Благица Димитровска e родител на лице со попреченост. Поради сегашните закони, таа е приморана да биде невработена, а како семејство се принудени средствата кои ги примаат како туѓа нега да ги даваат за лекови, додека живеат од платата на сопругот.
Објаснува дека е голем бројот на вакви семејства во уште потешка ситуација, каде и двајцата родители се невработени и едвај преживуваат. На лицата со попреченост кои живеат со биолошките семејства им престанува правото на здравствена заштита откако ќе наполнат 26 години, иако потребата од користење лекарства продолжува. Димитровска објаснува дека ова не е случај кај лицата во згрижувачки семејства, на кои дополнително им следува и парична помош и право на пензија, додека биолошките семејства се оставени без никаква поддршка од државата.
„Живеам со тој проблем. Најголема моја болка дека кога ние нема да бидеме живи, истото ќе го снајде и синот без попреченост бидејќи и тој нема право на надоместок. Право на надоместок има некој друг, кому воопшто не му е гајле да се грижи за мојот син со попреченост. Има луѓе кои згрижуваат по четири луѓе поради надоместокот, без проверка како се грижат и што им нудат на тие лица. Тоа истото може да го снајде и моето дете и други лица со попреченост кога ќе останат без семејството. Еве јас како родител велам – не смеам да умрам, морам да се борам за правата на оваа категорија на граѓани“, објаснува Димитровска.
Преку нејзиното здружение „Инклузива“ предлага измени во законите кои дозволуваат ваква дискриминација помеѓу биолошките и згрижувачките семејства. За лицата со попреченост да нема ограничување во здравствената и социјалната заштита, додека истовремено на биолошките семејства да им се овозможат истите права како и на згрижувачките семејства.
„Наидовме на семејства каде мајката и нејзината ќерка со години не се излезени на дневна светлина, а не пак да одат на лекар. Бидејќи живеат во зграда која нема лифт, ќерката е возрасна и мајката повеќе не може да ја носи на грб. Кога ќе повикаат брза помош не доаѓаат со часови и денови – бидејќи случајот им е познат. Да отидат во болница мајката треба да плаќа како во хотел – од каде им се пари на тие луѓе? Никој не води грижа за оваа категорија на граѓани“, смета Димитровска.
Истражувањето на Инклузива укажува дека со навремени, квалитетни и бесплатни лекарства за лицата со попреченост и поддршка на неговото семејство исто како згрижувачките семејства, состојбата на овие лица ќе биде подобрена.
Промена на законската регулатива во социјалната заштита предлагаат и од Македонската платформа против сиромаштија. Според нивното истражување на луѓе кои живеат во сиромаштија, постои неусогласеност помеѓу висината на социјалната парична помош и линијата на сиромаштија, односно лицата кои примаат социјална помош се уште живеат во сиромаштија.
Билјана Дуковска опишува еден од животните примери со кои се сретнале – семејство кое живее во стара куќа, во рурално место и единствени примања им се 8 илјади денари месечно за трето дете. Немаат земја за обработка, а поради оддалеченоста од најблискиот град превозот е скап и го оневозможува таткото да бара работа. Трите деца не им се социјализирани, додека мајката не работи бидејќи се грижи за старата свекрва без пензија и за едно од децата кое има попреченост и потребна му е операција на која не може да оди бидејќи не можат бесплатно да ја извршат и бидејќи детето е неухрането.
„Луѓето овде кај нас, ако почнат да паѓаат – паѓаат додека граѓаните не се ангажираат да ги спасат. Гледаме секој ден какви хуманитарни апели и повици има на медиумите. Ние сметаме дека е потребно редефинирање на постоечкиот систем за социјална заштита. Ние имаме се – национална стратегија за сиромаштија и вработување, покачена социјална парична помош, бесплатно образование – и сето тоа не направи луѓето во сиромаштија да излезат од неа. Ако државата утврдила дека 5900 денари е линија на сиромаштија, а им дава социјална помош 2800 денари, тие работи не им вршат работа. Имаме систем свртен наопаку“, смета Дуковска.
Освен паричната помош – најмалку на линијата на сиромаштија, потребни се и социјални сервиси, инклузивност на ваквите лица на пазарот на труд и редефинирање на улогата на центрите за социјална работа кои во моментов се административни, а не стручни, додава таа. Според некои неофицијални извори до кои дошле, социјалните работници водат повеќе од 350 случаи, што е премногу и придонесува тие да не ги следат случаите на терен.
„Предлагаме воведување на тим од социјални работници и психолози кои ќе можат да ги идентификуваат луѓето во ризик и да не им дозволи да паднат на дно, туку системот да биде мрежа која ќе ги фаќа пред да западнат во длабока сиромаштија“, потенцира Дуковска.
Овие две граѓански иницијативи за промена на законите се дел од проектот „Граѓаните во Собранието“, кој содржи 11 документи за јавни политики. Предвидено е тие да бидат доставени до новиот состав на Собранието по изборите и да влезат во законодавна процедура и дебата.