma të qarta për veprim dhe mbështetje të personave të cilët kanë pësuar formë të tillë të dhunës.
Zdravev është një nga hulumtuesit e “Reaktor” të cilët kanë punuar në Hulumtimin e përfshirjes bazuar në dhunën gjinore në vendet publike në Shkup. Hulumtimi ka treguar se pothuajse te një në pesë femra ekziston mundësia të bëhet viktimë e dhunës seksuale.
“Të dhënat janë vërtet alarmante dhe sugjerojnë se femrat kanë tendencë të evitojnë shfrytëzimin e hapësirave publike të caktuara. Shumica e fermave (mbi 70%) janë të frikësuara të ecin në mbrëmje në vende ku ka njerëz, mbi 60% kanë frikë të dalin natën vetë, madje 37% kanë frikë të dalin vetë edhe gjatë ditës. në numër më të madh të rasteve theksojnë problemin me ndriçimin e dobët”, thotë Zdravev.
Sipas tij, e gjithë kjo ndikon mbi mobilitetin e femrave dhe të drejtën e tyre absolute ti shfrytëzojnë hapësirat publike në cilën do kohë dhe vetë.
“Kjo frikë në mënyrë plotësuese gjenerohet si rezultat i njoftimit sensacional për raste brutale të dhunës nga mediat, përvojat personale me sulme të dhunshme dhe ndjenjën e përgjithshme të brishtësisë. Kufizimi i lëvizjes personale dhe përmbajtja, në mungesë të mbrojtjes përkatëse institucionale, shfrytëzohen si mënyrë dhe mekanizëm për vetëmbrojtje”, shton ai dhe sqaron se Reaktor e promovon edhe ueb faqen www.reagirajbidibezbedna.mk, me qëllim ti regjistrojnë vendet e “rrezikshme” dhe të mundësojnë hapësirë diskrete për paraqitjen e dhunës.
Sipas ekspertëve, ky problem është aq i rrënjosur në jetën tonë të përditshme, sa që pothuajse pranohet nga femrat.
“Dhuna verbale pranohet si një lloj sjellje shpesh e pa pëlqyeshme e cila injorohet , ndërsa ndonjëherë madje edhe arsyetohet me sjelljen, pamjen ose veshjen e femrës, të cilat sipas tyre provokojnë dhunën”, thotë Frosina Ivanovska nga Qendra e Krizës “Nadezh”.
I ngjashëm është edhe mendimi i Zdravev.
“Për shkak të asaj se rregullisht janë subjekt i formave më të përhapura të dhunës në bazë gjinore (ngulje e syve, fishkëllima, komente seksuale), shumë femra e pranojnë këtë lloj të dhunës si pjesë të paevitueshme gjatë përdorimit të vendeve publike”, tha ai.
Pohimin e tij e përforcojnë edhe rezultatet nga hulumtimi në Shkup: një e katërta e të anketuarave (24.9%) u prononcuan se ka gjasa të sulmohet, deri sa presin ose përdorur transportin publik, 57% mendojnë se ka gjasa të sulmohen ose ngacmohen duke ecur në park, në natyrë apo për rreth Vardarit. Rrugët dhe parkingjet gjithashtu konsiderohen të pasigurta, kështu 46.2% e të anketuarave mendojnë se ka gjasa të sulmohen në këto vende dhe një në katër mendon se kjo është shumë e mundshme.
Shumë shpesh policia nuk kushton vëmendjen e duhur dhe ndihmën e duhur për raste të tilla, thonë studiuesit, ndonjëherë edhe e fajësojnë femrën sepse ka dhënë shkak për një akt i cili aludon në shqetësim seksual.
Numri i femrave që raportojnë formë të tillë të dhunës është i vogël, tregoi hulumtimi i Reaktor. Nga shoqatat thonë se femrat hamenden nëse duhet të raportojnë dhunën për shkak të turpit nga gjykimi, stigmatizimi dhe mungesa e besimit në institucionet.
Ivanovska shtoi se në Maqedoni nuk ka shërbime të specializuara për forma të ndryshme të dhunës ndaj femrave.
“Burimet ekzistuese dhe shërbimet kanë të bëjnë kryesisht me viktimat e dhunës familjare, ndërsa llojet tjera të dhunës mbi femrat, në veçanti dhuna seksuale praktikisht janë të lëna anash. Standardet e Këshillit të Evropës parashikojnë se ekzistenca e Qendrave të Krizës për të Ndihmuar Viktimat e përdhunimit, të paktën një në 200.000 femra dhe Qendra për Viktimat e Dhunës Seksuale, të paktën një në 400.000 femra “, tha Ivanovski.
S.T.
Дофрлања, допири, покажување гениталии – жените не го пријавуваат ваквото сексуално насилство
