Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Фејсбук и веб-страниците за продажба секојдневно се надополнуваат со огласи за изработка на семинарски работи, магистерски трудови, проектни задачи. Радио МОФ исконтактира со повеќе лица кои за пари им пишуваат трудови на студентите што ќе решат на ваков начин да ги завршат студиите, па дури и да магистрираат и докторираат. За магистерска од 60 страници по економија, поскапата цена што ја добивме беше 200 евра. Семинарските се далеку поевтини, па може да се купат од 400 денари нагоре, зависно од тежината и број на страни. Друг пишувач пак наплаќа од страница, па 60 страни ќе чинат 7800 денари.
„Цената на магистерските трудови е 130 денари од страна и вообичаено се готови во период од 30-45 денови. Користиме странска и домашна литература во однос на темата. Принципот на работа може да се одвива глава по глава (на пример изработуваме една глава и ви ја предаваме) може прво теоретскиот дел, па истражувањето. Плаќањето е половина однапред и половина откако ќе се започне со останатиот дел. Магистерските ги изработуваат стручни лица во однос на темата“, ни вратија од тим кој преку ФБ продава семинарски и магистерски трудови.
Професорката Мирјана Најческа, која предава на Институтот за социолошки и политичко-правни истражувања при УКИМ, зборува за нејзиното искуство со магистерските трудови на студентите.
„Толку е паднато нивото на квалитет на се` она што претставуваат трудови кои што доаѓаат од студентите, посебно од студентите на постдипломски студии со кои работам и на докторските студии. Професорите се спремни да гледаат дури и низ прсти, само да ги завршат циклусите во кои што влегле студентите за да можат да дојдат до одредено ниво на завршни трудови и завршување на магистерските и докторските студии. Јас лично да, сум дошла во допир со плагијати неколку пати и сум реагирала на тој начин што едноставно сум излегла од менторството, односно од комисијата во која што сум членувала, бидејќи не секогаш човек може докрај да се избори со она што претставува конформизам, кој што се негува веќе на нашиот факултет во однос на овие работи,“ вели Најческа
Во однос на тоа какви санкции се преземаат, Најческа вели дека засега за ваков проблем, нема начин како да се реагира на системско, државно ниво.
„Едноставно студентот ќе отиде во приватна институција во којашто не се прифаќа повисоко ниво на контрола, од аспект на она што претставува плагијат, несоодветно превземање на содржини и слично. Остануваме во некој лимб во кој не знаеш како да реагираш, од една страна можеш условно кажано да го избркаш тој студент од постдипломските или докторските студии, со тоа што ќе го изгубиш студентот. Од друга страна, знаеш дека не си ја постигнал крајната цел дека тој човек повторно ќе ја добие соодветната титула со плагијатство на некој друг универзитет“, појаснува професорката.
Постојат голем број странски софтвери за откривање на „copy-paste“ текст. Согласно Законот за научно-истражувачка дејност, софтверот plagijati.mk, кој датира од 2011 година, е задолжителен за сите магистерски, специјалистички и семинарски трудови кои мора да бидат внесени од страна на менторот, односно професорот. Со ова се формира централна база на податоци на овие трудови која може потоа да се користи за откривање на плагијати.
„Плагијати е алатка која помага во откривање на плагијаторство од огромна база на трудови,но не може со 100% да каже дека некој документ е плагијат или не. Тоа е одлука на менторите. Сепак, студентите не можат да предадат исти или слични трудови на оние веќе објавени или презентирани од претходните генерации, затоа што оваа алатка многу брзо ги открива. Значи мора да се потрудат да направат нешто ново“, велат од МОН.
Актуелна состојба во софтверот според МОН
На сајтот се поставени вкупно 37 987 документи, покажува статистиката на МОН. Меѓу нив и магистерски, дипломски и докторски трудови. Од анализирани 4018 документи, софтверот пронашол 50% совпаѓање кај 28 трудови, а кај 33 дури 90% совпаѓање. Онами каде се забележува 100 % совпаѓање, од МОН коментираат дека се работи за случаи кога ист документ е поставен двапати.
Лицата кои ги контактиравме за изработка на семинарски и магистерски трудови од нас побараа податоци на кој факултет студираме, кој е менторот и дали имаме потреба од презентација. За својата работа даваат гаранција дека документот нема да биде плагијат и дека студентот ќе добие висока оценка.
Ангела Илиевска
-
Fejsbuk dhe ueb faqet për shitje, përditë plotësohen me shpallje për hartimin e punimeve seminarike, punime të magjistraturës, detyra projektuese. Radio MOF, kontaktoi me më shumë persona të cilët për para ju shkruajnë punime studentëve që do të vendosin në këtë mënyrë të kryejnë studimet, madje edhe të magjistrojnë ose doktorojnë. Për punim magjistrature prej 60 faqe në fushën e ekonomisë, çmimin më të shtrenjtë që e fituam ishte 200 euro. Punimet seminarike janë shumë më të lira, kështu mund të blihen nga 400 denarë e sipër, varësisht nga rëndësia dhe numri i faqeve. Një person tjetër arkëton për faqe, kështu 60 faqe, do të kushtojnë 7800 denarë.
“Çmimi i punimeve të magjistraturës është 130 denarë për faqe dhe zakonisht janë gati për periudhë prej 30 – 45 ditë. Përdorim literaturë të huaj dhe vendase në lidhje me temën. Parimi i punës mund të zhvillohet kryesisht kapitull për kapitull ( për shembull punojmë një kapitull dhe jua dorëzojmë) fillimisht mundet pjesën teorike, pastaj hulumtimin. Pagesa bëhet gjysma para kohe dhe gjysma tjetër pasi të fillohet pjesa tjetër. Punimet e magjistraturës i punojnë persona ekspertë në lidhje me temën”, na thanë nga ekipi i cili nëpërmjet FB, shet punime seminarike dhe punime të magjistraturës.
Profesoresha Mirjana Najçeska, e cila ligjëron për Institutin për Hulumtime Sociologjike dhe politike – juridike, pranë UKM, flet për përvojën e saj me punimet e magjistraturës, të studentëve.
“Aq ka rënë niveli i cilësisë të gjithë asaj që paraqet punime të cilat vijnë nga studentët, në veçanti nga studentët e studimeve post dimplomike me të cilët punoj dhe nga studimet e doktoraturës. Profesorët janë të gatshëm madje të shohin edhe nëpër gishta, vetëm të kryejnë ciklin në të cilin kanë hyrë studentët që të mund të vijnë deri në një nivel të caktuar të punimeve të përfunduara dhe përfundimin e studimeve të magjistraturës dhe doktoraturës. Unë personalisht po, kam parë plagjiaturë disa herë dhe kam reaguar në atë mënyrë që thjesht kam dalë nga mentorimi, respektivisht nga komisioni në të cilin kam qenë anëtare, sepse jo çdo herë njeriu mund të luftojë deri në fund me atë që paraqet konformizëm, i cili kultivohet tani më në fakultetin tonë në raport me këto çështje” , thotë Najçeska.
Në lidhje me atë se çfarë sanksione po ndërmerren, Najçeska thotë se tani për tani për problem të këtillë nuk ka mënyrë se si të reagojë në nivel sistemor, shtetëror.
“Thjesht studenti do të shkojë në institucioni privat në të cilin nuk pranohet niveli më i ulët i kontrollit, nga aspekti i asaj që paraqet plagjiaturë, kopjimi jo përkatës i përmbajtjeve dhe ngjashëm. Qëndrojmë në një pikë ku nuk di si të reagosh, nga njëra anë kushtimisht thënë mund ta përjashtosh at student nga studimet post diplomike ose të doktoraturës, me atë që do të humbësh studentin. Nga ana tjetër, e di se nuk e ke arritur qëllimin përfundimtar se ai njeri përsëri do të fitojë titullin përkatës me plagjiaturë në ndonjë universitet tjetër”, sqaron profesoresha.
Ekzistojnë një numër i madh i softuerëve të huaj për zbulimin e „copy-paste“ tekstit. Në pajtim me Ligjin për veprimtarinë shkencore – hulumtuese, softueri plagijati.mk, i cili daton që nga viti 2011, është i detyrueshëm për të gjitha punimet e magjistraturës, punimet e specializuara dhe punimet seminarike, të cilat duhet të vendosen nga mentori, respektivisht profesori. Me këtë formohet baza qendrore e të dhënave të këtyre punimeve, e cila më pas mund të përdoret për zbulimin e plagjiaturave.
“Plagiati është vegël e cila ndihmon në zbulimin e plagjiaturës, me bazë të madhe të punimeve, por nuk mundet me 100% të tregojë se a është ndonjë dokument plagjiat ose jo. Ky është vendim i mentorëve. Megjithatë, studentët nuk mund të dorëzojnë punim të njëjtë ose të ngjashëm me ato që tani më janë publikuar ose prezantuar nga gjeneratat e mëparshme, sepse kjo vegël mund t’i zbulojë shumë shpejtë. Domethënë duhet të përpiqen të bëjnë diçka të re”, thonë nga MASH.
Gjendja aktuale në softuer sipas MASH
Në sajt janë vendosur gjithsej 37 987 dokumente, tregon statistika e MASH. Ndër to edhe punime të magjistraturës, punime diplomike dhe të doktoraturës. Nga 4018 dokumentet e analizuar, softueri ka gjetur 50% përputhje te 28 punime, ndërsa te 33 madje 90% përputhje. Atje ku vërehet 100% përputhje, nga MASH komentojnë se bëhet fjalë për raste kur një dokument i njëjtë është vendosur dy herë.
Personat të cilët i kontaktuam për hartimin e punimeve seminarike dhe të magjistraturës, nga ne kërkuan të dhëna në cilat fakultete studiojmë, cili është mentori dhe nëse kemi nevojë për prezantim. Për punën e tyre japin garanci se dokumenti nuk do të jetë plagjiat dhe se studenti do të ftojë notë të lartë.
Angella Ilievska