Институциите и приватниот сектор да ги засукаат ракавите ако сакаат квалитетен работен кадар

Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“

  • „Секоја планета се движи по елипса, на која во еден од фокусите се наоѓа Сонцето’ – гласи првиот Кеплеров закон, но зошто ова ни е важно да го знаеме?“, ги праша професорот по физика Миланчо Иванов своите ученици од средното електротехничко училиште „Михајло Пупин“ во Скопје.

    Одговори имаше најразлични. Некои беа поблиску, други подалеку од вистината, но она што од почетокот изгледаше како класично испрашување, поттикна дискусија за тоа каде сè се применуваат овие закони.

    Радио МОФ минатата недела присуствуваше на едно од предавањата што го слушаат учениците од ткн. „ЕВН паралелка“. Таа официјално се формираше годинава во март, со цел да им се овозможат услови на дваесетина средношколци да го „печат“ занаетот додека учат.

    Професорот по физика Миланчо Иванов за време на предавање

    „Имаме парадоксална ситуација каде во Агенцијата за вработување ќе сретнете многу млади луѓе што завршиле за електроинсталатер и монтер, но компаниите велат дека нема доволно квалификуван кадар“, вели Ефтим Пејовски, директор на училиштето.

    „Што кажува тоа? Дека треба да си ги засукаме ракавите и да работиме сега кога имаме шанса за реформи во образованието“, нагласи тој.

    Ефтим Пејовски, директор на училиштето

    При разговорот со него, Пејовски ни појасни дека 20-те најдобри ученици во 2020 година ќе имаат можност веднаш по завршувањето на своето образование да заработуваат загарантирана нето месечна плата од 20.000 денари.

    Инаку, оваа програма ги следи принципите на ткн. дуално стручно образование и обука што со години веќе успешно функционира во Австрија, Германија и Швајцарија, а во одредена форма од неодамна се воведе и во Србија.

    Ова според директорот е пример за тоа како треба директно да се поддржат образовниот процес и младите, бидејќи, како што вели, досега се забележувала голема несериозност, и од институциите, но и од компаниите.

    „Часовите за практична настава, учениците ќе ги обавуваат во просториите на компанијата и на терен под менторство на професионалци кои работат во ЕВН“, рече Пејовски.

    Сепак, тој е против копирање на туѓи системи, туку напротив, како што вели „потребно е да се изнајде сопствен систем кој ќе ги следи препораките и успесите на најдобрите, но прилагоден на домашните капацитети“.

    Со ова се согласува и професорот Иванов, кој истакна дека мора сериозно да се работи на усовршување на стручните кадри за тие да бидат подготвени на пазарот на трудот. Но тоа, вели тој, зависи од тоа какво образование добиваат учениците.

    Иванов апелира дека учебниците мора да ги следат најновите трендови, бидејќи тој самиот е принуден некогаш да подготвува и да наоѓа онлајн дополнителни материјали за да им ги долови најновите истражувања во физиката. Го истакна и недостигот од домашни истражувања.

    Според Борис Тремчев од Бизнис центарот за тренинг и обука при Стопанската комора, дуалното образование би ги зајакнало капацитетите што ги има Македонија, а со тоа би се намалила и невработеноста, која ја зафаќа речиси половина од младата популација.

    Новата училница каде ќе ја спроведуваат практичната настава

    Моделот е нов и за да функционира подобро, според Тремчев, потребно е во изготвувањето на програмите активно да се вклучи приватниот сектор.

    „МОН треба да има најголем интерес да се вклучи во спроведување на овој модел, како најбитна институција која работи во образованието, но и компаниите и коморите“, рече тој.

    Сличен став има и Роза Арсовска, советник во Центарот за стручно образование и обука, која напомена дека ако Владата и МОН сметаат дека во државата се создадени одредени предуслови за воведување на дуално образование тогаш Центарот ќе превземе активности за имплементација на дуалното образование.

    Но, според неа се поставува прашање дали сите подразбираат што е дуален систем, односно каков модел на дуален систем сакаме, дали се создадени предуслови за имплементација, и секако, каде ќе се воведе.

    „Дури и најразвиените земји немаат целосно стручно образование кое е дуално поставено“, смета Арсовска.

    Според неа, во моментот во Република Македонија преовладуваат мали и средни компании кои многу малку се заинтересирани за отварање на вратите за прием на ученици за практична обука, затоа што тоа бара и дополнителни финансиски оптоварувања од нив.

    „Значи, претходно мора да се создадат одредени предуслови за воведување на нов вид на  образование. Во моментот во стручното образование и обука имаме реформи во тригодишното образование за занимања и техничко то четиригодишно образование. Па, по завршувањето на една генерација ученици, доколку сакаме да ги видиме ефектите од новините проектирани со реформите, може да се спроведе евалуација и да се утврди дали се оправдани или не новините кои се внесени, во колкава мера се оправдани, дали ги задоволуваат потребите на пазарот на трудот, па потоа да размислуваме за некој нов вид на образование…“, појаснува таа.

    Арсовска нагласи дека Македонија е прва земја која го промовира учењето преку работа во 2014 година на меѓународно ниво.

    Но, како проблем го наведе фактот што во македонското образование сè уште нема систем за следење на завршените ученици, а тоа значи дека нема сознанија колку од завршените ученици од стручното образование и обука го продолжуваат своето образование, а колку излегуваат на пазарот на трудот, односно се вработуваат или се на евиденција во Агенциите за вработување.

    Воедно, продолжува таа, нема никакви сознанија за оние ученици  кои завршиле стручно образование и се стекнале со одредена квалификација, дали во компаниите се вработуваат на соодветни работни места, односно за она за кое што се школувале, или се вработуваат на несоодветни работни места за кои треба дополнително да се дообучуваат.

    „Исто така, како проблем може да се посочи и лошата комуникација меѓу светот на образованието и светот на трудот. Најлесно е да се обвини образованието, но

    препорачуваме наместо да бараме виновник, треба да бараме решенија. Проблемот на образованието не е само проблем на образовните институции“, подвлече Арсовска.

    „Доколку сакаме да се надминат сите овие присутни состојби во РМ, наместо да се обвинуваме едни со други, и да бараме одговор на прашањето што е постаро – кокошката или јајцето, треба сите чинители на економскиот и социјалниот развој (Влада, МОН, МТСП, ЦСОО, ЛС, ССКРМ, родителите) да се здружиме и заедно да работиме на идентификуваните проблеми и да најдеме решение и придонесеме за поубав живот во Република Македонија“, додаде таа.

    За Пејовски, пак, новата предавална, опремена со материјали и уреди, која сè уште мириса на ново, претставува надеж за подобра иднина за неговите ученици.

    Емилија Петреска

    *Текстот е напишан во склоп на проектот „На час“, чии активности се финансирани и се спроведуваат во партнерство со Фондација Отворено општество – Македонија.

  • Institucionet dhe sektori privat ti përveshin mëngët nëse duan kuadër cilësor punëtor

    09/11/2017 – LAJME, ARSIM

    “Çdo Planet lëviz nëpër elipsën, në të cilën në një nga fokuset gjendet Dielli” – thotë Ligji i parë i Keplerovit, por pse është me rëndësi ta dimë këtë?”, i pyeti profesori i fizikës Millanço Ivanov nxënësit e tij të shkollës së mesme elektro – teknike “Mihajllo Pupin” në Shkup.

    Kishte përgjigje nga më të ndryshmet.  Disa ishin më afër, të tjerat më larg të vërtetës, por ajo që në fillim dukej si pyetje klasike, nxiti diskutim në lidhje me atë se, ku gjejnë zbatim këto ligje.

    Radio MOF javën e kaluar ishte prezent në një nga ligjëratat që i dëgjojnë nxënësit në të a.q.  “EVN paralele”. Ajo formalisht u formua këtë vit në mars, me qëllim tu mundësojë kushte dymbëdhjetë nxënësve të shkollës së mesme të mësojnë zanatin derisa mësojnë.

    “Kemi situatë paradoksale ku në Agjencinë për Punësim, do të takoni shumë të rinj që kanë kryer për elekto – instalues ose montues, por kompanitë thonë se nuk paska kuadër të mjaftueshëm të kualifikuar”, thotë Eftim Pejovski, drejtor i shkollës.

    “Çfarë tregon kjo? Se duhet ti përveshim mëngët dhe të punojmë tani kur kemi mundësi për reforma në arsim”, theksoi ai.

    Gjatë bisedës me të, Pejovski na sqaroi se 20 nxënësit më të mirë në vitin 2020 do të kenë mundësi menjëherë pas përfundimit të arsimit të tyre të fitojnë neto rrogë të garantuar mujore prej 20.000 denarë.

    Për ndryshe, ky program i ndjek parimet e të a.q. arsim profesional dual dhe trajnim që me vite tani funksionon me sukses në Austri, Gjermani dhe Zvicër, ndërsa në formë të caktuar prej para disa kohe u vendos edhe në Serbi.

    Kjo, sipas drejtorit paraqet shembull për atë se s duhet të mbështetet drejtpërdrejtë procesi arsimor i të rinjve, sepse, siç thotë, deri tani vërehej jo seriozitet i madh edhe nga institucionet por edhe nga kompanitë.

    “Orët për mësim praktik, nxënësit i realizojnë në hapësirat e kompanisë dhe në teren nën monitrimin e profesionistëve të cilët punojnë në EVN”, tha Pejovski.

    Megjithatë, ai është kundër kopjimit të sistemeve të huaja, por përkundrazi, siç thotë “nevojitet të gjendet sistem i jon i cili do të respektojë rekomandimet dhe sukseset e më të mirëve, por i përshtatur me kapacitetet vendore”.

    Me këtë pajtohet edhe profesori Ivanov i cili thekson se duhet seriozisht të punohet në shkathtësimin e kuadrove profesionale që ata të jenë të përgatitur për tregun e punës. Por kjo, thotë ai, varet nga ajo se çfarë arsimi fitojnë nxënësit.

    Ivanov apelon se tekstet shkollore duhet ti përcjellin trendet më të reja, sepse ai vetë është i detyruar ndonjëherë të përgatitë dhe të gjejë online materiale plotësuese për të jua shpjeguar hulumtimet më të reja në fizikë.  E theksoi edhe mungesën e hulumtimeve vendase.

    Sipas Boris Tremçev nga Biznes Qendra për Trajnim ranë Odës Ekonomike, arsimi dual do të përforcojë kapacitetet që i ka Maqedonia, ndërsa me këtë do të zvogëlohej papunësia, e cila përfshin pothuajse gjysmën e popullatës së re

    Klasa e re ku do te realizojnë mësimin praktik

    Modeli është i rri dhe që të funksionojë më mirë, sipas Tremçev, nevojitet gjatë përpilimit të programit në mënyrë aktive të përfshihet sektori privat.

    “MASH duhet të paraqesë interes më të madh të kyçet në zbatimin e këtij modeli, si institucion më i rëndësishëm i cili punon në arsimin, por edhe kompanitë dhe odat”, tha ai.

    Qëndrim të ngjashëm ka edhe Roza Arsovska, këshilltare në Qendrën për Arsim Profesional dhe Trajnim, e cila përmendi nëse Qeveria dhe MASH, konsiderojnë se në vend janë krijuar parakushte të caktuara për vendosjen e arsimit dual, atëherë Qendra do të ndërmarrë aktivitete për implementimin e arsimit dual.

    Por, sipas asaj, shtrohet pyetja nëse të gjithë e kuptojnë çfarë është sistemi dual, respektivisht çfarë modeli të sistemit dual dëshirojmë, nëse janë krijuar parakushtet për implementim dhe sigurisht, ku do të vendoset.

    “Madje edhe vendet më të zhvilluara nuk kanë arsim profesional të plotë i cili është vendosur si dual”, konsideron Arsovska.

    Sipas saj, për momentin në Republikën e Maqedonisë, ka kompani të vogla dhe të mesme të cilat shumë pak janë të interesuara për hapjen e dyerve për pranimin e nxënësve për trajnim praktik, sepse kjo kërkon edhe ngarkesë financiare plotësuese për ta.

    “Do të thotë, paraprakisht duhet të krijohen parakushte për vendosjen e llojit të ri të arsimit. Për momentin në arsimin profesional dhe trajnimin kemi reforma në arsimin tre vjeçar për zanate de arsimin teknik katër vjeçar. Kështu, pas përfundimit të një gjenerate të nxënësve, nëse dëshirojmë ti shohim efektet e reformave te reja të projektuara, mund të realizohet evaluim dhe të përcaktohet nëse arsyetohen risitë e vendosura, në çfarë mase janë të arsyeshme, nëse i kënaqin nevojat në tregun e punës , dhe pastaj të mendojmë për lloj të ri të arsimit…” sqaron ajo.

    Arsovska, theksoi se Maqedonia është vendi i parë i cili  e promovon mësimin nëpërmjet punës në vitin 2014 në nivel ndërkombëtar.

    Por, si problem i thekson faktet që në arsimin maqedonas ende nuk ka sistem për monitorimin e nxënësve që kanë kryer mësimin, ndërsa kjo do të thotë nuk kanë informata sa nga nxënësit që kanë kryer arsimin profesional dhe trajnimin e vazhdojnë arsimin e tyre, ndërsa sa dalin në tregun e punës, respektivisht punësohen ose janë në evidencën e Agjencisë për Punësim.

    Njëkohësisht, vazhdon ajo, nuk ka aspak informata për ata nxënës të cilët kanë kryer arsimin profesional dhe kanë fituar kualifikim të caktuat, a punësohen në kompanitë në vende pune përkatëse, respektivisht për atë për të cilën janë shkolluar, ose punësohen në vend pune jo përkatës për të cilin duhet në mënyrë plotësuese të trajnohen.

    “Gjithashtu si problem mund të sugjerohet edhe komunikimi i keq ndërmjet botës së arsimit dhe botës në punës.  Më lehtë është të akuzosh arsimin, por

    Rekomandojmë në vend të kërkojmë fajtor duhet të kërkojmë zgjidhje.  Problemi i arsimit nuk është vetëm problem i institucioneve arsimore”, theksoi Arsovska.

    “Nëse dëshirojmë të tejkalohen të gjitha këto gjendje të pranishme në RM, në vend të akuzohemi njëri me tjetrin, dhe të kërkojmë përgjigje për pyetjen çfarë është më e vjetër – pula apo veza duhet të gjithë aktorët e zhvillimit ekonomik dhe social (Qeveria, MASH, MPPS, QAPT, LS, LOE, prindërit) të bashkohemi dhe së bashku të punojmë të identifikojmë problemet dhe të gjejmë zgjidhje dhe të kontribuojmë për jetë më të mirë në Republikën e Maqedonisë”, shtoi ajo.

    Për Pejkovski, nga ana tjetër, klasa e re, e pajisur me materiale dhe pajisje e cila ende ka aromë të pajisjeve të reja, paraqet shpresë për të ardhme më të mirë për nxënësit e tij.

    Emilija Petreska

    *Teksti është shkruar në përbërje të projektit “Në orë”, aktivitetet e të cilit financohen dhe realizohen në partneritet me Fondacionin Shoqëri e Hapur – Maqedoni.