Немаат продавница. Немаат болница. Немаат доктор. Немаат пошта. Немаат канализација. Немаат автомобили. Немаат кафуле, а единствениот ресторан работи само три месеци годишно.
Училиштето е реновирано, но со години нема ниту еден ученик, па зјапа празно. Немаат отровни пајаци и змии, но мислинките во последно време слабо им раѓаат. Еднаш неделно, во среда, поштарот носи пошта, а од островот се однесува ѓубрето.
Најстариот островјанин има 84 години, а најмладиот 41 години. Површината на островот е само 0,332 квадратни километри, а должината на брегот може да се заокружи за 20 минути. Ја имаат црквата Св. Марија од 16 век.
Имаат струја, вода, телефон и интернет, а речиси сите жители се презиваат Валчиќ.
Станува збор за островот Ошљак, или познат уште како Лазарет, кој се наоѓа во Задарскиот канал, помеѓу Задар и Прека.
Фоторепортерот и новинарката на 24 сата биле единствените кои се симнале од траектот.
Врската со копно всушност е прилично добра. Четири пати дневно се поврзуваат со Задар, во текот на целата година. Тие немаат работно време бидејќи вработени нема.
„Прилично сме раселени бидејќи во Задар живеат 60 семејства, 40 во Загреб, во Австралија, Канада, Германија и САД по пет – шест. Нема многу луѓе што изнајмуваат, но секако бројот на луѓе во лето е 20 пати поголем. Секој ден, на островот доаѓаат од 250 до 300 луѓе, бидејќи станавме дестинација за екскурзија. Забрането е и закотвување, но едрилици во лето знаат да фрлат сидро, и кога морската струја ќе ги повлече, се корнат сите кабли и цевки од дното. Додека да се санира тоа, ние сме 20 дена без вода. Последен пат ова се случи преклани. Но, повеќето од нас немаат здрав разум“, рече домаќинот Младен Валчиќ (51).
Тој со неговиот лабрадор Нола (3) од понеделник до петок престојува на островот, каде работи како комунален хигиеничар, а викендите ги поминува со семејството во Задар, бидејќи не може да издржи без своето внуче.
„Мојата работа е со половина работно време. Јас косам трева, ги кратам гранките и правам „зелени тунели”. Одам три километри на ден, собирам крпи или ѓубре што пловат по морето. До пред четири години, со своето кајче го носев ѓубрето, но сега доаѓаат од Комунална хигиена еднаш неделно. Имам 40 маслинови дрвја, а за десет години немам обрано 400 килограми. Свештеникот доаѓа двапати годишно, кога се благословува куќата и кога е празникот Голема Богородица. Луѓето кои сакаат да одат на миса со своите чамци до блискиот островот Шкољиќ, каде што се наоѓа братскиот манастир“, раскажува Младен.
На прашањето зошто тогаш се уште доаѓа на островчето, тој вели:
„Се наоѓа по некој кој доаѓа со автомобил”.
„Бидејќи таа тишина може да се слушне! Ја сакам природата и живеам со неа, ја одморам душата. Само во 50 квадратни метри од мојата градина се 65 видови на растенија, од кои само пет не се медицински или за јадење. Денес има малку места каде што можете да ја оставите куќата отклучена. Не можете да отидете на островот со автомобил бидејќи нема пат, а планините се тесни. Само количка може да помине кога некој ќе дојде со мебел за дома на ферибот. Сепак, има некои кои доаѓаат со автомобил и го оставаат паркираните на брегот. Не можат дури ни да дојдат машини. Да се изгради куќа е вистинска мака, бидејќи сè, вклучувајќи и градежниот материјал, мора да се носи со брод. Она што е изградено, е изградено и тука веќе никој не гради, а и нема место. Овде јас го наоѓам својот мир, но сепак успева да ме изнервира она што го гледам и слушам на телевизија или радио, бидејќи ситуацијата во земјата е тешка трагедија. Па, повторно, уживам во природата, која се уште ни се случува. Сета среќа што Лазарет нема песочни плажи, па летото не е мравјалник”, додаде Валчиќ.
Островот има само една улица, а највисокиот рид има 85 метри, а од неговите падини мириса на медитеранска вегетација – борови, чемпреси и маслинки.
На островот е и 70-годишниот Денис Велчиќ кој едвај дочека пензионирање пред десет години. За да може да се врати и да одгледува маслинки.
„А што да правам?! Срцето едноставно ме влечеше тука”.
„Слабо раѓаат, но сакам да се занимавам со одгледување на маслинки. Само ништо да не ме боли и времето да е убаво. Срцето ме влече на островот уште од времето кога заминавме поради бизнисот на татко ми во 50-тите години. А оној што доаѓа на островот мора да биде подготвен дека ќе сè ќе биде малку потешко. И, се разбира, поскапо, бидејќи сè треба да се донесе преку море. Но, вреди“, вели Денис додека ги сечеше маслинките со ножици.
Неговата сопруга Бранка (64) се уште работи, но не со полно работно време, туку неколку пати неделно ја надгледува работата на аптеките во Прека и Задар, во кои работат нивните деца. Интересно е што и двајцата живееле во Задар, но се вљубиле во островот каде дошле за да посетат свои роднини. И двајцата се Валчиќ, па затоа не морале да го променат презимето.
Локалните жители велат дека тие не се премногу сложени и дека далматинскиот темперамент дошол до израз кога започнала поделбата на имотот меѓу потомци. Но, едно семејство се борело со цела сила да остане на островот. Станува збор за Никола Валчиќ (50) од дијаспората во Калифорнија, кој одлучи да остане и да живее на островот со својата сопруга Кејтлин (25), но се уште немаат виза, па на секои три месеци одат надвор од земјата.
„Ние сме дигитални номади. Ние работиме преку интернет и уживаме на островот. Знаев дека губам по три часа во сообраќај на пат кон работа и назад, и тоа веќе немаше. Ни секунда не ни е здодевно, треба само да купиме брод“, вели Николас.
Нивниот 74-годишен сограѓанин Иван, секое утро со бродот оди по весници и списанија во соседните градови. Претплатата не ја зема предвид бидејќи поштарот доаѓа еднаш во неделата.
„Имавме четири одделенија во основното училиште, а потоа отидовме во Угљан. Секој ден со веслата, без придружба за возрасни, пловевме кон училиште во Прека. Ќе се намокревме, но никогаш не доцневме“, вели Иван, а Гордан Валчиќ (70) додава дека нему му недостасува само внучето во Загреб.
„Таму живеев 40 години, и кога ќе се сетам на смогот од автомобилите во зимските утра, уф, уф… или оној снегот што кога ќе падне над мразот, па не знаеш дека се лизга… Најмногу паѓав на грб“, вели Валчиќ, смеејќи се на својата тераса под сонце и бор, покрај морето, во близина на галебите.