Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip”
-
Владата ја усвои Националната стратегија за млади 2016-2025 година, иако се уште нема утврден буџет за нејзиното спроведување и акциски план за годината која веќе започна.
Ова е втора стратегија за млади и нејзиното креирање треба да ги отслика потребите на младите како и да ги интегрира во центарот на политичкиот, социјалниот, економскиот
и културниот живот во земјата.Според Агенцијата за млади и спорт, креирањето на овој документ е резултат на работни групи во кои биле вклучени учесници-претставници на невладини организации, институции и млади луѓе кои заеднички дискутирале за деветте приоритетни области содржани во стратегијата: младинско учество, локална младинска работа, младинско информирање, вработување, образование, култура, спорт, здравје и квалитет на живеење.
„Процесот на изработка на оваа стратегија која ќе придонесе за подобрување на состојбата на младите во рамки на деветте области, беше еден од најинклузивните и транспарентни процеси со учество на преку 500 заинтересирани претставници од засегнатите страни во младинскиот сектор“, велат од Агенцијата.
Сепак, дел од младинските организации пак кои ги контактиравме сметаат дека процесот иако бил отворен и инклузивен, не бил до крај транспарентен. Според организацијата „Реактор“, Агенцијата за млади и спорт, како носечка институција во процесот, немала еднаков третман кон сите организации и поединци кои беа вклучени во процесот.
„Содржината на стратегијата во добар дел ги отсликува потебите на младите, но недостигаат два клучни елементи: акциски план за спроведување и буџет. Без утврдена динамика на спроведување, со дефинирани мерки, активности и носители, како и буџет за нивна реализација, стратегијата не може да почне доследно да се спроведува, ниту пак може да се мониторираат и евалуираат ефектите од истата. Имајќи предвид дека креирањето на акцискиот план и буџетот се најавени за идниот период, без да се наведат прецизни рокови, нереално е да се очекува дека во првата година за која е предвидена стратегијата ќе има реализација на некакви активности“, велат од оваа организација.
ЏЕФ Македонија, која како организација учествувала во процесот на консултации и креирање на документот, изрази голема загриженост околу целокупниот процес и крајниот резултат.
„Уште во првата фаза на консултативни средби баравме документ, зад кој стои механизам за имплементирање на истиот акциски план и соодветен буџет. Документ кој има за задача во следните 10 години да ја подобри и унапреди состојбата на младите на национално ниво, а притоа за истиот не постојат план и средства за негово имплементирање, не е сериозен документ, уште помалку не е документот поради кој граѓанските организации одвоија време и учествуваа во негово креирање. Содржината на текстот не е комплементарна на работата на групите со оглед на тоа дека парафразирањето на текстот суштински има изменето делови, а дополнително некои делови од истата се отфрлени без образложение или барем не некое за кое ние сме иформирани. Ние сметаме дека усвојувањето на уште еден документ, за кој не постои никаква индикација дека би бил имплементиран, претставува подеднакво искуство како и искуството со минатата Национална стратегија за млади 2005-2015, и нема никаква намера да застане позади таков вулгарен про-форма документ“, велат од ЏЕФ Македонија.
Од студентската организација „Излез“ пак сметаат дека една од најпроблематичните работи во усвоената стратегија е што во неа недостигаат суштински делови како предлогот за правење анализа на можностите за воведување сексуално образование како посебен наставен предмет, кој сега е целосно изоставен.
Според Благица Петрова од „Излез“ овие теми отвориле жестока дебата на јавната расправа пред неколку месеци каде претставници на МОН и БРО наеднаш се премислиле за цел 2 од делот „образование“ поврзано со воведување на сеопфатно сексуално образование.
„Меѓутоа она што е најнебулозно е фактот дека стратегијата е усвоена без акцискиот план кој сите заедно го креиравме. На веб страницата на АМС стои дека дополнително ќе се креира акциски план заедно со институциите. Спротивно на ова претставниците на АМС на јавната расправа пред медиумите најавија отворен и транспарентен процес , со вклученост на институциите и граѓанскиот сектор во креирање на оперативниот план односно креирање на детална агенда и буџет за имплементирање на стратегијата. Ова укажува на тоа дека повторно и овој пат граѓанскиот сектор, односно младите, беа само декоратива во процесот за маслосување очи на македонската и меѓународната јавност и институциите. За жал ваквиот арогантен однос на институциите се провлекува во секој можен процес во државава и тоа до сега се покажало во многу наврати. Јас јавно се изземам од одговорноста за креирање на овој документ бидејќи она што е усвоено не е Национална стратегија за млади 2016-2025 во чие креирање активно учествував и немам доверба во институциите во нивните идни заложби за транспарентно имплементирање на истата“, додава Петрова.
Од Националниот младински совет на Македонија велат дека предвидениот процес за изработка на стратегијата бил еден од најинклузивните процеси на изработка на некаков документ на државна институција досега.
„Но од иницијалната идеја и почеток на процесот, до неговата реализација во текот на годината имаше разлика. Можеби актуелната општествено-политичка ситуација во земјава придонесе во определени периоди присуството и интересот за учество на младите во процесот да опадне, што секако влијаеше на процесот на креирање на стратегијата. Но треба да имаме предвид дека доколку чекаме вистински момент за да ги отвориме младинските прашања, тогаш можеби никогаш нема да можеме да ги отвориме. Без разлика на општествени и политички случувања младинските прашања секогаш треба да се на прво место, и ние секогаш мораме да бидеме гласни во застапувањето на истите. Секако мораме да изразиме жалење што не беше прифатена подадената рака од Националниот младински совет на Македонија за партнерство во целиот процес, преку кое креирањето на стратегијата ќе можеше да биде доведено поблиску до секој млад човек“, велат од НМСМ.
Според нив, носењето на било каков стратешки документ кој во себе предвидува низа реформи или активности, без притоа да биде алоциран буџет за имплементација на предвиденото во истиот, само по себе е проблематично.
„Апелираме до институциите што поскоро да се алоцираат средства или во најмала рака да се направи план како ќе бидат алоцирани средства со кои ќе се имплементира стратешкиот документ, и што поскоро да се започне со изработка на акциони планови кои во себе ќе вклучуваат и прецизни механизми за следење и оценување на имплементацијата“, велат од Националниот младински совет на Македонија.
Од Агенцијата за млади и спорт за Радио МОФ велат дека во Националната стратегија за млади нема буџет и акциски план, бидејќи тие чекале прво Владата да го усвои документот.
„Во стратегијата се ставени генерални насоки и спецификации. Од овој месец ќе почнеме да работиме на двегодишниот акциски план, каде ќе биде предвидена и буџетската рамка и детално ќе се разработи предвиденото“, велат од АМС. На прашањето дали веќе се доцни со процесот, со оглед на тоа што годината е веќе во тек, од АМС велат дека нема да има доцнење и се надеваат дека акцискиот план ќе биде сработен брзо, „за два до три месеци“.
Процесот на креирање на втората Национална стратегија за млади ја предводеше Агенцијата за млади и спорт, во соработка со Програмата за развој на Обединети Нации (УНДП).
К.О.
-
Pa Buxhet dhe Plan veprimi u miratua Strategjia Nacionale për të Rinjtë
Qeveria e miratoi Strategjinë Nacionale për të Rinjtë 2016-2025, edhe pse akoma nuk është përcaktuar buxheti për zbatimin e saj dhe plan veprim për vitin i cili tani më filloj.
Kjo është stratëgjia e dytë për të rinjtë dhe përpilimi i saj duhet të reflektojë nevojat e të rinjve si dhe ti integrojë në qendër të jetës politike, social, ekonomike dhe kulturore në vend.Sipas Agjencisë për të Rinj dhe Sport, përpilimi i këtij dokumenti është rezultat i grupeve të punës, në të cilat janë përfshirë pjesëmarrës – përfaqësues të organizatave jo qeveritare, institucione dhe njerëz të rinj të cilët së bashku kanë diskutuar për dy sferat me prioritet, të përfshira në strategji: Pjesëmarrja e të rinjve, puna lokale e të rinjve, informimi i të rinjve, punësimi, arsimi, kultura, sporti, shëndeti dhe cilësia e jetës.
“Procesi i përpilimit të kësaj strategjie e cila do të kontribuojë në përmirësimin e gjendjes të të rinjve në kuadër të nëntë sferave, ishte një nga proceset më inkluzive dhe më transparente me pjesëmarrjen e mbi 500 përfaqësuesve të interesuar të palëve të tanguara në sektorin e të rinjve”, thonë; nga Agjencia.
Megjithatë, nga organizatat e të rinjve të cilat i kontkatuam, janë të mendimit se, edhe pse procesi ka qenë i hapur dhe inkluziv, nuk ka qenë deri në fund transparent. Sipas organizatës “Reaktor”, Agjencia për të Rinj dhe Sport, si institucion bartës i procesit, nuk i ka trajtuar në mënyrë të barabartë të gjitha organizatat dhe individë të cilët kanë qenë të kyçur në proces.
“Përmbajtja e strategjisë në pjesë të mirë i reflekton nevojat e të rinjve, por mungojnë dy element krucial: Plan veprimi për zbatim dhe buxhet. Pa dinamikë të përcaktuar për zbatim, me masa të përkufizuara, aktivitete dhe bartës, si dhe buxhet për realizimin e tyre, strategjia nuk do të mund të zbatohet në mënyrë konsekuente, as që do të mund të monitorohet dhe nuk do të mund të evaluohen efektet e të njëjtës. Duke pasur parasysh se përpilimi i plan veprimit dhe buxhetit janë paralajmëruar për periudhën në vijim, pa u saktësuar afatet, nuk është reale të pritet se gjatë vitit të parë për të cilën është parashikuar strategjia do të ketë realizim të ndonjë aktiviteti”, thonë nga kjo organizatë.
FRE Maqedoni, e cila si organizatë ka marrë pjesë gjatë procesit të konsultimeve dhe përpilimeve të dokumentit , shprehu shqetësim të madh rreth gjithë procesit dhe rezultatit përfundimtar.
“ Që në fazë të parë të takimeve konsultuese kërkuam dokument, mbrapa të cilit qëndron mekanizëm për implementimin e plan veprimit të njëjtë dhe buxhet përkatës. Dokumenti i cili ka për detyrë gjatë 10 viteve në vijim, të përmirësojë dhe avancojë gjendjen e të rinjve në nivel nacional, ndërkaq për të njëjtin nuk ekzistojnë plan dhe mjete për impelmetim, nuk është dokument serioz, aq më pak nuk është dokument për të cilin organizatat qytetare ndanë kohë dhe morën pjesë në përpilimin e tij. Përmbajtja e tekstit nuk është komplementare me punën e grupeve duke pasur parasysh atë se parafrazimi i tekstit në mënyrë esenciale ka ndryshuar pjesë, ndërsa në mënyrë plotësuese disa pjesë nga i njëjti janë hequr pa arsyetim ose të paktën jo me arsyetim për të cilin ne jemi të informuar. Ne konsiderojmë se miratimi edhe i një teksti, për të cilin nuk ekziston asnjë indikacion se do të implementohet, paraqet përvojë të barabartë si edhe përvoja me Strategjinë Nacionale të më hershme për të Rinjtë 2005-2015, dhe nuk ka për qëllim të qëndrojë mbrapa dokumenti të tillë vullgar pro – forma”, thonë nga FRE Maqedoni.
Nga organizata studentore “Izlez”, janë të mendimit se një nga çështjet më problematike në lidhje me strategjinë e miratuar është se në të mungojnë pjesët esenciale si propozim për analizë të mundësive për vendosjen e arsimit seksual si lëndë të veçantë arsimore, e cila për momentin tërësisht është e anashkaluar.
Sipas Bllagica Petrova, nga “Izlez” këto tema kanë hapur debat të nxehtë gjate debatit publik që u mbajt para disa muaj ku përfaqësuesit e MASH dhe BZHA përnjëherë kanë ndërruar mëndim për qëllimin 2 të pjesës “arsim” lidhur me vendosjen e arsimit gjithëpërfshirës seksual.
“Mirëpo, ajo që paraqet nebulozën më të madhe është fakti se strategjia është miratuar pa plan veprim të cilin e përpiluam të gjithë së bashku. Në ueb faqen e ATS është shënuar se në mënyrë plotësuese do të përpilohet plan veprim së bashku me institucionet. Në kundërshtim me këtë përfaqësues të ATS gjatë debatit publik para mediave paralajmëruan proces të hapur dhe transparent, me përfshirjen e institucioneve dhe sektorit civil në përpilimin e planit operativ respektivisht përpilimin e agjendës të detajshme dhe buxhetin për implementimin e strategjisë. Kjo sugjeron se përsëri edhe kësaj here sektori civil, gjegjësisht të rinjtë, ishin vetëm dekor gjatë procesit të hedhjes pluhur syve të publikut maqedonas dhe ndërkombëtar dhe institucioneve. Për fat të keq raporti i tillë arogant i institucioneve paraqitet gjatë çdo procesi të mundshëm në shtet dhe kjo deri tani është dëshmuar shumë herë. Unë publikisht distancohem nga përgjegjësia e përpilimit të këtij dokumenti për shkak se ajo që është miratuar nuk është Strategjia Nacionale për të Rinjtë 2016-2025, në përpilimin e së cilës morra pjesë dhe nuk kam besim në institucionet në angazhimet e tyre të mëtejshme për implementimin transparent të strategjisë”, shton Petrova.
Nga Këshilli Nacional i të Rinjve të Maqedonisë thonë se procesi i parashikuar për përpilimin e strategjisë ka qenë një nga proceset më inkluzive të përpilimit të ndonjë dokumenti të ndonjë institucioni shtetëror deri tani.
“Por nga ideja iniciale dhe fillimi i procesit, deri te realizimi i tij gjatë vitit kishte dallim. Ndoshta situata aktuale shoqërore – politike në vend, kontribuoi gjatë periudhave të caktuara prezenca dhe interesi për pjesëmarrjen e te rinjve në proces të shënojë rënie, që sigurisht ndikoi në procesin e përpilimit të strategjisë. Por duhet të kemi parasysh se nëse presim momente të duhura për ti hapur çështjet e të rinjve, atëherë ndoshta asnjëherë nuk do të mund ti hapim. Pa dallim të ngjarjeve shoqërore dhe politike çështjet e të rinjve çdo herë duhet të jetë në vend të parë, dhe ne çdo herë duhet të jemi të zëshëm gjatë përfaqësimit të tyre. Gjithsesi duhet të shprehim keqardhje që nuk u pranua dora e zgjatur e Këshillit Nacional të të Rinjve të Maqedonisë për partneritet gjatë gjithë procesit, përmes të cilit përpilimi i strategjisë do të kishte mundur të afrohej, më afër çdo të riu”, thonë nga KNRM.
Sipas tyre, miratimi i çfarë do lloji dokumenti strategjik i cili në vete parasheh një sërë reforma ose aktivitete, gjatë kësaj pa u alokuar buxheti për implementimin e asaj që është parashikuar me te njëjtin, vetvetiu është problematike.
“Ju bëjmë apel institucioneve sa më parë të alokojne mjete ose të paktën të bëhet plan si do të alokohen mjete me të cilat do të implementohet dokumenti strategjik, dhe sa më parë të fillohet përpilimi i plan veprimeve të cilat në vete do të përfshijnë edhe mekanizma të sakta për përcjelljen dhe vlerësimin e implementimit”, thonë nga Këshilli Nacional i të Rinjve Maqedonas.
Nga Agjencia për të Rinj dhe Sport për Radio FAR thonë se Strategjia Nacionale për të rinj nuk ka buxhet dhe plan veprimi, për shkak se ata kanë pritur fillimisht Qeveria ta miratojë dokumentin.
“ Në Strategjinë janë vendosur udhëzimet e përgjithshme dhe specifikimet. Nga ky muaj do të fillojmë të punojmë në plan veprimet dy vjetore, ku do të parashihet edhe korniza buxhetore dhe me detaje do të përpunohet ajo që është parashikuar”, Thonë nga ATS. Në pyetjen nëse janë vonuar me procesin, duke pasur parasysh se viti kalendarik tani më ka filluar, nga ATS, thonë se nuk do të ketë vonime dhe shpresojnë se plan veprimi do të përpilohet shpejt “për dy deri në tre muaj”.
Procesin e përpilimit të Strategjisë së Dytë Nacionale për të Rinjtë e udhëhoqi Agjencia për të Rinj dhe Sport, në bashkëpunim me Programin për Zhvillimin e Kombeve të Bashkuara (UNDP).
K.O.