Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
По иницијативата на граѓанските организации, уставните судии вчера со мнозинство гласови одлучија да ја оценуваат уставноста на членовите 17 и 18 од Изборниот законик, кои големите партии минатата пролет здружено ги донесоа во скратена постапка и без јавна расправа и го зголемија потребниот број потписи за поднесување на независни кандидатури.
Дарко Костадиновски, претседател на Уставниот суд, на прес-конференција рече дека Уставниот суд изразува сомнеж во уставноста на измените на Изборниот законик како од неговата формална, така и од материјалната страна.
„Се нагласува дека, од аспект на две темелни вредности, владеењето на правото и политичкиот плурализам, повреда на принцип на еднаквост на граѓаните како и од аспект на членовите 22 и 23 кои го уредуваат еднаквоста на избирачкото право и пристапот на граѓаните, секој има право да извршува јавна функција“, посочи тој.
Според Костадиновски, се работи за важна одлука, бидејќи по долги години по прв пат Уставниот суд, на некој начин, се одважил и почнал да ја цени формалната уставност, односно постапката за донесување на законите.
„Сега, со овие две одлуки од минатата седница – измените на Кривичниот законик и измените на Изборниот законик – Уставниот суд навлезе подлабоко. Значи дека во наредниот период треба да очекуваме многу уставно подисциплиниран законодавец. Затоа што не е сеедно на каков начин се носат законите, во каква постапка. Никој не го спори правото на законодавецот да нормира, да врши измени и дополнувања на закони, но многу е важна постапката, пред се’ од состојбата на уставност и политичкиот плурализам“, нагласи Костадиновски.
Во однос на политичкиот плурализам, посочи дека тој како темелна вредност на нашиот уставен поредок, не се исцрпува и не завршува со чинот на слободни, фер и демократски избори.
„Напротив. Поради борбата на различни мислења, на различни политички опции и предлози – тој продолжува и понатаму. И, не е сеедно на каков начин законодавецот ги носи законите, односно како го употребува, да речеме – европското знаменце, како што беше случајот со Изборниот законик. Каде за 2-3 одредби што ги изменува се повикува на европска директива, но истовремено прави суштествени измени. Значи, не обични, не козметички, не технички, туку измени од суштествен аспект, без никакво повикување на европска директива и усогласување со европските прописи. Тоа значи дека на голем број пратеници ќе им биде ускратено правото да дебатираат, да даваат предлози, амандмани, со што се ограничува политичкиот плурализам“, забележа тој.
Во овој случај, пак, напомена Костадиновси, измената на цензусот со членовите 17 и 18, е направена исто така во една нетранспарентна и несоодветна постапка, бидејќи се работи токму за суштествени измени, што ќе влијаат на правата на граѓаните на пристапот до јавни функции, независно дали ќе се кандидираат за пратеници, советници, за градоначалници.
„Со самото тоа, според Уставниот суд, се повредува и правната сигурност и правната предвидливост кај граѓаните, што се фундаментални принципи на владеењето на правото. Така да, станува збор за важни одлуки и искрено се надевам дека во наредниот период ние ќе имаме многу поуставно дисциплиниран законодавец“, нагласи Костадиновски.
Одлуката на Уставниот суд веднаш беше поздравена од иницијативата Зелен Хуман Град (ЗХГ), од каде посочија дека Уставниот суд се согласил со независните.
„Уставните судии прифатија да ја разгледаат иницијативата на независните граѓански иницијативи против зголемувањето на прагот на потребни потписи за кандидирање на избори. Партиите се обидоа да им ја одземат на граѓаните можноста да бидат дел од институциите ако немаат партиска книшка, но сите независни здружено се борат да го вратат тоа право! Оваа постапка на судот е првиот чекор кон поништувањето на штетните измени во Изборниот законик кои се противуставни и спротивни на сите меѓународни препораки. По денешната одлука, очекуваме конечна пресуда со која ќе се поништат или ќе се укинат спорните членови“, рекоа од ЗХГ.
Тие ја поздравија одлуката на судот за оценување на начинот на носење законски измени, со злоупотребување механизми за да се протнат штетни измени за сите независни и непартиски граѓани.
„Будно ќе ги следиме идните чекори и со голема надеж веруваме дека на следните избори секој оној, дали е дел од ЗХГ, дел од другите постоечки групи или комплетно нови независни групи, ќе има можност да биде присутен на избирачкото ливче!“, стои во соопштението на ЗХГ.
Инаку, измените на Изборниот законик беа донесени Собранието во март лани, здружено со 84 гласа „за“ и само 2 воздржани. Независните листи уште тогаш остро реагираа дека со ова практично се исфрлаат од игра независните кандидати и се спречуваат да учествуваат на сите следни избори на локално и национално ниво. Односно, како што некои од независните тогаш коментираа, со потребата да собираат потписи од најмалку 1% од избирачите, тие практично се туркани кон тоа да размислуваат дали можеби да се регистрираат како партии, што им оди во прилог на големите партии, со цел да се обесхрабруваат граѓанските иницијативи.
Големите ги туркаат малите од независните листи за да формираат партии
Бојан Шашевски
-
Kandidatët e pavarur fituan betejën e parë kundër partive të mëdha në Gjykatën Kushtetuese
Pas iniciativës së organizatave qytetare, gjyqtarët kushtetues dje me shumicë votash vendosën të shqyrtojnë kushtetutshmërinë e neneve 17 dhe 18 të Kodit Zgjedhor, të cilat partitë e mëdha i miratuan pranverën e kaluar në një procedurë të shkurtuar dhe pa debat publik, duke e rritur numrin e nevojshëm të nënshkrimeve për paraqitjen e kandidaturave të pavarura.
Darko Kostadinovski, kryetar i Gjykatës Kushtetuese, në një konferencë për media tha se Gjykata Kushtetuese shpreh dyshim për kushtetutshmërinë e ndryshimeve në Kodin Zgjedhor, si nga aspekti formal, ashtu edhe nga ai material.
“Përmendet se nga aspekti i dy vlerave themelore – sundimi i ligjit dhe pluralizmi politik – është shkelur parimi i barazisë së qytetarëve, si dhe nga aspekti i neneve 22 dhe 23 që rregullojnë barazinë e të drejtës për të votuar dhe qasjen e qytetarëve, secili ka të drejtë të ushtrojë funksion publik”, theksoi ai.
Sipas Kostadinovskit, kjo është një vendim i rëndësishëm, sepse për herë të parë pas shumë vitesh Gjykata Kushtetuese ka marrë guximin të vlerësojë kushtetutshmërinë formale, përkatësisht procedurën e miratimit të ligjeve.
“Tani, me këto dy vendime nga seanca e kaluar – ndryshimet në Kodin Penal dhe ato në Kodin Zgjedhor – Gjykata Kushtetuese ka hyrë më thellë. Do të thotë që në periudhën e ardhshme mund të presim një legjislativ shumë më të disiplinuar nga aspekti kushtetues. Sepse nuk është njësoj mënyra se si miratohen ligjet, në çfarë procedure. Askush nuk e konteston të drejtën e legjislativit për të miratuar ligje, por shumë e rëndësishme është procedura, mbi të gjitha në raport me kushtetutshmërinë dhe pluralizmin politik”, theksoi ai.
Sa i përket pluralizmit politik, ai theksoi se kjo vlerë themelore e rendit tonë kushtetues nuk përfundon me mbajtjen e zgjedhjeve të lira, të ndershme dhe demokratike.
“Përkundrazi. Për shkak të përballjes së ideve të ndryshme, të opsioneve dhe propozimeve të ndryshme politike – ai vazhdon edhe më tej. Dhe nuk është njësoj mënyra si legjislatori i miraton ligjet, për shembull – përdorimi i flamurit evropian, siç ishte rasti me Kodin Zgjedhor. Ku për 2-3 dispozita që ndryshohen bëhet referencë në direktiva evropiane, por në të njëjtën kohë bëhen ndryshime thelbësore. Pra, jo të zakonshme, jo kozmetike, jo teknike, por ndryshime thelbësore, pa ndonjë referencë në ndonjë direktivë evropiane ose harmonizim me rregulloret evropiane. Kjo do të thotë se shumë deputetëve u është mohuar e drejta të debatojnë, të japin propozime, amendamente, me ç’rast kufizohet pluralizmi politik”, vërejti ai.
Në këtë rast, theksoi Kostadinovski, ndryshimi i censit me nenet 17 dhe 18 është bërë gjithashtu në një procedurë jotransparente dhe të papërshtatshme, sepse bëhet fjalë për ndryshime thelbësore që ndikojnë në të drejtat e qytetarëve për qasje në funksione publike, pavarësisht nëse kandidojnë për deputetë, këshilltarë apo kryetarë komunash.
“Pikërisht për këtë arsye, sipas Gjykatës Kushtetuese, cenohet edhe siguria juridike dhe parashikueshmëria juridike për qytetarët, që janë parime fundamentale të sundimit të ligjit. Prandaj, këto janë vendime të rëndësishme dhe sinqerisht shpresoj që në periudhën e ardhshme do të kemi një legjislativ shumë më të disiplinuar nga aspekti kushtetues”, theksoi Kostadinovski.
Vendimi i Gjykatës Kushtetuese u përshëndet menjëherë nga iniciativa “Qytet i Gjelbër Human” (ZHG), nga ku theksuan se Gjykata Kushtetuese është dakorduar me kërkesën e të pavarurve.
“Gjyqtarët kushtetues pranuan të shqyrtojnë iniciativën e nismave qytetare të pavarura kundër rritjes së pragut të nënshkrimeve për kandidim në zgjedhje. Partitë janë përpjekur t’ua marrin qytetarëve mundësinë për të qenë pjesë e institucioneve nëse nuk kanë librezë partie, por të gjithë të pavarurit po luftojnë së bashku për ta rikthyer këtë të drejtë! Kjo procedurë e gjykatës është hapi i parë drejt anulimit të ndryshimeve të dëmshme në Kodin Zgjedhor, të cilat janë antikushtetuese dhe kundërshtojnë të gjitha rekomandimet ndërkombëtare. Pas vendimit të sotëm, presim një aktgjykim përfundimtar me të cilin do të anulohen ose shfuqizohen nenet kontestuese”, thanë nga ZHG.
Ata e përshëndetën vendimin e gjykatës për të vlerësuar mënyrën e miratimit të ndryshimeve ligjore, përmes abuzimit me mekanizmat që përdoren për të shtyrë ndryshime të dëmshme për të gjithë qytetarët e pavarur dhe jopartiakë.
“Do t’i ndjekim me kujdes hapat e ardhshëm dhe me shumë shpresë besojmë se në zgjedhjet e ardhshme, secili – qoftë nga ZHG, nga grupet e tjera ekzistuese apo nga grupe të reja të pavarura – do të ketë mundësinë të jetë në fletëvotim!”, thuhet në njoftimin e ZHG.
Përndryshe, ndryshimet në Kodin Zgjedhor u miratuan në Kuvend në mars të vitit të kaluar, me 84 vota “pro” dhe vetëm 2 “të përmbajtur”. Listat e pavarura që atëherë reaguan ashpër, duke theksuar se me këtë vendim praktikisht po përjashtohen nga gara dhe po pengohen të marrin pjesë në të gjitha zgjedhjet e ardhshme në nivel lokal dhe kombëtar. Përkatësisht, siç komentuan disa nga të pavarurit atëherë, me kërkesën për të mbledhur nënshkrime nga të paktën 1% e votuesve, ata praktikisht po detyrohen të mendojnë nëse duhet të regjistrohen si parti politike – gjë që u shkon për shtat partive të mëdha, me qëllim për të dekurajuar iniciativat qytetare.
Големите ги туркаат малите од независните листи за да формираат партии
Bojan Shashevski
