Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
„Меѓуврсничкото насилство постои во училиштата и последниве години во голема мера се менуваат формите. Ние, барем според она што е мое искуство, треба многу да следиме за да можеме да го препознаеме. На пример, случајот јас што го имав во училиште беше слика пратена на социјална мрежа, којашто за неколку секунди искружила меѓу учениците од класот. Тоа ми беше единствен доказ во постапката што ја водев, бидејќи едно од девојчињата ја сочувало сликата. Taa e препратена на сите ученици од класот. Детето соблечено во соблекувална по долна облека, а друго замавнува да го удри“.
Ова е едно од сведоштвата на училишни психолози, кои учествувале во фокус група за меѓуврсничкото насилство, односно булинг во училиштата низ Македонија. Ана Попризова, една од учесничките во фокус групата, психотерапевт и училишен психолог, вели дека булингот е проблем кој е многу застапен во текот на образованието, кој неретко и самите жртви и наставниците не знаат да го препознаат. Булингот не опфаќа само физичко насилство и не секогаш се случува пред очите на наставниците, поради што можностите за делување се ограничени.
„Булингот најчесто не се случува на часовите, туку за време на одморите, по ходниците, во соблекувалните и на социјалните мрежи. На тој начин, полето за работа е прилично скратено и наставниците на часот многу ретко можат да реагираат да го спречат“, вели Попризова.
Алмина Шашко, наставничка од Струга, вели дека била сведок на повеќе случаи на малтретирање, своевремено и како ученик, но и како наставник. За жал, вели, учениците речиси и нема каде да пријават булинг. Најчесто тоа е работа на класните раководители, кои подоцна со дозвола на ученикот можат да пријават случај кај стручната служба.
„Сите наставници имаат полагано психологија и педагогија, и би требало да знаат да препознаат булинг. Би требало најпрво како луѓе, а потоа и како наставници, да се заинтересираат за таквите случаи и да помогнат. Сум имала неколку случаи во кои се надевам дека успешно сум помогнала на деца кои биле малтретирани од свои соученици, како на пример деца со посебни потреби“.
Во фокус групата на која работеле психолозите, имаат евидентирано случаи на сексуално вознемирување, меѓуврсничко насилство над ученици со посебни потреби, како и насилство на меѓуетничка основа, во средните училишта во Скопје. Често во таквите случаи самите насилници, вели Попризова, се оградуваат од било каква одговорност, бидејќи не знаат дека булингот не е само удирање, туку и озборување, игнорирање, ширење гласини и лаги…
Шашко пак додава дека иако понекогаш булингот трае неколку училишни денови, болката и фрустрацијата понекогаш остануваат за цел живот.
„Булингот малтретираниот може да го направи посилен, но за жал понекогаш и понесигурен во своите способности, што може да доведе до трагични последици. Токму поради тоа, клучна е улогата на наставникот, чија обврска е да се грижи за ученикот. Наставникот е вториот родител, нели? Ова поле е совршено место за тоа да го покаже“, вели Шашко.
Тијана Хаџивасилева, средношколка во гимназијата „Орце Николов“ во Скопје, вели дека имала искуство во булинг и како сведок, а кога била помала и како жртва. Смета дека добро е запознаена со формите на насилство, и додава дека има среќа што учела во едно од скопските училишта кои знаат да се справат со насилството.
„Во основно не, ама сега во средно имам целосна доверба во психологот и педагогот, затоа што кога во моето училиште луѓе кои малтретираа нивен соученик, откако се дозна за тоа, беа исфрлени. Во Орце (СУГС „Орце Николов) можеби до некој степен знаат да се справат со насилството, но сепак мислам дека во најголем дел од училиштата малтретирањето воопшто не се зема како сериозна работа“, вели Хаџивасилева.
Таа вели дека била сведок на настан кога професор со погрдни имиња се обраќа кон целиот клас и кон одредени ученици, давајќи им забелешки во однос на тежината, изгледот или однесувањето, што за неа е недозволиво. Друг средношколец, А.П, пак раскажува за проблемите со кои се соочува откако неоправдано бил „етикетиран“ како насилник, а надлежните во училиштето не успеале да се справат со овој настан.
„Едно дете се обидуваше да влезе во друштво во класот, и ние го прифативме, но се заврши лошо бидејќи тој изманипулира некои од нас и речиси ни го расипа друштвото. Тој бил „избркан“ од претходното друштво и игнориран понатаму, ние го избегнувавме и тој се пожали на класниот и ја претстави приказната како ние да го малтретираме. Ние во ситуацијата станавме жртви, но немавме кај да се обратиме бидејќи веќе имавме „печат“ како да сме насилниците. Свесен сум за формите на булинг, но во нашето училиште нема каде да се пожалам. Колку ќе биде соодветна постапката и справувањето со мојот проблем, не се знае“, растажува за Радио МОФ.
Попризова причините за сите форми на меѓуврсничко насилство ги наоѓа во општествениот контекст. Она што децата и учениците го учат и гледаат секојдневно, вели, е несанкционирање на агресивноста. Додава дека е важна и семејната историја и воспитувањето. Доколку во семејството постои насилство и самото дете е негова жртва, тогаш тој ќе го продолжи кругот на насилството и во својата околина. Секогаш постојат и психолошки особини како предуслов, но понекогаш тоа се луѓе кои во своето животно искуство не стекнале увид и знаење дека фрустрацијата може да се испразни на друг начин, наместо преку повредување на другите.
Таа и нејзините колеги во документот предлагаат дека најзначајно за понатамошна превенција на насилството е неговото препознавање.
„Наставниците мора да бидат свесни и осетливи за нијансите на меѓуврсничко насилство, и да им се упати на учениците јасна порака дека било каква форма на насилство во училиштето нема да се толерира“, се наведува во фокус групата.
Особено важно е и да им се објасни на учениците дека доколку пријават дека биле сведоци на врсничко насилтво, не се „поткажувачи“, туку ја прават исправната работа. Преку сведочење, а не пријавување на насилство, доста од учениците индиректно го помагаат насилниот чин, велат психолозите.
Стефанија Тенекеџиева
-
BULING- PREZENT NËPËR KORRIDORET E SHKOLLAVE, DHOMAT E VESHJES, NË INTERNET, POR VËSHTIRË IDENTIFIKOHET DHE PARANDALOHET
“Dhuna ndërmjet moshatarëve ekziston në shkollat dhe vitet e fundit në masë të madhe i ndërron format. Ne, të paktën sipas përvojës që e kam, duhet të vrojtojmë shumë, që të mund ta identifikojmë. Për shembull, rastin që e kisha unë në shkollë, ishte fotografi e dërguar në rrjet social, e cila për disa sekonda është përhapur në mesin e nxënësve të klasës. Kjo ishte prova ime e vetme gjatë procedurës të cilën e fillova, sepse një nga vajzat e kishte ruajtur fotografinë. Fotografia, është dërguar te të gjithë nxënësit e klasës. Fëmija i zhveshur në dhomën e veshjes me rroba të brendshme, ndërsa një fëmijë tjetër ka marrë hov ta goditë”.
Kjo është një nga dëshmitë e psikologëve të shkollave, të cilët kanë marrë pjesë në fokus grupin për dhunën ndërmjet moshatarëve, respektivisht buling në shkollat e Maqedonisë. Ana Poprizova, një nga nxënëset e fokus grupit, psiko terapeutik dhe psikolog në shkollë, thotë se bulingu është problem i cili më tepër është i përfaqësuar gjatë shkollimit, por jo rrallë herë edhe vetë viktimat dhe dhunuesit nuk dinë ta identifikojnë. Bulingu nuk përfshin vetëm dhunën fizike dhe jo çdo herë ndodh para syve të mësimdhënësve, për çka mundësitë për veprim janë të kufizuara.
“Bulingu zakonisht, nuk ndodh gjatë orëve të mësimit, por gjatë kohës së pushimeve, nëpër korridore, në dhomat e veshjes dhe në rrjetet sociale. Në këtë mënyrë, fusha e veprimit është mjaft e shkurtuar dhe mësimdhënësit në orët e mësimit rrallë herë mund të reagojnë që ta parandalojnë”, thotë Poprizova.
Almira Shashko, mësimdhënëse nga Struga, thotë se ka qenë dëshmitare e më tepër rasteve të maltretimit, në një kohë edhe si nxënës, por edhe si mësimdhënës. Për fat të keq, nxënësit pothuajse edhe nuk kanë ku ta paraqesin bulingun. Zakonisht kjo është punë e kujdestarëve të klasës, të cilët më vonë më leje të nxënësit mund të paraqesin rastin të shërbimi profesional.
“Të gjithë mësimdhënësit kanë dhënë provimin për psikologji dhe pedagogji, dhe duhet të dinë të identifikojnë bulingun. Fillimisht si njerëz dhe pastaj si mësimdhënës, duhet të interesohen për rastet të këtilla dhe të ndihmojnë. Kam pasur disa raste gjatë së cilave shpresoj se me sukses u kam ndihmuar fëmijëve të cilët kanë qenë të malltretuar nga shokët e tyre, si për shembull fëmijë me nevoja të veçanta.
Në fokusin e grupit në të cilin kanë punuar psikologët, kanë evidentuar raste të shqetësimit seksual, dhunës ndërmjet moshatarëve ndaj fëmijëve me nevoja të veçanta, si dhe dhuna në bazë etnike, në shkollat e mesme në Shkup. Shumë shpesh, në raste të këtilla vetë dhunuesit, thotë Poprozova, distancohet nga çfarë do lloj përgjegjësie, sepse nuk e dinë se bulingu nuk paraqet vetëm goditje, por edhe thashetheme, injorim, përhapje të fjalëve të ndryshme dhe gënjeshtrave…
Shashko nga ana tjetër shton se, edhe pse ndonjëherë bulingu zgjat disa ditë shkollore, dhimbja dhe frustrimi ndonjëherë ngelin për gjithë jetën.
“Bulingu, të malltretuarin mund ta bëjë më të fuqishëm por për fat të keq ndonjëherë edhe më të pa sigurt në aftësitë e tija, që mund të rezultojë me pasoja tragjike. Pikërisht për këtë, kryesor është roli i mësimdhënësit, obligimi i të cilit është të kujdeset për nxënësin. Mësimdhënësi është prindi i dytë, apo jo? Kjo fushë është vendi i përkryer që ta dëshmojë këtë”, thotë Shashko.
Tijana Haxhivalivela, gjimnaziste në shkollën e mesme “Orce Nikollov” në Shkup, thotë se ka pasur përvojë me bulingun edhe si dëshmitare, ndërsa kur ka qenë më e vogël edhe si viktimë. Konsideron se është mirë e njoftuar me format e dhunës dhe shton se ka pasur fat që ka mësuar në një nga shkollat e Shkupit të cilat dinë si të përballen me dhunën.
“Në shkollë fillore jo, por ama tani në shkollë të mesme kam besim të plotë në psikologun dhe pedagogun, sepse kur në shkollën time, njerëz të cilët kanë malltretuar shokun e tyre, mbasi u mor vesh e gjitha, u përjashtuan. Në Orce (ShMK “Orce Nikollov) ndoshta deri në një shkallë dinë të përballen me dhunën, por, megjithatë, mendoj se pjesa më e madhe e shkollave maltretimin aspak nuk e marrin parasysh si çështje serioze”, thotë Haxhivasileva.
Ajo thotë se ka qenë dëshmitare e ngjarjes kur një profesor me emra fyese i drejtohet gjithë klasës dhe nxënësve të caktuar, duke ju shtuar vërejtje në lidhje me peshën, pamjen ose sjelljen, që për atë është e pa tolerueshme. Një gjimnazist tjetër, A.P. tregon në lidhje me problemet me të cilat përballet mbasi pa arsye është etiketuar si i dhunshëm, ndërsa kompetentët në shkollë nuk ia kanë dalë të përballen me këtë ngjarje.
“Një fëmijë përpiqej të hynte në shoqërinë e klasës, dhe ne e pranuam, por gjithçka përfundoi keq sepse ai manipuloi disa nga ne dhe pothuajse na e prishi shoqërinë. Ai ka qenë “i përjashtuar” nga shoqëria paraprake dhe i injoruar më tutje, ne e evitonim dhe ai u ankua te kujdestari i klasës dhe e prezantoi të gjithë storjen si rast maltretimi. Në këtë situatë ne u bëmë viktima, por nuk kishim ku të drejtohemi sepse tanimë ishim të “vulosur” sikur jemi dhunues. Jam i vetëdijshëm për format e bulingut, por në shkollën tonë nuk ka ku të ankohemi. Sa do të jetë përkatëse procedura dhe përballja me problemin tim, nuk dihet,” sqaron për Radio MOF.
Poprizova, shkaqet për të gjitha format e dhunës ndërmjet moshatarëve i gjen në kontekstin shoqëror. Ajo që fëmijët dhe nxënësit i mësojnë dhe shohin për ditë, thotë, është mos sanksionim i agresivitetit. Shton se është me rëndësi edhe historia familjare dhe edukimi. Nëse në familje ekziston dhunë familjare edhe vetë fëmija nëse është viktimë, atëherë ai do të vazhdojë rrethin e dhunës edhe në rrethinën e tij. Çdo herë ekzistojnë edhe shkaqe psikologjike si parakusht, por ndonjëherë ata janë njerëz që gjatë përvojës së tyre në jetë nuk kanë kuptuar dhe nuk kanë njohuri dhe frustrimi mund të zbrazet në mënyrë tjetër, në vend se nëpërmjet lëndimit të të tjerëve.
Ai dhe kolegët e tij në dokumentin propozojnë se më e rëndësishme për parandalimin e mëtejshëm të dhunës është identifikimi i dhunës.
“Mësimdhënësit duhet të jetë koshient dhe të ndjeshëm për nuancat e dhunës ndërmjet moshatarëve dhe nxënësve tu japin mesazh të qartë se çfarë do lloj formë e dhunës në shkolla nuk do të tolerohet”, thuhet në fokus grupin.
Në veçanti me rëndësi është tu sqarohet nxënësve se nëse paraqesin se kanë qenë dëshmitarë të dhunës ndërmjet moshatarëve, nuk janë “spiunë” por se e bëjnë punën e duhur. Nëpërmjet dëshmisë, dhe jo paraqitjes së dhunës, shumë nxënës në mënyrë indirekte e kanë ndihmuar aktin e dhunës, thonë psikologët.