Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
„Корупцијата во Македонија е закана за животот и безбедноста на граѓаните, а не само злоупотреба на јавни средства. Трагедиите како пожарот во Кочани, Ласкарци, ’Беса Транс’, и модуларната болница во Тетово се директна последица на системски пропусти, политичка заштита, некомпетентни вработувања и институционална негрижа. И покрај континуираните ветувања за реформи, не се спроведени суштински промени во контролата, инспекциските механизми и законската одговорност, што доведе до 150 изгубени животи. Недостигот од одговорност и селективна примена на закони создадоа амбиент каде трагедиите се очекуван исход, а довербата во институциите е длабоко нарушена. Без еднаков третман пред законот и вистински системски реформи, ваквите трагедии ќе продолжат да се повторуваат“.
Ова беа заклучоците на Платформата на граѓански организации за борба против корупција, која упати конкретни барања до надлежните институции со цел, како што рекоа, да се прекине праксата на неказнивост, селективна правда и формално исполнување на обврски.
Бараaт итно да се преземат повеќе мерки:
„1.Целосна, непристрасна и транспарентна истрага за пожарот во Кочани – Обвинителството мора да спроведе темелна и објективна истрага, без политички влијанија. Бараме да се објават основни податоци од планот за истрага и да се организираат редовни јавни брифинзи за напредокот, без да се откриваат чувствителни детали.
2.Целосна реформа на казнената политика – Бараме строги, предвидливи и правично применети казни за корупција, затоа што малите и симболични казни само го охрабруваат прекршувањето на законот. Потребно е да се унапреди заштитата на укажувачите.
3.Одговорност за институциите и компаниите што не ги исполнувале обврските – Потребно е јасно утврдување зошто контролите и надзорот не се спроведувале со години, да се утврди дали тоа било резултат на нестручност или свесен пропуст и да се обезбедат информации за тековните постапки и резултатите од нив.
4.Теренски проверки при вонреден надзор – Само административна проверка не е доволна. Потребно е инспекциите преку теренска и темелна проверка да утврдат кои објекти и компании ги исполнуваат законските стандарди.
5.Проверка на имотна состојба и интереси на инспектори и службеници кои одлучуваат во постапки за доделување лиценци и дозволи – Да се проверуваат анкетните листови на лица кои одлучуваат за дозволи и надзор, со цел да се откријат евентуални конфликти на интереси, коруптивни врски и нечесно влијание врз одлуките.
6.Инспекторските места да се пополнат со вистински луѓе – Покрај потребата да се истражи одговорност на инспекторите за констатираното раширено неследење на правила од страна на компаниите, потребно е и нивно доекипирање како би се проширил годишниот опфат на контролирани субјекти. Инспекторатите треба да бидат финансиски и политички независни, а кадровски максимално зајакнати.
7.Ревизија на постапките за добивање дозволи и лиценци – Потребно е усогласување на сите прописи за безбедност, јасни критериуми за заштита од пожари, и обврска за теренски увид од ДЗС пред издавање дозволи. Елаборатите за заштита мора да станат задолжителен услов и при издавање на угостителски лиценци.
8.Измените на законите да не бидат алиби за минатите пропусти – Иако се најавени нови законски измени, тоа не смее да се користи како оправдување за претходни незаконски постапки или непостапување. Одговорност мора да има за пропустите, дури и ако правилата во меѓувреме се променети.
9.Итно постапување по наодите од ДКСК и ДЗР – Препораките од антикорупциските и ревизорски тела не смеат повеќе да се игнорираат. Институциите мора веднаш да реагираат, јавно да објавуваат кои случаи ги опфаќаат и какви мерки преземаат.
10.Воспоставување вертикална одговорност во институциите – Секој што дозволил небезбедни објекти да функционираат– од најниско до највисоко ниво– мора да сноси одговорност, било дисциплинска, прекршочна, кривична или политичка.
11.Престанување со притисоци врз граѓанските организации, движења, иницијативи и медиумите – Независните медиуми и граѓанското општество честопати први алармираат за проблеми во системот. Наместо да се дискредитираат, тие треба да се третираат како партнери во борбата за правда, без страв од притисоци и одмазди“, рекоа до Платформата.
Од таму посочија дека минатата недела беа направени проверки во повеќе дејности. Во угостителските објекти, поголемиот дел имаа недостатоци и беа санкционирани со забрани, одземени лиценци или казни. Кај компаниите од областа на градба, проектирање и урбанистичко планирање, пак, дел од лиценците беа одземени поради неправилности, додека во транспортниот сектор – мал дел од контролираните субјекти покажаа проблеми. Истовремено, локалната самоуправа потврди дека училиштата и градинките се безбедни.
„Но, кога ќе се погледне брзината со која се направија сите овие проверки, се поставува прашањето: колку навистина се проверуваше, и дали тоа беше длабински и темелно? Во случајот со лиценцирањето во угостителството, од тоа што беше изнесено во јавност, испаѓа дека наместо да се казнат тие што не ги почитувале правилата, треба да им дадеме време да се ’прилагодат’ и се очекува да поминат неказнето. Се добива впечаток дека и покрај тоа што долго време профитирале од расипаниот систем – со помали трошоци и без да ги исполнат стандардите – пак ќе им се прогледа низ прсти, повторно на сметка на јавниот интерес. Нема најави за санкции на административните службеници кои ги издале лиценците и дозоволите, што при вонредниот надзор беа повлечени. Инспекциските служби, иако клучни за заштита на јавниот интерес, се зависни од Владата – и финансиски и политички – што ја поткопува нивната независност и објективност. Укажувањата од антикорупциските тела често се игнорираат, а внатрешните ревизии ретко имаат последици“, забележуваат од Платформата.
Платформата истакнува дека барањата што ги упатува се основни чекори кон создавање држава во која граѓаните ќе се чувствуваат безбедно и достоинствено, каде можат слободно да се движат и живеат без страв.
„Во следните недели ќе биде подготвена Бела книга со досега неисполнети барања за системски реформи, придружена со акциски план и рокови за институциите. Овие заложби не се политички, туку произлегуваат од потребата за заштита на животот, безбедноста и правичноста. Време е за конкретна одговорност и еднаква примена на правилата за сите, на сите нивоа“, велат од Платформата.
-
Platforma për Luftën kundër Korrupsionit kërkon t’i jepet fund pandëshkueshmërisë dhe drejtësisë selektive
“Korrupsioni në Maqedoni është kërcënim për jetën dhe sigurinë e qytetarëve, e jo vetëm keqpërdorim i fondeve publike. Tragjeditë si zjarri në Koçan, Laskarc, ‘Besa Trans’ dhe spitali modular në Tetovë janë pasojë direkte e dështimeve sistematike, mbrojtjes politike, punësimeve joprofesionale dhe neglizhencës institucionale. Përkundër premtimeve të vazhdueshme për reforma, nuk janë ndërmarrë ndryshime thelbësore në mekanizmat e kontrollit, inspektimit dhe përgjegjësisë ligjore, gjë që ka çuar në humbjen e 150 jetëve. Mungesa e përgjegjësisë dhe zbatimi selektiv i ligjeve ka krijuar një ambient ku tragjeditë janë rezultat i pritshëm, ndërsa besimi në institucione është thellësisht i dëmtuar. Pa trajtim të barabartë para ligjit dhe reforma të vërteta sistemore, këto tragjedi do të vazhdojnë të përsëriten.”
Këto ishin konkluzionet e Platformës së organizatave qytetare për luftë kundër korrupsionit, e cila i drejtoi kërkesa konkrete institucioneve kompetente, me qëllim, siç thanë ata, t’i jepet fund praktikës së pandëshkueshmërisë, drejtësisë selektive dhe përmbushjes formale të obligimeve.
Ata kërkojnë të merren masa urgjente:
1.Hetim i plotë, i paanshëm dhe transparent për zjarrin në Koçan – Prokuroria duhet të zhvillojë një hetim të thelluar dhe objektiv, pa ndikime politike. Kërkojmë publikimin e të dhënave bazike nga plani i hetimit dhe mbajtjen e informimeve të rregullta publike për progresin, pa zbuluar detaje të ndjeshme.
2.Reformë e plotë e politikës ndëshkuese – Kërkojmë dënime të rrepta, të parashikueshme dhe të zbatueshme drejtësisht për korrupsionin, sepse dënimet e vogla dhe simbolike vetëm sa e inkurajojnë shkeljen e ligjit. Është e nevojshme të përmirësohet mbrojtja e sinjalizuesve.
3.Përgjegjësi për institucionet dhe kompanitë që nuk i kanë përmbushur obligimet – Duhet të përcaktohet qartë pse kontrolli dhe mbikëqyrja nuk janë realizuar për vite me radhë, nëse kjo ishte për shkak të paaftësisë apo neglizhencës së qëllimshme, dhe të sigurohen informacione për procedurat aktuale dhe rezultatet e tyre.
4.Kontroll në terren gjatë mbikëqyrjes së jashtëzakonshme – Vetëm kontrolli administrativ nuk është i mjaftueshëm. Inspektimet duhet të përfshijnë verifikime të detajuara në terren për të përcaktuar nëse objektet dhe kompanitë i përmbushin standardet ligjore.
5.Verifikimi i pasurisë dhe interesave të inspektorëve dhe zyrtarëve që vendosin për licenca dhe leje – Duhet të kontrollohen deklaratat e pasurisë të personave që marrin vendime për leje dhe mbikëqyrje, për të zbuluar konfliktet e mundshme të interesit, lidhjet korruptive dhe ndikimet e pandershme në vendimmarrje.
6.Pozitat inspektuese të plotësohen me persona të kualifikuar – Përveç hetimit të përgjegjësisë së inspektorëve për mospërfilljen e rregullave nga kompanitë, është e nevojshme edhe plotësimi i kuadrit për të zgjeruar numrin e subjekteve të kontrolluara në vit. Inspektoratet duhet të jenë financiarisht dhe politikisht të pavarura, dhe maksimalisht të përforcuara me staf.
7.Rishikimi i procedurave për marrjen e lejeve dhe licencave – Është e nevojshme harmonizimi i të gjitha rregulloreve për siguri, kritere të qarta për mbrojtje nga zjarret dhe detyrimi për kontroll në terren nga DZS para dhënies së lejeve. Elaboratet e mbrojtjes duhet të jenë kusht i detyrueshëm edhe për licencat e gastronomisë.
8.Ndryshimet ligjore të mos shërbejnë si justifikim për shkeljet e kaluara – Edhe pse janë paralajmëruar ndryshime ligjore, ato nuk duhet të përdoren si arsyetim për veprimet e paligjshme apo mospërfilljen e mëparshme. Përgjegjësia duhet të ekzistojë për gabimet, edhe nëse rregullat ndërkohë janë ndryshuar.
9.Veprim urgjent sipas gjetjeve të DKSK-së dhe Entit Shtetëror të Revizionit – Rekomandimet e trupave antikorrupsion dhe të revizionit nuk duhet më të injorohen. Institucionet duhet të reagojnë menjëherë, të publikojnë rastet që trajtojnë dhe çfarë masa ndërmarrin.
10.Vendosja e përgjegjësisë vertikale në institucione – Çdokush që ka lejuar funksionimin e objekteve të pasigurta – nga niveli më i ulët deri te ai më i larti – duhet të mbajë përgjegjësi, qoftë disiplinore, kundërvajtje, penale apo politike.
11.Ndërprerja e presionit ndaj organizatave qytetare, lëvizjeve, iniciativave dhe mediave – Mediat e pavarura dhe shoqëria civile shpesh janë të parat që alarmojnë për problemet në sistem. Në vend që të diskreditohen, ato duhet të trajtohen si partnerë në luftën për drejtësi, pa frikë nga presioni dhe hakmarrja”, thuhet nga Platforma.
Ata theksuan se javën e kaluar u kryen kontrolle në disa sektorë. Në objektet e gastronomisë, shumica kishin mangësi dhe u sanksionuan me ndalesa, revokim të licencave ose gjoba. Tek kompanitë nga fusha e ndërtimit, projektimit dhe planifikimit urbanistik, një pjesë e licencave u morën për shkak të parregullsive, ndërsa në sektorin e transportit – vetëm një pjesë e vogël e subjekteve të kontrolluara treguan probleme.
Në të njëjtën kohë, vetëqeverisja lokale konfirmoi se shkollat dhe kopshtet janë të sigurta.
“Por kur shihet shpejtësia me të cilën u kryen të gjitha këto kontrolle, lind pyetja: sa vërtet u kontrollua dhe a ishte kjo e thelluar dhe e detajuar? Në rastin e licencimit në gastronomi, nga ajo që doli në opinion, del sikur në vend që të ndëshkohen ata që nuk i kanë respektuar rregullat, duhet t’u japim kohë të ‘përshtaten’ dhe pritet të kalojnë pa ndëshkim. Krijohet përshtypja se, megjithëse për një kohë të gjatë kanë përfituar nga një sistem i kalbur – me më pak shpenzime dhe pa përmbushur standardet – prapë do t’u mbyllen sytë, sërish në dëm të interesit publik. Nuk ka paralajmërime për ndëshkime të nëpunësve administrativë që kanë lëshuar licenca dhe leje, të cilat u tërhoqën gjatë mbikëqyrjes së jashtëzakonshme. Shërbimet inspektuese, ndonëse kyçe për mbrojtjen e interesit publik, janë të varura nga Qeveria – si financiarisht, ashtu edhe politikisht – gjë që minon pavarësinë dhe objektivitetin e tyre. Vërejtjet nga trupat antikorrupsion shpesh injorohen, ndërsa auditimet e brendshme rrallë sjellin pasoja”, theksojnë nga Platforma.
Platforma thekson se kërkesat që i drejton janë hapa themelorë drejt krijimit të një shteti ku qytetarët do të ndihen të sigurt dhe të denjë, ku mund të lëvizin dhe të jetojnë lirshëm, pa frikë.
“Në javët në vijim do të përgatitet një Libër i Bardhë me kërkesat e parealizuara deri më tani për reforma sistemore, i shoqëruar me plan veprimi dhe afate për institucionet. Këto angazhime nuk janë politike, por burojnë nga nevoja për mbrojtjen e jetës, sigurisë dhe drejtësisë. Ka ardhur koha për përgjegjësi konkrete dhe zbatim të barabartë të rregullave për të gjithë, në të gjitha nivelet”, thonë nga Platforma.
