Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Околу 850 пешаци и 110 велосипедисти умираат секој ден ширум светот во несреќи со автомобили. Според СЗО над 300.000 пешаци и околу 50.000 до 100.000 велосипедисти ги губат животите годишно. Во Скопје 25-30% од жртвите во сообраќајот се пешаци, вели Дафина Шекутковска, помладa UX дизајнерка и истражувачка што го развива SAFE8, софтвер за зголемување на безбедноста на пешаците и велосипедистите.
Шекутковска, која бара поддршка од организации, фирми и МВР за да се комплетира алатката, потенцира дека постои недостаток на анализи за т.н. „црни точки“ – места со најголем број сообраќајни несреќи.
„Постои и недостаток на успорници, поставени стратешки“, нагласува Шекутковска.
Затоа, според неа е нужно да има алатка што одговорните институции и лица би ја користеле за прецизно да се определуваат критичните сообраќајни локации. Понатаму, алатката би собирала, обработувала и зачувувала податоци, за потребите во иднина.
Меѓу другото, софтверот да прави и графици, дава статистичка анализа на податоците, да ги анализира локациите кои се најприоритетни, да дава препораки за поставување успорници (мерки)…
„Да креира извештај, од избраното подрачје. Според параметри од локациите на сообраќајните несреќи, да прави предиктивна анализа на идни можни локации за повторно случување на несреќи и увид во превентивни мерки за избегнување ризици. Да прави и мониторинг над резултатите од превземените мерки“, се вели во UX истражувањето на Шекутковска за SAFE8.
Решението на состојбите со сообраќајот таа го гледа преку анализа со „Python Data Science“ и „Machine Learning“ алгоритми со користење на јавни податоци од билтенот на МВР, каде се евидентираат сите видови сообраќајки и нивните локации, според записниците на полицијата.
Односно, бара полициските податоци да се поврзат со SAFE8 и потоа да можат автоматски да се ажурираат.
„Потребна е дозвола за понатамошно користење на податоците од МВР, кои се веќе јавни, со цел софтверот соодветно да функционира и да се стави во употреба. Тоа ќе биде важно за сите нас“, нагласува UX истражувачката, која воедно е и физичарка и уметница.
За Шекутковска нема сомнеж дека SAFE8 има придобивки и вредности за сите засегнати страни. Прво и основно, спасени животи и влијание врз безбедноста.
„Извештаи од International Transport Forum (ITF) и National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA) покажуваат дека безбедносните интервенции може да ги намалат несреќите за 30%–50%. Со оваа иновација процентот ќе се зголеми значително“, посочува таа.
Другото е намалување на трошоците.
„Се намалуваат трошоците преку спречување несреќи и намалување на трошоците за обештетување. Се намалуваат медицински трошоци и штети, со заштеда од илјадници до милиони евра годишно. (Во однос на вклученост на заедницата) го подобрува квалитетот на живот, добивајќи поддршка од жителите и локалните власти. Развива свесност и промена на однесувањето. Подобрен урбан живот – побезбедни улици поттикнуваат пешачење и возење велосипед, што намалува емисии од возила“, стои во проектната презентација на SAFE8.
Шекутковска има направено план и кои би биле изворите на приходи, како би се обезбедила самоодржливост, какво би се нудел софтверот на локални власти или урбанистички планери, па се’ до начините на подобрување на соработката со надлежните органи преку кампањи, презентации, преку мобилизирање на заедницата…
Оттука, бара поддршка и од сите добронамерници, компании, организации што би и’ помогнале да ја реализира идејата.
„На софтверот вложив доста труд, но важно е да се согледа неговата примена и тој да се стави во практична употреба. Со тоа, да нема сообраќајни жртви, да бидат побезбедни пешаците и велосипедистите, но, не само тие, туку генерално да се постават нови трендови во урбаната безбедност и мобилност“, нагласува Шекутковска.
Инаку, Радио МОФ на повеќе пати пишуваше и анализираше како автоцентричните политики го „јадат“ секој слободен метар, а притоа не се води премногу сметка ниту за функционалноста и безбедноста на сообраќајот, што го покажа и последниот случај со Фросина.
Ако зборуваме за автоцентричност, таа може да се мери по постојаниот сообраќаен грч, узурпираните велосипедски и пешачки патеки од возачи што „се враќаат за 5 минути“, по неказнивоста, како и по градењето автопати насред град што стимулираат брзо возење. Плус, популарноста на колите расте, а јавниот превоз опаѓа. Статистиките велат дека убедливо најголем дел од возниот парк во Македонија се наоѓа во Скопје. Во главниот град во 2022 година имало 203.741 регистрирано возило, од кои 172.921 се патнички автомобили, што е скок за дури 50.000 за една деценија. Скоро дупло рипнал и бројот на моторцикли, единствено се намалуваат автобусите.
Бојан Шашевски
-
-
Një hulumtuese nga Shkupi po zhvillon një softuer për të reduktuar viktimat në trafik dhe për të parashikuar “pikat e zeza”
Rreth 850 këmbësorë dhe 110 çiklistë humbin jetën çdo ditë në aksidente automobilistike në mbarë botën. Sipas OBSH-së, mbi 300.000 këmbësorë dhe rreth 50.000 deri në 100.000 çiklistë vdesin çdo vit. Në Shkup, 25–30% e viktimave në trafik janë këmbësorë, thotë Dafina Shekutkovska, dizajnere e re UX dhe hulumtuese, e cila po zhvillon SAFE8, një softuer për rritjen e sigurisë së këmbësorëve dhe çiklistëve.
Shekutkovska, e cila kërkon mbështetje nga organizatat, kompanitë dhe MPB-ja për ta përfunduar këtë vegël, thekson se ekziston mungesë analizash për të ashtuquajturat “pika të zeza” – vendet ku ndodhin më së shumti aksidente trafiku.
“Ka edhe mungesë të pengesave të vendosura në mënyrë strategjike”, thekson Shekutkovska.
Prandaj, sipas saj, është e domosdoshme të ketë një vegël që institucionet dhe personat përgjegjës do ta përdornin për të përcaktuar saktësisht lokacionet kritike të trafikut. Softueri më tej do të mblidhte, përpunonte dhe ruante të dhënat për përdorim të mëvonshëm.
Ndër të tjera, softueri do të krijonte grafikë, analizë statistikore të të dhënave, do t’i analizonte lokacionet më prioritare, do të jepte rekomandime për vendosjen e pengesave (masave).
“Do të krijonte raport për zonën e përzgjedhur. Sipas parametrave nga lokacionet e aksidenteve, do të bënte analizë parashikuese për vendet e mundshme të aksidenteve në të ardhmen dhe do të jepte pasqyrë për masa parandaluese për shmangien e rreziqeve. Do të bëjë edhe monitorim mbi rezultatet e masave të ndërmarra”, thuhet në hulumtimin UX të Shekutkovskës për SAFE8.
Zgjidhja për problemet në trafik ajo e sheh përmes analizës me Python Data Science dhe algoritme të Machine Learning, duke përdorur të dhëna publike nga buletini i MPB-së, ku regjistrohen të gjitha llojet e aksidenteve dhe lokacionet e tyre sipas procesverbaleve të policisë.
Ajo kërkon që të dhënat policore të lidhen me SAFE8 dhe të mund të përditësohen automatikisht.
“Nevojitet leje për përdorimin e mëtejshëm të të dhënave nga MPB-ja, të cilat janë tashmë publike, në mënyrë që softueri të funksionojë siç duhet dhe të vihet në përdorim. Kjo do të jetë e rëndësishme për të gjithë ne”, thekson hulumtuesja UX, e cila njëkohësisht është edhe fizikane dhe artiste.
Shekutkovska nuk ka dyshim se SAFE8 sjell përfitime dhe vlera për të gjitha palët e interesuara. Më kryesorja – shpëtimi i jetëve dhe ndikimi në siguri.
“Raportet nga International Transport Forum (ITF) dhe National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA) tregojnë se ndërhyrjet në siguri mund të ulin aksidentet për 30%–50%. Me këtë inovacion, përqindja do të rritet ndjeshëm”, thotë ajo.
Përfitimi tjetër është ulja e kostove.
“Kostot ulen përmes parandalimit të aksidenteve dhe zvogëlimit të kompensimeve. Ulen shpenzimet mjekësore dhe dëmet, duke kursyer mijëra deri miliona euro në vit. (Në aspektin e përfshirjes së komunitetit) përmirëson cilësinë e jetës, duke marrë mbështetje nga banorët dhe autoritetet lokale. Zhvillon vetëdije dhe ndryshim sjelljeje. Jeta urbane përmirësohet – rrugë më të sigurta nxisin ecjen dhe çiklizmin, duke ulur emetimet nga veturat”, thuhet në prezantimin e projektit SAFE8.
Shekutkovska ka përgatitur plan edhe për burimet e të ardhurave, për të siguruar vetëqëndrueshmëri: si do t’u ofrohej softueri autoriteteve lokale apo planifikuesve urbanë, si edhe mënyrat për përmirësimin e bashkëpunimit me organet përkatëse përmes fushatave, prezantimeve, përfshirjes së komunitetit…
Prandaj, ajo kërkon mbështetje nga të gjithë dashamirësit, kompanitë, organizatat që do ta ndihmonin në realizimin e kësaj ideje.”Kam investuar shumë përpjekje në softuerin, por është e rëndësishme të kuptohet zbatimi i tij dhe të vihet në përdorim praktik. Kështu, të mos ketë më viktima në trafik, të jenë më të sigurtë këmbësorët dhe çiklistët – por jo vetëm ata – por në përgjithësi të vendosen trende të reja në sigurinë dhe mobilitetin urban”, thekson Shekutkovska.
Radio MOF ka shkruar disa herë për mënyrën si politikat autoqendrore “gëlltisin” çdo metër të lirë, ndërsa nuk merren shumë parasysh funksionaliteti dhe siguria në trafik – siç tregoi edhe rasti i fundit me Frosinën.
Nëse flasim për autoqendrizëm, ai mund të matet përmes bllokimit të përhershëm të trafikut, uzurpimit të shtigjeve për biçikleta dhe këmbësorë nga shoferët që “kthehen për 5 minuta”, përmes mosndëshkimit, por edhe përmes ndërtimit të autostradave në mes të qytetit që stimulojnë vozitje të shpejtë. Për më tepër, popullariteti i veturave është në rritje, ndërsa transporti publik në rënie. Statistikat tregojnë se pjesa më e madhe e automjeteve në Maqedoni ndodhen në Shkup. Në vitin 2022, në kryeqytet janë regjistruar 203.741 automjete, nga të cilat 172.921 janë vetura – një rritje prej plot 50.000 në një dekadë. Numri i motoçikletave është dyfishuar pothuajse, ndërsa vetëm autobusët janë në rënie.
Bojan Shashevski
-
